Mevlan Shanaj: Bota qenka e madhe…

Bota qenka e madhe. Nga librat e parë që kam lexuar, rastësisht të ndodhura në shtëpi ishte “Baba Tomori” i Andon Zako Çajupit “Bleta Shqiptare” të Thimi Mitkos të cilit ia harroja emrin, ndërsa Chri Chri nuk e harrova gjatë gjithë jetës edhe pse me dukej emër shumë i çuditshëm, po me sa duket titulli i librit “Kur qante e qeshte bilbili” më kishte bërë ta fiksoja emrin e autorit. Vonë e mësova që ishte Nonda Bulka. Nuk besoj se isha më shumë se 10 vjeç, pasi më pas ishin librat e përkthyer nga “Bashkimi i Madh Sovjetik “ siç thuhej në atë kohë dhe që prej tyre ishte futur praktika e garës së mikut të librit. Kujtoj “Adel Kutuj” “Letra të pa dërguara”, Maksim Gorki “Nëna”, “Djemtë e rrugës Pal” të Ferenc Molnar (Nemeçeku, hungarez) Eduardo de Amiçi, italiani me librin e famshëm “Zemra”. Në kohën e shkëmbimit të librave në bibliotekë u njoha me djalin e gegës, Nysretin. Në qytezën tonë nuk kishte shumë që kishte ardhur gega, një njeri krejt i ndryshëm si nga veshja edhe nga e folura, i cili u bë shumë shpejt më i njohuri me dyqanin e karameleve ngjyra- ngjyra. I biri merrte një si kuti xhami e mbushte me lëpirëse të kuqe në formën e gjelit me një si shkop, apo mollka të vogla të kuqe që ne na pëlqenin shumë. Nysreti, pra i biri i gegës, te biblioteka më thotë: Eja se pas pak pak do shesim akullore dëbore të ardhur nga Tomorri. Unë që kisha lexuar “Baba Tomorri” pata një si miqësi me këtë emër. Vajtëm ne kalamajtë dhe u grumbulluam rreth kamionit që ishte i ngarkuar me borë të mbuluar me fjerishte, gjethe jeshile, për ta mbrojtur nga dielli! Bora shkrihej, por qe e ngjeshur sa ende kishte për ne kalamajtë që kupacave me borë, gega u hidhte nga një lugë pekmez të kuq. Nysreti më pëlqente se nuk fliste si ne. Ishte hera e parë që dëgjoja një njeri që fliste ndryshe. Nysreti ishte gega nga Shishtaveci.

Ky ka qenë kontakti im i parë me gegët. Kur erdha në Tiranë më 1959 isha 14 vjeç, sigurisht m’u duk sikur kisha ardhur në një qyetet me gegë. Pasi te rruga e “Dibrës” ku banoj sot, vinin malësorë me shallvare leshi të zeza që u vareshin poshtë vitheve, gati sikur do t’u binin, me qeleshe si pas koke dhe që si lajtmotiv me një sharrë dhe sëpatë në krah thërrisnin: “Dru me pre”! “Dru me pre”! Dhe kur arrita te ‘Mapo’, e vetmja në qendër të Tiranës, nuk pushonte së thirruri zëri i një burri shtat shkurtër: “Hajde pishë me dyyyyyll”! ”Hajde pishë me dyyyyyll”! 1959 është viti që kuptova sa e madhe dhe sa e ndryshme qënka Shqipëria. Dramat “Dragoi i Dragobisë” dhe “Shtatë Shalianët” në Teatrin Popullor nën interpretimet e Loro Kovaçit apo Ndrekë Lucës, më shtuan dashurinë për malësorët, për ata që deri në moshën 10 vjeçe nuk dija asgjë. Më vonë jeta më lidhi në punë me një mik nga më të mirët e jetës sime, artistin e famshëm Rikard Ljarja edhe ky geg. Kisha vite që e dija tashmë se miqësia nuk dallonte nga e folura, përkundrazi. Tani nuk ka më: “Dru me pre”, as “Hajde pishë me dyll”. Tani ka maska! Tani ka shumë gegë jo me qeleshe, por që këndojnë Rep. “Oh sa ma ka qejfi…” dhe toskë të shartuar që shesin cd “Ti nuk dinë as me ma lyp”! Sigurisht nuk mungojnë daullet, cyrlat! Kryefjala – IK! Ik! Ik! Filluan altoparlantët nga xhamitë. Kur i kam dëgjuar altoparlantët për herë të parë në Prishtinë, pranë televizionit të tyre, në ora 12.00 më ka bërë shumë përshtypje. Tani u mësuan veshët dhe sytë kudo nëpër Shqipëri! Ik! Ik!Ik! Riciklim! Migjeni, ky gega im i preferuar më rikthehet në mendje herë pas here! “Deri kur kështu ma…”???? (ja edhe piktura nga një geg si Abdurahim Buza).