Bruno Perini: Daja im, Adriano Çelentano (5)

1966, “Beat generation” dhe autorësia

Duke filluar nga ky moment, bashkëshortët Celentano lindin fëmijë me një ritëm të rregullt: Mbas lindjes së Rositas, më 19 nëntor 1966 iu lindi Giacomo, ‘lo Scorpione’ (‘Akrepi’) dhe më 15 korrik 1968 doli në dritë Rosalda, më e paqëndrueshmja nga të tërë. Adrianoja vjen nga një familje e numurt dhe ishte i vendosur të vazhdonte traditën. Nga ana tjetër, ai është një katolik i mirë dhe për rrjedhojë, familja zë një vend shumë të lartë në hierarkinë e vlerave që e udhëheqin, për më tepër, i pëlqente ta përfytyronte veten si patriark të një fisi të madh; madje, mendimi i një familjeje të madhe është edhe në bazën e vilës së Galibates, ku babai Adriano ëndërronte se do të mund të jetonin edhe bijtë e tij. Në të vërtetë, në vilën e Galibates nuk mungonte hapësira, e keqja ishte se bijtë e shkelnin shumë rrallë. Edhe mama Giuditta ka një shikim krejt të vetin për familjen dhe martesën e porsakurorëzuar të më të veçantit të bijve të saj. Në qoftë se më 1938, këtë bir të papritur ajo e kishte parë me një farë ftohtësije, pothuaj me një mospranim, tashti ai ishte për të vetëm i madhi Adriano, biri që ka shpëtuar gjithë familjen nga kushtet e vështira ekonomike dhe që asaj vetë ia ka bërë të mundshme ta linte makinën qepëse në një qoshe, ose ta përdorte vetëm për “hobby” (angl. në tekst; shqip: “për të kaluar kohën”, “për kënaqësi”; sh.p.). Adrianoja e dinte sa e lidhur ishte e ëma me të dhe nuk donte ta trondiste fort me një shkëputje të plotë; kështu që, pranoi të vazhdonte të jetonte ende në familje për një farë kohe. Bashkëjetesa nuk ishte e thjeshtë: mama Giuditta ishte mësuar të komandonte, prej vitesh ishte kryefamiljarja e një bërthame mjaft të zgjeruar. Për të (Claudia, sh.p.) ishte vetëm një njeri më shumë në shtëpi. Skena më zbavitëse, që shpesh kujtohet mes të qeshurave të Adrianos e Claudias, është kur mama Giuditta hynte në dhomën e të rinjve të porsamartuar pa asnjë paralajmërim. Pyetja e Giudittas ishte e ritit: “Vulite u latt?” (në tekst, Giuditta flet përherë në dialektin e saj; shqip: “Doni qumësht?”; sh.p.). “Po… Një çast”, përgjigjej Adriano-ja, “nuk mund të trokisje?”.
Në rast se Adrianoja ose Claudia nuk përgjigjeshin brenda disa minutave, buçiste menjëherë britma mëmësore: “Adriano, është koha të ngrihesh”!
Kështu, bashkëshortëve Celentano nuk iu mbetej gjë tjetër veçse t’i bindeshin urdhërave e të ngriheshin.
Kuptimi i familjes, që mama Giuditta kishte ushqyer për vite ishte i tillë dhe ajo nuk kishte ndër mend ta ndryshonte. Edhe për nipërit ishte në fuqi i njëjti rregull: në rast se diçka nuk shkonte mirë, nuk qe si duhej, në rast se ishte e nevojshme të blihej diçka për shtëpinë duhej pyetur ajo e para.
Po si ishte Adrianoja si baba? Kam pyetur përherë, kur losja me fëmijët e tij dhe iu tregoja histori me magjistarë e zana, siç do të bënte një baba i mirë. Marrëdhëniet ndërmjet prindërve të famshëm dhe bijve të tyre nuk janë kurrë të thjeshta. Në letërsi e në psikanalizë mund të gjendet lëndë e gjerë që flet mbi to dhe hasen edhe raste dramatike, nganjëherë deri tragjike. Mjafton të rikujtohet rasti i Pablo Picassos dhe lidhja e tij me gratë, me bijtë e nipat, siç e ka treguar e mbesa në librin “Gjyshi im Picasso”. Zakonisht, bijtë e njerëzve të famshëm vuajnë nga pesha e famës së prindërve, nganjëherë e padurueshme dhe futësake (që futet si pykë). Në rastin e Adrianos, nuk mund të thuhet që fama, qoftë edhe e mbarështuar në mënyrë mjaft të matur, nuk ka rënduar (mbi të birin e të bijat). Emri i tij ka ndikuar lehtë mbi formimin tim, që mirëfilli jam një nip i tij dhe, për rrjedhojë, merret me mend se ka pasur një peshë mjaft më të madhe mbi atë të bijve të vet. Mbi të gjitha dëshmon e vërteta që, edhe ata kanë zgjedhur të hynë në botën e shfaqjeve, duke rrezikuar kështu, të përballen, të kenë parasysh, të maten çdo ditë me hijen gjigande të babajt.
Kur ende nuk kisha fare ndër mënd të shkruaja këtë jetëshkrim, më ka qëlluar të fjalosesha për këtë çështje të brishtë me Rositan, bijën e madhe të Adrianos. Kam gjetur shënime të mijat lidhur me këtë, shënimet që i kam mbajtur kohë më parë për një shërbim gazetarie mbi dajën tim, të cilin ma kishin kërkuar me rastin e shtatëdhjetëvjetorit të datëlindjes së tij. Ia vlen të shohim ç’më thoshte atëherë Rosita, sepse, nga fjalët e saj del në dritë një figurë e panjohur botërisht e baba Adrianos. Gjëja e parë që kuptohet është që ajo (Rosita; sh.p.) ndoshta ka vuajtur më pak nga pesha e famës së tij: “Me babanë nuk kemi qënë kurrë njëri i parë e tjetri i dytë. Shpesh m’i bëjnë këto pyetje, por unë përgjigjem se nuk do të mund të thosha si ka qënë kalimi nga «anonimati» tek fama, sepse kur linda unë, babai ishte i famshëm; në kujtesën time më vjen në mendje përherë i rrethuar nga njerëz, nga “fansa”, nga miq ose duke dhënë shfaqje në televizion. Për sa i përket vetë figurës së tim eti, të qënit në publik apo thjesht në vetësinë e tij, nuk bëjnë që të ketë dallime: këto gjendje ngatërrohen, shkrihen, bëhen pjesë e një të vërtete të vetme, që unë kam parë. Kur u bëra e madhe, kam dëgjuar shumë tregime mbi babanë tim para se të bëhej i famshëm: Kam dëgjuar tregime mjaft argëtuese nga teze Maria, nëna tënde, nga teze Rosa ose drejtpërdrejt nga babai, por për mua ai është gjithmonë i famshëm”. Po çfarë figure atërore paraqitet nga përjetimet e thella, nga mallëngjimet, prekjet shpirtërore të ruajtura në kujtesën e Rositas? “Në qoftë se duhet të peshkoj në kujtesën time të ndjenjave, duhet të them se lidhja me babanë përfaqëson për mua lidhjen me seksin tjetër. Njeriu i vetëm që i besoja ishte babai im: Ai përfaqësonte gjithësinë mashkullore, pikën time të mbështetjes, aq më tepër ngaqë im atë ka qënë gjithmonë (duhet të jem e çiltër) në jetën time; nuk kam pasur kurrë përshtypjen se ai nuk do të ishte ndonjëherë. Edhe kur në miturinë e rinisë sime, filloi të më shtrohej problemi i vendosjes së lidhjeve me një burrë, ai ishte pranë meje. Kujtoj që një herë më tha: «Kur do të arrijë ai çast, më thirr që të paktën të fjalosemi mbi të». Ky çast erdhi më pas, por unë nuk i telefonova, sepse ajo gjë më hutoi, më zuri ngushtë. Megjithatë, fakti që ai ishte kështu i pranishëm, më dha siguri”. Dhe gjatë periudhës së shkollës?

“Nuk kërkonte kurrë asgjë. Pyetja e zakonshme e përsëritur ishte: «I mbarove detyrat? Po? Atëherë mund të dalësh”.
Dhe kur rëndonte fama e tij? “Duket e çuditshme ose ndoshta kështu ishte, por unë e kam jetuar famën e tij nëpërmjet të tjerëve. Natyrisht, ajo që mundem të them është që të tjerët nuk më shihin si një njeri të zakonshëm, por si bija e «përbindëshit të shenjtë» apo «mrekullisë së shenjtë». Më kujtohet se, në vetësinë e vet, im atë ishte një njeri që përherë i pëlqente të loste. Loja ka qënë gjithmonë një nga forcat lëvizëse të jetës së tij”. Një nga këngët e suksesshme të baba Adrianos, e përkushtuar të bijës Rosita, quhet “Il tempo se ne va” (“Koha ikën”) e 1980-ës. Atëherë Rosita kishte mbushur moshën pesëmbëdhjetëvjeçare, ishte shumë e bukur, qe duke u bërë e madhe, vishte çorape rrjetë dhe minifunde; ishte tashmë një vajzë që turbullonte ndjeshmërinë e babajt të saj, që shihte (te ajo) rrjedhjen, ikjen e kohës. Rosita kujton daljen e kësaj pjese si një ankth:
“Jo se nuk ishte një pjesë e bukur, por kujtoj se kur në familje u dëgjua kjo këngë të gjithë qanë, si të më kishte ndodhur diçka e keqe, e shëmtuar. Sot, kur e mendoj, më vjen të qesh. Në të vërtetë, atëherë qe vetëdija që isha duke u rritur shpejt”.
Kur lindi bija tjetër e Adrianos dhe Claudias, Rosalinda, ishte viti 1968, viti i kundërshtimit të studentëve e punëtorëve, i lëvizjeve të mëdha revolucionare; një vit që përshtatej mirë me shpirtin kryengritës të bijës së fundit. Mua më kujtohet për një karakteristikë që kishte kur ishte fare e vogël: Fliste me një shpejtësi të pabesueshme dhe më të shumtën e herëve nuk kuptohej ç’donte të thoshte. Një e metë, që ende nuk e ka humbur plotësisht dhe që bëhet objekt shpotije në ato rastet e rralla kur takoheshim në festat “e komanduara”. E bukur si nëna e saj, e parespektueshme ndaj rregullit dhe pak anarkiste, e dhënë me gjithë shpirt mbas letërsisë dhe artit, e padurueshme ndaj të gjitha institucioneve, pa përjeshtuar familjen, Rosalinda më është dukur përherë e pashtrueshme, me mosmarrëveshje të fuqishme pikëpamjesh të pazgjidhura kurrë me prindërit. Në një jetëshkrim të shkurtër të saj, lexohet: “Shumë e re u largua nga shtëpia atërore për t’u çliruar nga trashëgimia e rëndë që mbartte mbiemri. Kryengritëse dhe e papajtueshme me mendimet, bindjet, veprimet e të tjerëve që nuk përkonin me të vetat; e panënshtrueshme. Para se të ishte aktore u përpoq edhe ajo, njëlloj si e motra Rosita dhe i vëllai Giacomo, të niste rrugën e muzikës duke marë pjesë në Festivalin e Sanremos të vitit 1990, që, megjithatë, nuk la asnjë gjurmë. Veprimtarinë e saj në kinema e filloi më 1993, me filmin «Le donne non vogliono più» («Gratë nuk duan më») të Pino Quartullos. Është edhe një piktore e vlerësuar dhe disa nga pikturat e saj janë zgjedhur nga regjizori Brian Helgeland për skenografinë e filmit “The Sin Eater” (angl. në tekst; sh.p.), në të cilin Rosalinda mori pjesë si aktore. Më 2004, megjithatë, u bë e njohur për publikun ndërkombëtar, sepse regjizori Mel Gibson e thirri për të luajtur «Satanin» («Djallin») në filmin e tij «Pasioni i Krishtit». Për luajtjen e këtij roli, ajo mori në të njëjtin vit edhe një çmim në «Global Festival Film» të Ischia-s”. Mes gjërave që gjithmonë më kanë bërë përshtypje te Rosalinda, është ndjeshmëria e saj e madhe dhe e brishtë artistike, por edhe pesimizmi i saj kozmik e rrënimtar, shkatërrimtar. Një herë, lidhur me pikturat e saj, që një kritik i kishte krahasuar me stilin e Egon Echieles, më tha: “Kuptimi im i vdekjes? Është më i fortë se unë; mbas fytyrave të qeshura të njerëzve shpesh shoh të keqen dhe pafuqinë, dobësinë dhe edhe vdekjen; sikur mbas secilit nga ne fshihet pjesa më e përbindëshme e qënies njerëzore”. Sadoqë endet në një botë të vetën dhe megjithë pamjen e saj qiellore, të përhumbur e të shkujdesur, Rosalina di të jetë edhe shumë e ëmbël dhe e vëmendëshme. Një ditë më erdhi me postë libri “Në kërkim të Marcel Proust”-it, një shkrim i André Maurois-it. Më ishte dërguar nga Rosalinda, që, duke e ditur pasionin tim për shkrimtarin francez, e kishte blerë librin në një dyqan të vogël të Parisit dhe mbi të kishte shkruar një përkushtim mjaft të dashur.
Më pak i njohur nga tre fëmijët e Adrianos është Giacomo, muzikant me një frymëzim të fortë kristian. Nga ana tjetër, ai është i vetmi që, baba Adriano-n e ka bërë gjysh. Nipi quhet Samuele dhe ka lindur nga bashkimi i Giacomos me Katia Gruccionen. Kur Adrianoja e Claudia shohin Samuelen shkrihen fare, edhe pse druhen se nipi që s’le dy gurë bashkë do të jetë trashëgimtari i vetëm i Celentanove. Ndërkohë që familja Mori-Celentano zgjerohej nga viti në vit, në vitet ’60 Adriano vazhdonte ngritjen e tij artistike të pandalshme dhe të papërsëritshme. Për të ishte një dhjetëvjeçar i rëndësishëm; viti 1966 shënoi pjesëmarrjen e tij në Sanremo me “Il ragazzo della via Gluck” dhe me këtë balladë të çuditshme u shënua po ashtu, edhe kthesa e tij ekologjike. Për muzikën që ishte duke pushtuar planetin, kjo periudhë ishte edhe më e rëndësishme: Është fillimi i revolucionit më të madh të muzikës e të zakoneve të mbasluftës. Ndërmjet viteve ’60 e ’70 dalin në skenën ndërkombëtare artistë të paracaktuar të lenë shenjë për një mënyrë tjetër të bëri muzikë dhe të paraqituri tek publiku: Ishin “Rolling Stons”-at, “Beatles”-at, “Who”-të dhe qindra formacione të tjera. Shumë kritikë i lidhin këto vite si të ishin një fill vazhdimësie midis viteve “rock ’50” dhe revolucionit “pop rock” të viteve ’60. Adriano pati një kundërveprim të çuditshëm. I lindur me muzikën e Bill Haley-t, Elvis Presley-t, Chuck Berry-t, Jerry Lee Lewis-it, shikonte kufirin e ri muzikor me kureshtje, por edhe me një dyshim të parë dhe kur skenat botërore bënë të ngjiten në podiumin e muzikës profetët e rinj, ai fillimisht rrudhi hundën: “Pohoj se përballë kësaj dallge të rejash që vjen nga Britania e Madhe mbetem i habitur, i shtangur; siç ndodh përherë përballë të resë. Mjaft shpejt, megjithatë, kuptova se isha duke i qëndruar pranë një revolucioni, që po ndryshonte muzikën dhe kulturën e kohës sonë. «Beatles»-at vërshuan në skenën botërore duke ndërthurur melodinë e «rock»-un dhe duke hapur kështu një erë të re muzikore. Në raste të tilla ose kapet e reja dhe përshtatet me të, ose rrezikohet të groposet, të futet nën dhe”.
Ngjarja historiko-muzikore e kësaj periudhe ishte, sigurisht, “Festivali i Woodstock”-ut, që u zhvillua në Bethel, në Shtetin e New York-ut, më 15 – 18 gusht 1969. Mbi të njëjtën skenë hypën ata që u bënë mitet e muzikës “rock-pop” si Jimi Hendrix, Janis Joplin, Jefferson Airplane, Santana, “The Who”, Joan Baez, “Crosby-Stills-Nash & Young” dhe mjaft të tjerë. Suksesi i madh i korrur nga “rock”-u përcaktoi zhvillime të reja dhe, rrjedhimisht, lindjen e gjinive të reja muzikore: “Garage rock”, “hard rock”, “glam rock” dhe infektimet, si p.sh. “punk’n’roll”, “folk rock” e të gjitha shestimet, sajimet, bashkimet e tjera, që mund të jenë (të gjitha emërtimet janë shënuar në angl. në tekst; sh.p.). Sigurisht, në “underground”-in (angl. në tekst; sh.p.) amerikan filluan të dëgjoheshin kitaret e para të shtembëruara, të përdredhura dhe “urlatorët” (“këngëtarët me britma e ritëm të shfrenuar”, sh.p.) e parë të “rock’n’roll”-it. “Rolling Stones”-at, përpara “Beatles”-ave, thyenin paradigmat e muzikës së mëparëshme, duke vendosur një kthesë të madhe në vazhdimësi me “blues” dhe “rock garage”. Albumet e para të “Rolling Stons”-ave janë unaza e bashkimit, e lidhjes në zonën “rock” të “blues”. Për t’u vlerësuar janë edhe “Kinks”-at, grupi anglez që inçizoi këngën e parë “hard rock”: “You Really Got Me” (angl. në tekst; sh.p.) më 1964. Dukuria tjetër e madhe, ajo e “Beatles”-ave, ndikoi në këto vite mbi qindra formacione e grupe. Binomi “Stones” e “Beatles” shpërtheu më 1966, kur grupe të panumurta, secili me karakteristikat e veta, nxorrën në dritë të gjitha ndjenjat e kryengritjes që endeshin nëpër ajrin e këtyre kohëve në Amerikë. Suksesi i “Woodstock”-ve qe sanksionimi i kulturës së re rinore: Gjysmëmilionë njerëz u mblodhën për tre ditë, u takuan për të mbështetur, për të ndarë mes tyre pasione politike, gëzime e probleme nën shenjën e “folk”-ut të Joan Baez-it e Bob Dylan-it (megjithëse nuk mori pjesë në festival), por edhe, e në radhë të parë, të muzikës “rock” (“The Who”, Jimi Hendrix, “Ten Years After”, etj.).
Në “underground”-in amerikan lindën disa nga përfaqësuesit më të mëdhenj të “rock”-ut, si Frank Zappa e Tim Buckley, që bashkë me të tjerë modifikuan “rock”-un deri sa e bënë një muzikë të gjithësishme: Captain Beefheart (një këngëtar shumë i mirë “rock”-u), sidomos në albumin e tij kryevepër “Trout Mask Replica” (angl. në tekst; sh.p.), nuk i kushtoi vëmendje harmonisë e rregullave të paravendosura me marrëveshje, që karakterizonin atëherë muzikën, aq sa disa nga pjesët e tij ishin pa ritëm të caktuar, të tjerat qartësisht “të stonuara”, të çakorduara dhe zëri i tij e përdorte në mënyrë groteske; Frank Zappa përzjeu të gjitha mjetet muzikore të shpikura në shek. XX: “jazz”-in, “rock”-un, “blues”-in, elektronikë, nganjëherë krejtësisht i ndikuar nga miku e edhe rivali i tij, Captain Beefheart. Tim Buckley, një nga këngëtarët më të vlerësuar të “rock”-ut, me zërin e tij me një timbër karakteristik, i dha “rock”-ut një lloj të vetin, trunor dhe të zymtë, të trishtuar. Midis “intelektualëve” të “rock”-ut mund të kujtohen “Velvet Underground”-ët e Lou Reed-it, autorë të vetëm katër albumeve. Nuk mund të harrohen “Doors”-ët, grupi “rock” historik i Kalifornias, autor i melodive të paharrueshme e teksteve interesante edhe nga pikëpamja letrare e poetike, në sajë të gjenisë së Jim Morrison-it, zërit të grupit. Është për t’u dëgjuar parathënia njëemërake, pasuesi “Strange Days”, “Waiting For The Sun” (emërtimet angl. në tekst; sh.p.), pa humbur albumin e rilindjes, mbas një “The Soft Parade” (angl. në tekst; sh.p.) jo shumë të vlerësuar nga kritika dhe “Morrison Hotel”, që përmban mahnitësen “Roadhouse Blues” (emërtimet angl. në tekst; sh.p.). E paharrueshme është puna e fundit në studio e regjistrimit të bandës, që mori emrin “L.A.Woman”, një nderim poetik e i brengosur i Jim Morrison-it ndaj qytetit të Los Angeles-it. Gjithë kjo nuk bënte pjesë në kulturën muzikore të Adriano-s dhe kur dukuria “beat” shpërtheu në gjithë planetin, ai, biri i “rock”-ut të viteve ’50, vështroi ndoshta me pak hidhërim perëndimin e Elvis Presley-t, të Little Richard-it, të Chuck Berry-t ose të Jerry Lee Lewis-it. Nga ana tjetër, vala e gjerë e “pop-rock”-ut arriti me një farë vonese në Itali dhe këngëtarët italianë të revolucionit të viteve ’60 nuk ishin në lartësinë e anglosaksonëve. Në atë kohë, në Itali ishin “Nomadi”-t, “Equipe 84”, “Giganti”-t, “Dik Dik”-ët dhe grupe të tjera më të vegjël, por nuk mund të bëhej kurrsesi asnjë përqasje me të mëdhenjtë e “rock”-ut anglez dhe të Shteteve të Bashkuara. Dhe, në një farë kuptimi, muzika italiane e revolucionizuar nga interpretues të “rock”-ut të viteve ’50, si Adriano, humbi një pjesë të publikut rinor që shihte mitet e rinj të “rock”-ut anglosakson.

1966, ndërmjet rrugës Gluck e asaj Pasolini

Adrianoja, megjithatë nuk u ligështua, madje shkoi përpara në rrugën e tij. Nga vala e re “beat” kapi publicitetin dhe shprehjen mbi tema që për të do të bëheshin “leitmotiv” i prodhimtarisë së tij artistike: Mjedisi, bërthamorja dhe qortimi i shoqërisë moderne. Përbri një prodhimtarie artistike laike, Adrianoja bën të ndihet në këngët e tij pesha e fetarisë së vet të fortë dhe feja. Iu takon kritikëve të analizojnë çdo copëzë të pesëdhjetë vjetëve të karrierës së Adriano-s, por, në qoftë se hedhim një shikim historik, mund të themi vetëm që, në prodhimtarinë e tij artistike, bije në sy një eklektizëm i fortë, i prirë në pararojë me këngë kundërshtimi ndaj kohëve e këngëve konservatore, nganjëherë të mbarsura me tema fetare. “Il ragazzo della via Gluck”, paraqitur në Festivalin e Sanremos më 1966, është ndoshta kënga më përfaqësuese. Jo pse tregon historinë e jetës së tij, por sepse në balladën (që skandalizoi Sanremon vetëm ngaqë lloji muzikor dilte jashtë traditës) ishin të gjitha temat që do të bëheshin “kali i luftës” i partive dhe shoqatave ekologjike në vitet e mëpasme. Historia e kësaj kënge është e veçantë: Kur Adriano ua këndoi miqve të vet, u pa shtrembër. Të gjithë qenë të bindur që pjesa nuk do të ishte e përshtatshme për në Sanremo. “Ballada folk”, tashmë e përhapur në Shtetet e Bashkuara në sajë të Bob Dylan-it dhe këngëtarëve të tjerë të këtij lloji (e edhe më parë, në sajë të “blues”) është e aftë të tregojë, me një ritëm përsëritës e ndonjëherë shqetësues, histori të rrugës, por kritikët nuk e kapin të renë. Në Itali, kjo gjini ende nuk kishte zënë, nuk kishte mbirë dhe, ndoshta, nuk do të shkelte kurrë. Adriano-ja nuk e bëri një problem kultural, por instinkti i tij i thoshte se ajo pjesë qe një sukses. Në “underground”-in (angl. në tekst; sh.p.) muzikor italian ishin tashmë autorë si për shembull De André, që, pikërisht në këto vite, tregonin nëpërmjet balladave histori të jetës së jetuar nga Adriano-ja, i cili ndoshta nuk e njihte “cantautore”-n (“këngëtar-autorin”) gjenovez e kërkonte të shpinte një balladë në tempullin e muzikës tradicionale; dhe kjo, nëse nga njëra anë ishte përtëritëse, ishte rinuese, nga ana tjetër krijonte të këqija, shqetësime. Sidoqoftë gjykimi arriti shumë shpejt: Kur “Il ragazzo della via Gluck” u mënjanua nga Sanremo-ja, kritikët, me përjashtim të disa të paktëve, nuk kundërshtuan edhe aq shumë. Ata që kundërshruan me gjithë shpirt ishin ish-djemtë e rrugës Gluck. Po, pikërisht ata, ish-shokët e lojrave të Adriano-s, të cilët atë natë u futën në një autobuz, të ngarkuar me shumë çanta e u mbartën në Festival. Tashmë qenë djem pak “të plakur”, për më tepër “proletarë” dhe mendimi për të shkuar në Sanremo i rrëmbeu me zjarr. Udhëtimi ishte dhuruar nga Adriano-ja për të mbështetur këngën e tij dhe për ta ishte një shëtitje, një kalim kohe, një argëtim, mbi të gjitha kur t’u tregonin bijve apo të tregonin nëpër bare të zonës se, të çakërdisurit që kishin turbulluar Eurovizionin me britma të flakta për Adriano-n ishin vetë ata. Më kujtohet, po ashtu, telefonata e dajë Adriano-s: “Ki kujdes Bruno, ndihmo për të organizuar sa më shumë njerëz që të jetë e mundur për udhëtimin; thuaju se unë i paguaj të gjitha. Do ta shohësh vetë, do të argëtohemi”. Argëtimi nuk mungoi: Të shihje ata ish-djelmosha pak të moshuar në sallën lluksoze të festivalit, tek silleshin rrotull përfaqësuesve të famshëm të këngës italiane, ishte me të vërtetë zbavitëse. Hakmarrja e Adriano-s arriti pak kohë më vonë, kur “Il ragazzo della via Gluck” preku majën e shitjeve me njëmilionedyqinmijë kopje të shitura: Një sukses i jashtëzakonshëm, që sanksionoi hyrjen e tij në Olimpin e të mëdhenjve të këngës italiane. Nga ana tjetër, për të (për Adriano-n; sh.p.), kjo periudhë kohe ishte e lumtur. Më 1962 fitoi “Cantagiro”-n me “Stai lontana da me” (“Qëndro larg meje”), të pasuar nga “Pregherò” (“Do të lutem”). Ishte teksti i parë, ku ndërduket fetarësija e tij, një fetarësi që gjendet edhe te “Ciao ragazzi” (“Ciao djema”) dhe te “Chi era lui” (“Kush ishte ai”). Në të njëjtin vit ndodhi pagëzimi në tempullin e muzikës franceze dhe ndërkombëtare. Adriano-ja u thirr të jepte shfaqje për një javë të tërë në “Opimpia”-n e Parizit: Ai shkoi në kryeqytetin francez me “I Ribelli”-t, me formacionin që, më pas, do ta ndjekë për vite. Grupi “Ribelli” lindi në pranverën e vitit 1960. Emri iu dha nga Adriano-ja, njëkohësisht me daljen e “45 xhirëshit” të tij “Il ribelle” (1959). Në të bënin pjesë: Ganni Dall’Aglio (bateri), Natale Massara (saks), Gino Santercole (kitarë), Giorgio Benacchio (kitarë), “Giannino” (bas). Kur Adriano-ja u nis për të kryer shërbimin ushtarak (më 1961), grupi mori edhe dy muzikantë të tjerë: Livio Pasolini-n, në bas dhe Nando De Luca-n, në piamoforte. Ky i fundit i dha “Ribelli”-t (në mungesë të Adriano-s) një punë të dobishme për rritjen e grupit, duke e bërë të shoqëronte këngëtarin anglez Colin Hicks në një varg të gjatë shfaqjesh teatrale në të gjithë vendin. Mbasi përfundoi shërbimin ushtarak, Adriano-ja futi në grup Detto Mariano-n, në pianoforte (më pas aranxhator i Adriano-s). Viti 1963 është viti i “Grazie, prego, scusi” (“Falemnderit, të lutem, më fal”) dhe “Sabato triste” (“E shtunë e trishtuar”) një “blues”, në të cilën, teksti do të bënte të tërboheshin idhtarët e feminizmit. Më 1964 doli “Il problema più importante” (“Problemi më i rëndësishëm”), himni i të rinjve të rrugës të viteve ’60 dhe, më 1965, “Sono un simpatico” (“Jam një tërheqës” apo “Jam një që të bën për vete”), të gjitha këngë që u bënë klasike.
“Il ragazzo della via Gluck” ia bëri të mundur Adriano-s që të njihte një gjigand të mbas luftës së dytë: Pier Paolo Pasolini-n, intelektualin, poetin, shkrimtarin e regjizorin, që në ato vite ngjyente penën e tij me helm për të qortuar shtylla të “Corriere della Sera”-s, moralin e epokës me një ashpërsi të pakrahasueshme. Pasolini kërkoi ta takonte Adriano-n në rrugën Zuretti, ku jetonte bashkë me nënën e tij Giuditta. Atëherë, vetëm pak e kuptonin vlerën intelektuale të këtij njeriu me pamje të hajthëme, i cili merrte mundimin të kërkonte një takim me Adriano-n. Në vitet ’60, paragjykimet mbi homoseksualët ishin ende shumë të mëdha dhe për të qënë një intelektual, Pasolini pësoi deri në fund të ditëve të tij prapambetjen dramatike kulturore të shoqërisë italiane ndaj botës “gay”. Nga ana tjetër, ishte një arsye e qartë, e përcakruar mirë, për të cilën Pasolini kishte vendosur të takonte Adrianon: Regjizori do të donte, në trokun e kritikës së tij ndaj modernitetit, të tregonte një histori të një lagjeje të jashtëme milaneze dhe të një personazhi, që qortonte zhdukjen e kulturës fshatare. Lagjia e jashtme milaneze ishte via Gluck, personazhi ishte Adrianoja. Më në fund projekti nuk eci dhe Adrianoja kujton me keqardhje këtë rast të humbur. Thuhet se, Pasolini donte t’i parashtronte Adriano-s kërkesën për të luajtur rolin e Jesus-it në filmin “Vangelo secondo Matteo” (“Ungjilli sipas Matteo”-s), por edhe ky projekt përfundoi në zero. Sot është vetë Adrianoja që pohon se puna me Pier Paolo Pasolinin do të kishte qënë një aventurë e bukur profesionale dhe intelektuale. Megjithëse kishin qëndrime mjaft të largëta lidhur me fenë, Adriano-ja e Pasolini kishin të përbashkët kritikën e fortë ndaj modernitetit dhe dëshirën për rigjallërimin e kulturës së fshatit. Të gjithë do të kujtojnë kritikat që bënte Pasolini më 1968 kundër studentëve që shanin, fyenin policët, bij fshatarësh e proletarësh. Dhe ja, ishte kjo figura proletare, që Pasolini do të dëshironte të tregonte duke shfrytëzuar historinë e “Djalit të rrugës Gluck” (“Ragazzo della via Gluck”). Pjesa tjetër muzikore e kësaj kohe (e cila tregon shenjat e para të karakterit politik apo, sidoqoftë, të qortimit të shoqërisë) është “Mondo in mi 7a ” (“Botë në mi 7”). “Është deri korrupsioni në sport”, thuhet diku te “Mondo in mi 7a ” duke paraprirë dhjetëra tema të korrupsionit në sporte. Te kjo pjesë, mes të tjerash, ishte edhe një kritikë e fortë kundër bërthamores. Adriano-ja, duke paraprirë temat e referendumit që do të mbahej vite më vonë, parashtronte një problem që sot është bërë i ditës dhe që e kishte parë të lënë peng me shkoqitje përkatëse te “Corriere della Sera”, në polemikë të të gjitha shpjegimeve politike me mbrojtësit e bërthamores. Po ashtu, i këtyre viteve është edhe një takim tjetër i rëndësishëm: Në “Clan” hyri si autor (i paraqitur nga Roby Matano dei Campioni) një avokat i ri astixhan (me prejardhje nga Astia e Piemonte-s; sh.p.), Paolo Conte. Ai e filloi veprimtarinë si autor i Celentano-s më 1966 me këngën e radhitur mbas “Ragazzo della via Gluck”, të titulluar “Chi era lui” (“Kush ishte ai”). Atmosfera muzikore e prania e pianos, janë të Paolo Contes, por nuk mund të thuhet njëlloj edhe për tekstin e Mogol-Del Prete, të mbarsur me mistriçizëm. Avokati shkruajti më pas (në bashkëpunim me mjeshtrin Michele Virano, bashkëqytetarin e tij) muzikën e dy këngëve të suksesshme të viteve në vazhdim. E para ishte “La coppia più bella del mondo” (“Çifti më i bukur në botë”) e 1967-ës, ku teksti i Berreta-s e Del Prete-s i thur lavde martesës dhe jetës në çift. Pjesa do të nxiste kritikat e mbrojtësve të ndarjeve, të shkurrorëzimeve, të cilët mbas disa vjetësh (më 1974) do të fitonin në referendum. Pjesa e dytë, e 1968-ës është “Azzurro” (“Kaltërsi”), një këngë që do të bëhej kult. Thuhet se Vito Pallavicini e kishte shkruar tekstin sipas përmasave të Celentano-s, sepse përfshin të gjitha tematikat e tij (nga dashuria tek ekologjia e tek fetarësia) të lidhura, të bashkuara brenda rrethojës së përkthesës (refrenit) të famshme. Viti 1969 ishte edhe viti i “Storia d’amore”-s (“Histori e dashurisë”), një këngë të bukur dhe të njohur gjërësisht me një mbyllje të përbërë nga një “solo” e gjatë me fizarmonikë, të luajtur nga Nando De Luca.
Sipas shumë kritikësh të asaj kohe, përjashtimi, apo shmangia e “Ragazzo della via Gluck” nga Festivali i Sanremos, tregoi që manifestimi më i rëndësishëm i këngës i vendit tonë (Italisë; sh.p.) ishte duke jetuar një moment krize të rëndë: Nuk ishte më në gjendje të kuptonte të renë, që buronte nga krijimtaria muzikore. Një tregues tragjik i kësaj krize u shfaq me gjithë ashpërsinë e tij një vit më vonë, kur, gjatë festivalit u vetëvra Luigi Tenco, djaloshi që vite më parë kishte shoqëruar këngët e Adriano-s së bashku me artistë të tjerë të rëndësishëm si Giorgio dhe Enzo Jannacci. I mbyllur në dhomën e tij në një shtojcë të “Hotel Savoy”-t, Tenco u gjend i vdekur nga këngëtarja Dalida më 27 janar 1967. Trupi kishte marë një goditje plumbi në kokë. U gjend edhe një copë letër e shkruar me dorë (ekspertizat e shkrimit qenë të njëmendjeje se i përkiste vetë Tecto-s) që përmbante tekstin e mëposhtëm: “Unë e kam dashur shumë popullin italian dhe i kam përkushtuar më kot pesë vjet të jetës sime. Po e bëj këtë, jo sepse jam i lodhur nga jeta (krejt përkundrazi), por si veprim kundërshtimi ndaj një publiku që e shpuri «Io, tu e le rose» («Unë, ti dhe trëndafilët») në «finale» dhe një komisioni që përzgjodhi «La rivoluzione»-n («Revolucioni»-n). Shpresoj se do të shërbejë për t’ia kthjelluar mendimet dikujt. Përshëndetje Luigi”; Fjalë të rënda si prej plumbi. Kjo letër, për momentin, bën të mendohet menjëherë për vetëvrasjen si një shpjegim i vetëm i kësaj vdekjeje të pamend. Aq më tepër që, vitin e shkuar, Tenco kishte blerë një pistoletë për mbrojtje vetjake. Megjithatë, për mjaft vite, kanë mbetur dyshime të forta mbi shkaqet e vërteta të vdekjes së tij: Për shembull është shumë e çuditshme që kurrë nuk është gjetur plumbi që shkaktoi vdekjen. Por, mbas zhvarrosjes së kufomës dhe hetimeve, që vazhduan gjatë vitesh, u dekretua vetëvrasja. Atë vit (viti 1967; sh.p.) Luigi Tenco këndoi në Sanremo: “Ciao amore, ciao” (“Lamtumirë e dashur, lamtumirë”). Kjo këngë shumë e bukur u quajt një gati paralajmërim i bërë nga “cantautore”-ja (“këngëtar-autori”) për vdekjen e tij.