Bruno Perini: Daja im, Adriano Çelentano (10)

1997 – 98/Papa Wojtyla, vdekja e Battistit, takimi me Minan

 

Viti 1997 është edhe viti që e emocionoi më tepër Adriano-n: Më 27 shtator, daja im ngjiti pesë shkallina të bardha dhe përqafoi papën Wojtyla gjatë “Vizitës Pastorale” (“Vizitës Baritore”) në Bolonjë me rastin e “XXIII Congresso Eucaristico Nazionale” (“Kongresit XXIII të Kungatës Kombëtare”).

Lidhur me këtë ngjarje, që për të do të jetë e paharrueshme, ai tha në një intervistë të asaj kohe: “Ishte mbrëmja më emocionuese e jetës sime dhe, unë nuk emocionohem lehtë. Mbasi këndova, vështrova drejt papës, që më bëri një shenjë përshëndetjeje. Gabova. Donte të më thoshte: «Hajde këtu të më përshëndesësh»! Ma shpjegoi një prift mbas «quinta»-ve (në prapaskenë; sh.p.).                           

«Shiko, mos e ke kuptuar gabim”, iu përgjegja.                    

Nuk dija si të sillesha. Ai këmbënguli dhe unë i ngjita ato pesë shkallina drejt papës. U gjunjëzova për t’i puthur dorën. Ai më përqafoi fort, më dha një emocion të pabesueshëm. Pata ndjesinë e një babai të madh, të lodhur, por madhështia e tij shkonte përtej lodhjes fizike. I pëshpërita në vesh: «Të dua shumë». Më erdhi vetvetiu t’i drejtohesha me “ti”. Ai buzëqeshi dhe edhe unë e shtrëngova në krahët e mia”.

“Me koncertin, Kisha ka dashur të thotë se, feja nuk duhej të ishte e ndrydhur brenda intimitetit të vetëdijeve”?

“Sigurisht, sepse Jezusi është kudo, prek zdrukthëtarët e karpentierët dhe industrialët, sportistët e këngëtarët, të drejtët dhe mëkatarët”.

“Vatikanit i janë dashur dyzet vjet për të njohur «rock»-un”.

“Në qoftë se ka një gjë, për të cilën Vatikani është në vonesë, ajo është: moslartësimi i anës së qeshur e gazmore të Zotit, e cila është gjëja kryesore. Duke vepruar kështu, i kanë dhënë krahë «rock»-ut djallëzor të përbuzshëm”.

“Kur e keni gjetur fenë”?

“Në përgjithësi, feja arrin në një moment dëshpërimi. Mua më ka ndodhur e kundërta. Në moshën njëzetepesëvjeçare isha i dashuruar me Claudian, dhe u martova me të një vit më pas. Kisha mbarësi, të holla. Një ditë ndjeva nevojën të falnderoja dikë:’Jezusin’. Nuk dija asgjë për të. Fillova të lexoja dhe të merrja të dhëna e edhe tashti, porsa lexoj fjalën Jezus në ndonjë gazetë, e përpij të gjithë ç’shkruhet aty”.                    

“Idhujt e vërtetë të të rinjve janë U2… “.

“Be’, në Bolonjë janë katërqindmijë të rinj dhe, sidoqoftë, «leader»-i (angl. në tekst; sh.p.) i vërtetë i tyre (edhe në qoftë se kanë qënë Elvis Presley e Frank Sinatra) ishte papa. Sigurisht, mund të nxisnin, të gjallëronin rrahjen e mendimeve duke ftuar edhe «Prodigy»-t; me radhë, pa u nxituar, çdo hap në kohën e vet. Por në listë, ndoshta, nuk ishim të gjithë ushtarë të Zotit”! Fjalët e pakta mbi Zotin ishin të parapërgatitura”?             

“Jo. I mendova një çast më parë, duke parë fytyrat e morisë së njerëzve që kisha përpara. Zoti nuk është ai plaku i tmerrshëm, i gatshëm për të ndëshkuar sipas drejtësisë së tij, por është i riu i përjetshëm, siç do jemi një ditë edhe ne, kur të gjendemi në «mbretërinë e qiejve»”.

Para se të tregojmë kthimin e Adrianos në TV, nuk mund të harrohet një ngjarje muzikore, që shënon edhe një kthesë artistike në karrierën e tij të gjatë: Albumin me Minan, e vitit 1998. Bashkë me “Attila”-n ka qënë disku më i shitur i Minas, duke arritur brenda një kohe të shkurtër milionin e kopjeve: Dhjetë këngë, që kanë si temë qendrore dashurinë.

CD-ja ka në brendësinë e saj një libërth, në të cilin është vizatuar një “tregim” vizatimor, ku të dy artistët janë paraqitur si dy zoq pate dhe një seri kapjesh fotografike, ku shihen Mina e Adrianoja të zënë me punë në sallën e regjistrimit.

Është botuar edhe në paraqitjen “box”, me titullin “Mina, Celentano-Buon Natale”, që përmban, përveç diskut, një CD-ROM të titulluar “Molly e destino solitario” (“Molly dhe fati i vetmuar”) ku janë në veprim të dy artistët-zoq pate. Është edhe një variant “veror” (i njëjtë me “box”-in e krishtlindjes) që doli më 1999 e ku shihen të dy zoqtë e patës, Molly e Fati i Vetmuar në plazh, nën një çadër të madhe. Këngët “Specchi riflessi” (“Pasqyrime pasqyrash”) dhe “Io ho te” (“Unë të kam ty”) ishin inçizuar qysh më parë nga autorët e tyre, “Audio2”-të. Këngët “Io ho te” dhe “Dolly” nuk janë duete, por janë kënduar përkatësisht nga Mina e Celentanoja. Këngët “Acqua e sale” (“Ujë e kripë”) dhe “Brivido felino” (“Drithmë maceje”) qenë inçizuar në spanjisht më 2007 për albumin “Todavía” me titujt “Agua y sal” dhe “Corazón felino”, në dyshe me Miguel Bosé dhe Diego Torres, përkatësisht. Është një veprim muzikor i jashtëzakonshëm, sepse Mina e Adriano-ja (me stile dhe mënyra të ndryshme) janë, sidoqoftë, dy “ikona” të Italisë së pasluftës, mrekulli të shenjta, me të cilët janë rritur breza të tëra. Qe një veprim artistik e tregëtar, në të cilin Claudia, teze Claudia, kishte një rol kyç.

Ishte pikërisht ajo, duke filluar nga fundi i viteve ’90, që e kuptoi me intuitë se figura artistike e Adriano-s po ndryshonte; ishte pikërisht ajo që (në mbledhjet e familjes) theksoi se, po rivlerësoheshin të gjitha ato dhunti këngëtari, të cilat Adrianoja rrezikonte t’i humbte.

Në të vërtetë, para albumit me Minan, prodhimtaria muzikore e Adrianos ishte pak e fjetur: Dhënia mbas komedive kinematografike të viteve ’80 e kishte detyruar të lindte mbas dore veprimtarinë e tij prej kongëtari dhe, nga ana tjetër, ai filloi të shfaqte pak lodhje ndaj koncerteve e muzikës, edhe sepse zbavitej gjithmonë e më shumë duke luajtur me ekranin e vogël. Claudia arriti me mend në përfundimin se, përvoja e tij e gjatë, e pjekur tashmë, nuk do të humbte dhe se, italianët e donin Adrianon, në radhë të parë, si këngëtar: Popullariteti i tij mbështetej në faktin se ai kishte çmërzitur me këngët e veta (nga “Ragazzo della via Gluck” te “Azzurro”, nga “Problema più importante” te “Straordinariamente”, te “Una carezza in un pugno”, për të përmendur vetëm disa tituj) pjesën më të madhe të atij brezi të italianëve, që qenë ngritur me vështirësi nga rrënojat e pasluftës për të mundur të gëzonin të mirat e “bum”-it ekonomik.

Më 1998, Claudia kishte punuar përbri shumë të dashurit Adriano për ta bindur të hapte sezonin e ri artistik, që nisi pikërisht me albumin “Mina, Celentano” dhe vijoi me “team”-in (angl. më tekst; sh.p.) Celentano-Gianni Bella-Giulio Rapetti (Mogol); një “team” (angl. në tekst; “skuadër”, në shqip; sh.p.), që për dhjetë vjet korri suksese njëri pas tjetrit, duke festuar kështu kufirin e ri të arritur prej dajës tim si këngëtar i muzikës “pop”.

Miliona “fans”-a shpresonin se albumi “Mina, Celentano” do të ishte fillimi i një lidhjeje të gjatë midis dy artistëve më të famshëm të Vendit, por nuk qe kështu. Mbas këtij eksperimenti, lidhja u shkri si dëbora në diell për shkak të mospajtimeve të karakterit artistik; por, më 15 mars të atij viti, me rastin e urimeve për shtatëdhjetëvjetorin e lindjes së Mina-s, Adriano-ja hodhi atje një fjali, që mund të paralajmëronte një kthim të dytë të dy gjigandëve të muzikës së lehtë italiane: “Kur u tërhoq ishte sikur të më kishte marë me vete një pjesë të botës sonë, por herët a vonë do të bëjmë së bashku përsëri një zhurmë të mirë, si ky disk…” .

Por viti 1998 do të hyjë në historinë e muzikës italiane kryesisht për një lajm tragjik, për vdekjen e parakohëshme të Lucio Battisti-t, një tjetër “ikone” të “pop”-it. Lucio Battisti vdiq në mëngjezin e 9 shtatorit 1998 dhe më 5 tetorin e po atij viti, në “Corriere della Sera” u botua një letër e gjatë prekëse e Adrianos: “Un’ estate con Lucio Battisti e quel sogno impossibile con Mina” (“Një verë me Lucio Battisti-n dhe ajo ëndëra e pamundur me Mina-n”) që tregon, veç të tjerash, një ngjarje të panjohur mes më tepër se një prej projekteve të dajës tim, të pa vënë kurrë në jetë: Një album i kënduar nga treshja Mina-Nattisti-Celentano. Letra e drejtuar Battisti-t dhe e botuar nga “Corriere”-ja është shumë e gjatë, por ia vlen të lexohet, sepse zbulon disa gjëra të pabotuara, të mbetura nën hije në dredhat e njoftimeve që përmbytën gazetat në ditët pasuese të vdekjes së Battisti-t. Ja paraqitja e plotë:

“Ajo ditë, ishte një mbasdire vere, kur ti e Grazia kishit takuar Claudian në tregun e Lecco-s. «Gjeje kë kam takuar», më tha ime shoqe gjithë gëzim, «Lucio Battistin dhe   Grazian!». «Oh, vërtet?!… E ç’thoshte»?

«U përqafuam, folëm me zë aq të lartë saqë të gjithë njerëzit e tregut u mblodhën    rreth nesh; dukej si një festë… “Qënkemi për t’u vrarë”, tha ai, “Jemi dy hapa larg njëri tjetrit dhe nuk jemi parë asnjëherë”».                             

«Po a iu the të vijnë këtu”?                                                    

«Sipas teje, mbas kaqë vitesh që nuk e kam parë Lucio-n, unë që i di përmënç të gjitha këngët e tij, e takoj në treg dhe nuk i them të vijë këtu”?                                                                     

«Nuk do të ishte ndonjë gjë e re, sikur të kesh harruar këngën e tij më të rëndësishme…».

«Më lehtë sesa të harrosh një nga këngët e tua…».

«Atëherë do të vijnë”?                                                           

«Nesër do të jenë për drekë te ne».                            

Kështu menjëherë dola jashtë në kopsht për të thirrur Vittorion, një fshatarin tim të besës, për t’i thënë të priste barin.

«Po unë porsa e kam prerë», më tha ai.                                

«S’ka gjë, prite edhe një herë tjetër».

Nuk ka gjë më të keqe e që të acaron nervat se kur të thonë të ribësh një punë që     porsa e ke bërë. Për të ishte si të ngjitej mbi K2.                                                 

«Edhe herën tjetër», u qa, «kur erdhi Mina, më bëre ta pres barin dy herë».

«Gjithmonë, kur vijnë të fortët», iu përgjegja, «është e nevojshme të pritet bari dy herë». Megjithëse ishte i mësuar me këtë lloj të folure, ai mbeti pak në mëdyshje: «Nuk dua të ndërhyj në gjërat e tua vetjake», më tha me një fije sarkazme, «është vetëm për të qënë në rregull: Do të ketë ende shumë syresh”?

«Çfarë?»                                                                                

«Të fortë».                                                                              

«Jo, jemi vetëm tre».                                                              

«Në gjithë Italinë, ma ha mendja».                                        

«Në gjithë Europën».

Ky pohimi im, i thënë në mënyrë kaq të vendosur, e bëri të buzëqeshte. Për të nuk ishte aq i rëndësishëm fakti që ti, Mina e unë qemë më të fortët, por i rëndësishëm qe fakti që unë e besoja ashtu; kjo e qetësoi duke ditur edhe që urdhëri për të prerë barin dy herë brenda të njëjtës ditë jepej vetëm për tre njerëz.

Mëngjezi pasues ishte i shkëlqyeshëm, lëndina dukej si një fushë bilardoje dhe gjithçka ishte në rregull për ardhjen tënde. Qe një përqafim i madh dhe shtrëngimi (e mbaj mend) ishte mjaft i fortë. Kishin kaluar njëzetepesë vjet qysh nga hera e fundit që qemë parë. Atëherë, ti ishe ende askushi dhe erdhe bashkë me Mogol-in në shtëpinë time në Milano.                                   

«Të paraqes një djalë, për të cilin mbas një kohe jo të gjatë, do të dëgjosh të flitet», më tha Mogoli me atë pamjen e tij tepër të gjallë, tepër të fryrë, që merr zakonisht kur është i bindur për diçka. «Është një autor i jashtëzakonshëm dhe për ty, kemi kemi bërë së bashku një këngë nga ato prej njëmilionë kopjesh». 

Duhet të të them se, kur të pashë për herën e parë, nuk më pëlqeve shumë; ndoshta sepse, gjatë kohës që Mogoli po të mburrte, unë të vështrova dhe ti nuk bëre asgjë për t’ia pakësuar breshërin e lavdërimeve, që ai po derdhte mbi ty. Më vonë e kuptova që kjo ishte mënyra tënde e sjelljes dhe edhe për këtë ishe tërheqës.                                     

Ajo kënga ishte “Per una lira” (“Për një lirë”). Të thashë prerazi se, nuk më pëlqeu. Atëhere, Mogol-i u përpoq me të gjitha forcat e tij ta ngrinte, ta ndihmonte tekstin dhe ne e dimë si bëhet ai kur është me të vërtetë i bindur për një gjë: ngadalë, ngadalë, zgurdulloi sytë si një kafshë përballë gjahut të vet, m’u afrua deri sa goja e tij arriti largësinë dy centimetra nga timja duke lëvizur si një polip, duke më folur gjithë kohën e kudo, në sy, mbi flokë, duke më recituar tekstin në veshë, në vrimat e hundës, duke më pëshpëritur si të donte të më hipnotizonte:                

«Kupto që, ky njeri shet për një lirë të gjitha ëndrat e veta», më tha, «dhe për një lirë të fut brenda edhe ty».       «Dhe, ç’është e vërteta, më duket pak», vërejta dhe këtu të pashë të qeshje për herë të parë.   

E qeshura tënde të bënte aq shumë për vete, saqë gati më erdhi keq që duhej të të thosha: «Jo», por isha i patundur në vendimin tim edhe ndaj Mogolit, që këmbëngulte për njohjen e vlerës së tekstit.                                                  

Por tashti është ndryshe (tashti, për të thënë rreth katër vjet më parë). Ishte hera e fundit që u pamë. Megjithëse je majmur pak, je trashur pak, edhe fshatarin tim, kur të të  shikojë, do ta bësh për vete dhe do të ndihet i kënaqur që e preu barin dy herë brenda të njëjtës ditë.    

Mbas një sjellje rrotull të shkurtër nëpër lëndinë, ti, unë, Grazia, djali tënd dhe Claudia u ulëm rreth një tryeze, ku herë pas here, një fllad ere i ngrohtë nxiti fjalët tona, që zgjatën nga ora njëmbëdhjetë e mëngjezit deri në dy mbas mesnate.

Të shumta ishin gjërat për të cilat folëm duke u endur lirisht rreth jetës, mbi veçoritë e njerëzve, por mbi të gjitha, mbi veçoritë e botës sonë, botës së këngëtarëve, autorëve, shtëpive diskografike, kinemasë, televizionit e avokatëve. Shkëmbimi i fjalëve, i mendimeve tona ishte i çuditshëm. Në të dilte qartë në pah dëshira për të qortuar, por pa përmendur emra, në mënyrë që, secili nga ne, në rast grindjeje, të kishte një «alibi» dhe të mund të thoshte: «Jo, unë nuk e kisha fjalën as për Vendittin e as për De Gregorin» (po i marr si shembull); por shpesh, fjalët, edhe pse në më të shumtën e herëve qenë vetëm copëza apo thërrime, binin mbi një njeri, për të cilin nuk mund të mos thuhej emri: Mogol.Si të gjithë,besoj që prishja e një miqësije, një fejese ose një martese është gjëja që më habit më shumë. Pse?! Dy njerëz takohen, përshkojnë gjithë Italinë me kalë, ndërtojnë shtëpinë në të njëjtin vend, arrijnë suksese mbas suksesesh duke prekur zemrën e tri brezave dhe në një datë apo në një farë dite, e gjithë kjo merr fund. «Pse?!». Përgjigjia, praktikisht, nuk gjendet; megjithëse ti fole shumë, fole shumë më tepër se të tjerët për të më bërë të kuptoja ose ndoshta, për të më thënë se faji nuk duhet kërkuar brenda Mogol-it apo Lucio Battisti-t, por te njeriu në përgjithësi, që qysh nga lindja mbart brenda vetes dëshirën e pamend për të treguar se ai nuk ka nevojë për askënd dhe se mund të shkojë fare mirë përpara në jetë edhe duke qenë i vetëm.                                         

«Në qoftë se është e vërtetë», më the, «që shitjet e disqeve të mija janë pakësuar mbas ndarjes sonë, është po aq e vërtetë që edhe ai, nga ajo ditë ka pushuar së shkëlqyeri».                

Këto fjalë ranë si plumb mbi tryezë, duke përhapur përreth një heshtje të çuditshme, plot me shembëllime e kujtime. Në sytë e tu vura re një ndjesi përmallimi, që është tipike tek ai, që nuk ka nevojë për sukses, sepse ka pasur ndoshta shumë dhe kush e di sa do të ketë ende, por nuk diçfarë ta bëjë, sepse ajo për të cilën ka nevojë është vetëm shoqërija e një miku; e atij miku, që, ndoshta, është ende po ai që ka ditur t’iu japë notave të tua magjike aq ndjenjë dhe, me të cilin ishit si një shpirt i vetëm, ku ti ishe muzika e Mogolit, poezia.                                                    

Me qetësi more shishen e verës dhe mbushe një gotë… e pastaj, duke e vënë buzën lehtë në gaz, më vështrove sikur të më përkiste mua të thyeja heshtjen…                                      

«E pastaj?» të thashë gati duke qeshur, «Çfarë do bëjmë”?                                                             

«Unë them se duhet të shihemi më shpesh» më the, «për të bërë diçka së bashku, jo domosdoshmërisht për publikun, por për t’u dëfryer ne…».                         

«Shumë mirë! I vetmi rrezik është që po të dëfrejmë shumë, mund të arrijmë edhe suksese».

Filluam të qeshnim e të bënim shaka me Claudian e Grazian, ndërkohë që tregimet vazhduan deri në mbrëmje vonë. Sipas gjasës, edhe me këto të qeshura e shaka, ndoshta, e kisha nënvleftësuar gjendjen tënde shpirtërore.  

Tre ditë më vonë, ti më telefonove e më the se ishe kalimthi në Molteno dhe, në rast se do desha, do të vije me kënaqësi në Galibate për të shkëmbyer dy fjalë. 

Atë ditë kisha një takim në Milano dhe, për shkak të një vargu rastësish të këqija, harrova që ishim marrë vesh të të ritelefonoj. Në ditën pasuese të telefonova në shtëpinë tënde, por nuk m’u përgjegj askush. Kështu, kaluan mjaft ditë, madje javë dhe isha i ndërgjegjshëm që nuk isha sjellë mirë; por kisha besim se kur të rishiheshim do ta pohoja hajvanllëkun tim duke të kërkuar falje; kisha besim edhe tek ndjenja e mirë që ushqeja për ty.                   

Një ditë i telefonova Mina-s dhe i thashë se më kishte ardhur një mendim historik.              

«E ç’është ai?», tha ajo.                                                         

«Një disk vërtet i rrumbullakët… ti, unë e Battisti. E kam menduar edhe titullin, “H₂ O”. Natyrisht ti do jesh “A”-ja… Ç’thua”?                                                           

«Një formulë e përkryer», tha ajo, «po t’ia dalim, do të kemi për të pirë mjaft muaj. Kur fillon”?                                     «Do t’i telefonoj Battisti-t dhe do të vijmë menjëherë në shtëpinë tënde; kështu, do të flasim për të gjitha».             

Nga ai çast fillova të të kërkoja kudo, duke lënë mesazhe kudo, por ti ishe zhdukur. As Sony nuk e dinte ku ishe. Më në fund, mbas njëzet ditësh arrita të flisja me ty dhe nëpërmjet telefonit, arrita të kuptoja se atë ditë në Galbate kishe bërë një gjë të madhe. Sado i fortë dhe zbavitës të qe mendimi për të bërë së bashku një disk, ai nuk mjaftonte për të rrafshuar hidhërinë që të kisha shkaktuar.                                         

Zëri tënd ishte i ftohtë, megjithëse unë u mundova me të gjitha mënyrat për ta ringrohur, aq sa ishte e mundur nëpërmjet telefonit nga Londra në Romë, por nuk munda të bëja asgjë. Sa më shumë flisja aq më tepër kuptoja se nuk isha i besueshëm: Kërkesa ime e faljes, për fat të keq, dukej e përzjerë me një kërkesë pune dhe, rrjedhimisht, jo krejt pa interes fitimi.  

«Mendimi tënd është i mirë», më the, «por duhet ta mendoj… Fatkeqësisht kam gjëra të tjera për të bërë dhe pastaj më duhet të radhis mendimet e mia».       «…Kuptoj… sidoqoftë unë nuk do të të telefonoj më… Nëse do të vendosësh t’i japësh jetë këtij projekti, që më duket interesant si dhuratë për “fans”-at e tu, e Minas dhe të mi, dije se unë e Mina jemi të gatshëm”».                                       

«Pse ju të dy?»                                                                       

«Sepse mua më erdhi mendimi».                                           

Për një çast ndjeva se akulli që na ndante u   thye nën peshën e një të qeshure të lehtë, që nuk arriti ta mbante dhe që më bëri të shpresoja për një telefonatë prej teje, por kishaharruar që ishim mbi tokë dhe këtu arsyetohet ndryshe nga ato “Vendet” ku gjendesh ti tashti. Gjërat shihen atje me një optikë të ndryshme, me optikën e dëlirësisë, ku pikëshikimi është i gjithësishëm; por këtu, jo. Këtu nuk kishte më hapësirë për një telefonatë:Tashmë kryelartësia, jo vetëm tëndja, por edhe timja, kishte pushtuar të gjitha hapësirat e mundëshme të mirëkuptimit. Duke u mbajtur fort në bindjen se të takonte ty të më jepje një përgjigje, unë nuk të telefonova më.               

Nuk e kam thënë kurrë, por me siguri duhet të kem menduar se, duke qënë «dikush», nuk mund ta ulja veten më tepër se aq dhe, nga ana tjetër, nuk mendova aspak se do të isha vërtet «dikush» sikur të të kisha bërë një telefonatë të dytë e edhe të tretë; por këtu, ku na ke lënë, një gjë e tillë nuk mund të bëhet. Mjegulla e kryelartësisë dhe moskokëçarjes shpërndahet vetëm kur një mik zhduket.                                            

Gjysma e të keqes, megjithatë: Ti nuk je zhdukur! Ke lënë këtu vetëm fazën e fundit të trupit tënd, pak të prishur, por aty ku je ti tashti mund të zgjedhësh; mund ta rimarrësh trupin që të pëlqente në vitet më të mira të rinisë tënde: Kur këndove «I giardini di marzo”» («Kopshtet e marsit»), për shembull, dhe mund ta modifikosh në qoftë se diçka nuk të shkon; ose të kohës kur ishe fëmijë; ose kur do të bëheshe i moshuar. Sipas ligjit që thotë se asgjë nuk humbet, gjithshka ka pasur trupi tënd lëndor do të mbetet për gjithmonë e paprekur, në çdo kohë të jetës tënde, qysh kur ishe në barkun e nënës tënde. Dhe «Atje», mes peisazheve fantastike të Gjithësisë, do të mundesh ta ndjesh veten njëkohësisht fëmijë, të mitur, të ri e të rritur. Por nuk do të mund të harrosh që çdo qënie, për të vërtetën e vetme të të qënit, është NJË, është E VËRTETË, është E MIRË dhe është E BUKUR: Këto janë katër vlerat klasike. Dhe ti tashti ke njohur dhe ke vërtetimin e vlerës së pestë: çdo qënie është E PËRJETËSHME. Nga toka, me dashuri”!

1999/”Çiltërsisht, unë nuk e çaj kokën!”

Rikthimi i Adriano-s në TV, me programin “Francamente me ne fischio” (“Çiltërsishtt, unë nuk e çaj kokën” ), të transmetuar nga 8 tetori 1999, ishte një ngadhënjim. Titulli vinte nga Clark Gable. “Çiltërsisht, e dashur, unë nuk e çaj kokën!” është një fjali që Gable ia thotë Vivien Leigh-ës së dëshpëruar në fundin e filmit “Via col vento” (“Shko me erën”): Është fjalia me të cilën Rhett Butleri vendosi të mbyllte lidhjen me Rossella O’Haran. Adrianoja tha se mbështetja (për zgjedhjen e titullit) ishte mjaft fisnike, mjaft bujare, por TG-të (telelajmet) e 20-ës i përkushtuan një hapësirë të gjerë. Vincenzo Mollica e intervistoi (Adrianon; sh.p.) për të vërtetuar ngadhënjimin qysh në mbrëmjen e parë dhe Pier Luigi Celli e Roberto Zaccaria mund të mburreshin që kishin vepruar drejt kur e mbyllën grindjen gjyqësore me Adriano-n për të lehtësuar rikthimin e tij në TV.
Celentano-ja, tregonin kronikat e asaj kohe, si një ndeshje e Kombëtares së futbollit: 14, 2 milionë shikues, maja e dëgjuar (kur këndoi “Il ragazzo della via Gluck”), me një mesatare gati dhjetëmilionë. Një arritje shumë e lartë, që i afrohet suksesit të Festivalit të Sanremos dhe transmetimit muzikor të mëparshëm shumë fatlum të Morandit (“C’era un ragazzo” [“Ishte një djalë”]) me njëmbëdhjetë milionë, mesatarisht. Këngëtari-drejtues programi vazhdoi të mbante heshtjen e tij të rreptë, por udhëheqësit e RAI-t ishin gati të vinin në dukje ngadhënjimin e rrjetit: “Karrocata e TV-së admirale (komandante) vazhdon me sukses rrahjen me top të «varietesë tradicionale»”, tha Agostino Sacca në shtyp dhe mes kritikave e entuziazmit të përhapur drejt, kishte edhe ndonjë që këshillonte të emërohej Celentano-ja “senator për gjithë jetën”. Ishte një transmetim që i bëri të gjithë ta ndiqnin duke mbajtur frymën. Në të vërtetë, mbas dhjetë minutave të para, Adriano-ja e hodhi tutje skicë- zbatimin e programit dhe vazhdoi “me duar”, duke i detyruar të tjerët (regjizorin, Teoiclin, Nerin e të gjithë pjesëmarrësit), të krijonin aty për aty gjatë tre orëve pa ndërprerje. Dhe, si zakonisht, në ditën pasuese nuk munguan polemikat, krysisht për shkak të filmimeve shtojcë mbi dënimin me vdekje, mbi minat kundër njeriut, mbi urinë në “Botën e Tretë”, mbi ujin mineral; nuk munguan as kur u njoftua se blloku i Celentano-s ishte i pasur, se në serinë e dytë, do të qenë të ftuar Joe Corcker-i, Tom Jones-i, Jovanotti-t e Pelù-të dhe në të tretën, David Bowie, Jamiroquai e, ndoshta, Tina Turneri.
Në këtë kohë u ngjallën shumë probleme. Të papriturat nuk munguan as në këtë rast, por çelësi i vërtitjes së transmetimit ishte i qartë: Një hedhje, një kërcim nga lehtësia, paqëndrueshmëria apo mendjelehtësia e të qënit, tek dhuna; nga loja, tek tragjedia. Megjithatë, ishin të pakët ata që vunë në dukje apo pyetën se kush ishte ai zotëria me “bombetë” (lloj kapeleje, sh.p.) dhe mustaqe, që shembëllehej në një portret shumë të madh, të vendosur në “megastudio”-n, ku mbahej transmetimi: Një fytyrë e hajthme, në mes të Giuseppe Ayalas e Eduardo De Filippos, e cila, gjatë transmetimit, u kap shumë herë nga telekamerat duke e bërë publikun të pyeste: “Po kush është ky?”. Ai burrë qe im atë, ish-bashkëshorti i nënës sime Maria, kunati i dashur i Adrianos. Ai portret i paraqitur ashtu, ishte një mënyrë për t’i rikujtuar publikut se Paolino-ja, siç e thërriste herë pas here daja im, për Adrianon kishte qënë një njeri i rëndësishëm. Nuk kishte qënë vetëm rrobaqepësi i tij, nuk ishte vetëm i kunati, por pat qënë ai, që me mënyrën e vet të tregimit të tragjedive të luftës, të “Rezistencës” (Qëndresës”) partizane ose të aventurave të dashurisë, e tërhiqte si të qe një baba i mirë që i tregonte një përrallë pranë zjarrit. Me veçoritë e lindura komike të tij e edhe me heshtjet e tij kishte mbushur orë e orë të tëra të jetës së Adrianos në vilën e Galbiates, ulur në një divan ose duke shëtitur nëpër park, duke shkuar për në koncert apo në tryezë. Im atë ishte i 1914-ës dhe mund të qe fare mirë babai i Adriano-s, por ndërmjet tyre ishte vendosur më shumë se çdo gjë tjetër, një lidhje miqësie e nderimi të ndërsjelltë shumë e veçantë. Në njërën nga seritë e “Francamente me ne fischio”, Adriano-ja tregoi deri një ngjarje që i kishte ndodhur tim eti gjatë Luftës së Dytë Botërore, e cila i kishte pëlqyer: Një ngjarje, me të cilën im atë e kishte mbajtur me fjalë shumë herë kur gjendeshin duke ngrënë së bashku dhe e kishte kënaqur shumë Adriano-n me forcën treguese dhe me skenarin përkatës: “Ti e kupton, Adriano? Asaj here rrezikova lëkurën dhe të mendosh se mund të lija pendët, janë gjëra që ndodhin vetëm nëpër filma”.
“Ma trego, ma trego!” “Isha në Montecassino si i burgosur i gjermanëve. Të siguroj se nuk qe ndonjë gjë e mirë. Nuk ishim në burg, por në një lloj kampi pune me shumë fjetore nën shikimin e gjermanëve të armatosur. Burgimi ishte i tmerrshëm dhe mua më dukej se nuk kishte mënyrë për të dalë që aty, por gjëja që i trembeshim më shumë ishte se mund të na internonin, siç u ndodhte mijra italianëve. Një natë më erdhi një mendim, mora guximin, iu drejtova disa shokëve që flinin në fjetoren tonë të përshtatur në burg dhe iu thashë: «Kush ndjek Perini-n, rishikon familjen». Menduan se isha çmendur. Dikush më vështroi shtrembër, por një djalë polak dhe një nga Varese-ja e morëm me gjithë mend. Shpresa, në vetvete, ishte shumë e vështirë. Projekti im ishte i rrezikshëm, por jo i pamundur. Thirra një përgjegjës të burgut e i thashë se dëshiroja të punoja si rrobaqepës dhe se isha i gatshëm e i vendosur për t’u bërë «repubblichino» (fashist i Republikës fashiste të Salòs, Itali, në vitet 1943-45; sh.p.). Në fillim u duk sikur nuk kishin kuptuar dhe më rikthyen në dhomën time. Disa orë më vonë, më thirrën dhe më kërkuan ripohim të dëshirës sime për t’u bërë «repubblichino». Nuk e kuptova pse e kishin pranuar propozimin e një ushtari të thjeshtë, por më pas kuptova që kishin nevojë për dikë që të dinte të qepte, të priste dhe të rregullonte veshje. Më dhanë shiritin e RSI-së për ta vënë në krah dhe më emëruan «kopf schneider» (gjerm. në tekst; sh.p.), kryerrobaqepës; më lejuan të flija në robaqepësi ku kisha në dorën time veshje e pallto ushtarake, më jepnin ushqim dhe më lejonin të hyja në fjetoret ku gjendeshin të burgosurit. Në fillim, shokët e mij menduan se i kisha tradhëtuar, më vështronin me të keq; pastaj, kur panë ushqimin dhe veshjen e kuptuan që po organizoja diçka, por pothuaj asnjëri nuk guxonte të rrezikonte lëkurën për të ikur. Vetëm ai flokëverdhi i Varsovia-s dhe ajo fytyra fshatare e Varese-s më ndoqën në aventurën time. Natën pasuese, unë, varesiani e polaku ia dolëm iknim. Kishim frikë mos na kapnin, por ia dolëm të arrinim më këmbë në Romë. Për të përshkuar rreth njëqindepesëdhjetë kilometra na u deshën dy ditë. Ishte një lodhje e paharrueshme. Më në fund arritëm në qendër të Romës, nga ana e Colosseo-s. Iu thashë djemëve se duhej të kërkonim ndonjë punë, sepse të humburit, të çorientuarit, të shpartalluarit rrezikoheshin të pushkatoheshin. Varesianit dhe polakut iu lashë takim për të nesërmen, në orën 930 , para Colosseo-s”. Ndemja e tregimit ishte e madhe, por, kushedi pse, mënyra e tij e të treguarit ishte komike. “E më pas, çfarë ndodhi? Gjetët punë?” “Por jo, Adriano. Varesiani e polaku? Nuk i kam parë kurrë më”.
Fytyra e tim eti ishte e ngrysur dhe do të ishte ngrysur edhe më po të mos kishim vënë buzën në gaz. Adriano-ja e fshihte buzëqeshjen e tij. Ndoshta tim eti nuk do t’i kishte shkuar kurrë në mend, madje as fare zbehtë, se tregimet e tij do të përfundonin një ditë në TV, për më tepër në serinë e parë, në sajë të kunatit të tij të pazakontë, të çuditshëm.
“Francamente me ne infischio” është ndoshta transmetimi më prekës i dajë Adriano-s. Teknika përkatëse ishte e tillë, një teknikë e nisur prej tij, ku fryma e lehtë e këngës dhunohej papritmas nga takimi me filmin e shkurtër “choc” (fr. në tekst; sh.p.) mbi tema të brishta si pedofilia, dhuna seksuale dhe tema të tjera të forta. Polemikat, nganjëherë disi të ndenjura, pak të vjetëruara, edhe në këtë rast nuk munguan: “Është mirë të përplasen tema të tilla të dhunëshme në «prime time»?”, pyesnin gazetat me shpirt katolik (“Prime time”, angl. në tekst; shqip: “në kohën e parë”, “në shfaqjen e parë”, “në shfaqjen që jepet për herë të parë”; sh.p.). Çështja qendrore, që nervozonte disa mjedise të RAI-t ishte zgjedhja e futjes së disa mesazheve në një transmetim çmërzitjeje, zbavitjeje, por Adriano-ja përgjigjej se kjo ishte forca e mesazhit, kjo i jepte forcë mesazhit. Nga ana tjetër, në vitet e më pasme, kjo teknikë ndërlidhjeje u bë shembull për t’u ndjekur: Pothuaj të gjitha programet e “entertainment”-it (angl. në tekst; në shqip: e “shfaqjes”, e “zbavitjes”; sh.p.) merren me probleme shoqërore e politike. Në rastin e pedofilisë nuk pati filmime, por një telefonatë, që e bëri publikun t’i ndalej fryma për disa minuta. Ishin fjali që të jepnin dridhma, ndërprerje që të bënin zemrën të të rrihte shpejt, vrulltas dhe që nuk të hiqeshin gjatë gjithë transmetimit si të qenë të pashlyeshme, të paharrueshme; asnjë largim muzikor nuk mund t’ia dilte t’i fshinte nga kujtesa. Një telefonatë në anglisht, e kapur nga FBI-ja: Një burrë kërkon të “takojë” një vajzë të vogël, pesë apo gjashtëvjeçare. I përgjigjet një zë gruaje, i ftohtë, profesional, pa asnjë lloj ndjenje:
Ai e pyeti nëse me vajzën fëmijë mund të bënte gjithçka.
“Po”, ishte përgjigjia e thatë. “Edhe ta rrah dhe t’i vendos gozhda në thithat e sisëve”?
“Po, sigurisht”. “Klienti”: “E sikur të vdesë?” Zëri: “Duhet të keni zgjuarsinë të zhdukni kufomën”. Dhe edhe: Një brendësi e diçkaje që duket si një këshillimore, fytyra të mjegulluara, të panjohshme. Një nënë flet për fëmijën e saj trevjeçare dhe akuzon babanë që e kishte puthur në buzë. Pantallona të vogla të bardha fluturojnë të lira në qiell; telekamera përfshin fytyrën e ngrirë të Celentanos: Dhjetë sekonda heshtje e plotë. Vetëm pak më parë, ai kishte luajur përsëri me zjarrin, me atë të shenjtin, natyrisht. Gjatë rrjedhës së transmetimit (Adriano-ja; sh.p.) merret edhe me Antonio Ricci-n, shpikësin e “Striscia la Notizia”-s (“Prek shkarazi Lajmin”): “Unë fillova të kisha dyshime, fillova të mendoja se ti Ricci nuk kërkon të vërtetën, por dëshiron vetëm skandalin dhe kur nuk ka të tillë, je gati të paguash. Ki mendjen Ricci; njerëzit nuk janë të pamend dhe tre, katër gabime si ky, të bëjnë që të bijesh poshtë”. Polemika kishte shpërthyer sepse “Striscia” e fajësoi (Adriano-n; sh.p.) për bërje reklame të fshehtë të ujit mineral. Si provë lëndore fajësije u quajt plakushi i zakonshëm, që përshkoi skenën gjatë një serie të varietèsë: Ai solli në skenë shishen (pa etiketë) e gotat pranë saj.
“Çfarë uji është ky?”, pyeti Adrianoja. “San Pellegrino”, ishte përgjigjia. Dhe ai nga i fajësuar u bë “fajësues shtetëror”, “prokuror”, piu (nga uji mineral; sh.p.) dhe vazhdoi: “Nuk shoh shumë në TV, por midis pak gjërave që më interesojnë është «Striscia la Notizia», sepse nxjerr në pah gjërat që të tjerët rreken t’i fshehin”. Premtimi i faljes, po ashtu, u dha, por ishte i thatë si një tërheqje veshi: “Kjo lojë dredhije, megjithëse nën shenjën e keqbesimit, më ka zbavitur dhe, për pasojë, i uroj «Striscia»-s që të vazhdojë ashtu si unë e kam menduar përherë më parë”. Për të lehtësuar serinë “shoc” (fr. në tekst; sh.p.), drejtuesi i programit i propozoi Claudio Bisio-s të vishte rrobat e Dario Fo-së, por, më pas, porsa atmosfera u lehtësua me një numur të Paolo Hendel-it, hyri në skenë Nada (sipas ndërthurjes të dajës tim Adriano, që gërsheton lehtësinë me tema që kërkojnë përqëndrim dhe japin goditje, sjellin përplasje). U duken pamje që flisnin vetë. Pamjet dhe kënga e Nada-s nuk linin dyshim: Bëhej fjalë për përdhunimin, çnderimin. Megjithëse lufta në Ballkan ishte ende aty pranë, mbas qoshes, u mor frymë thellë kur kënga “Ventiquattromilla baci” u këndua nga sërbo-kroati Goran Bregoviç-i. Programi fitoi çmimin “La Rosa d’Oro” (“Trandafili i Artë”) në festivalin e rëndësishëm “La Rose d’Or” të Montreux-it.
Por viti 1999 ishte edhe viti i “Io non so parlar d’amore” (“Unë nuk di të flas për dashurinë”), një “bum”-i tjetër që paraqet rilindjen muzikore të Adriano-s, fillimin e ngadhënjimeve të reja muzikore në një kohe, kur shiteshin pak disqe.
Më kujtohet hera e parë që dëgjova këtë album (të sendërtuar së bashku me Gianni Bella-n e Mogol-in) në shtëpinë e nënës sime në Milano. (Adriano-ja; sh.p.) ishte kureshtar të dëgjonte gjykimin tonë, jo sepse mendimi i familjes kishte ndonjë rëndësi të madhe për të, por ishte bërë traditë që të mblidheshim në shtëpinë e sime mëje për të dëgjuar të rejat e dajës tim. Askush nuk duhej të mungonte, të gjithë të afërmit ishin thirrur në mbledhje me rastin e ngjarjes së madhe. Dhe, mbas një dreke të mirë, të shoqëruar me fjalosje mbi lajmet e fundit të politikës dhe mbi histori të familjes, u dëgjua albumi. Atë mbrëmje, duke dëgjuar “Io non so parlar d’amore”, nuk e di pse, por u emocionova deri në atë pikë saqë i thashë se do të kishte një sukses të madh. Adriano-ja buzëqeshi për veprimin tim dhe e nguli në kujtesë. Qysh atëherë, sa herë që dilte një album i tij, më bënte “test” emocional (fjala “test”, angl. në tekst; sh.p.): “Dëgjoje mirë të gjithë diskun; atë që do të të emocionojë, e lemë, sepse, me siguri, do të jetë një sukses”.
Kur albumi që përkujton bashkimin Celentano-Bella-Mogol u paraqit për herë të parë në shtyp, Adriano-ja, sipas zakonit të tij, nuk mori pjesë në konferencën e shtypit. Atje ishte vetëm Claudia. Ai ishte në vilën e tij të Galbiate-s, në pritje të gjykimit për punën e tij të re. Në këtë rast i dha vetëm një intervistë Gino Castaldo-s të “Repubblico”-s, ku flitet edhe për këngën që Mogol-i i kishte përkushtuar Lucio Battisti-t. Gazetari e pyeti në se ishte i kënaqur që kishte bërë këtë disk dhe daja im i qe përgjegjur: “Po, shumë. Për mua jeta është një lojë, gjithmonë, edhe kur ka ndonjë zhvillim më dramatik; njëlloj edhe këngët, sidomos kur ecin mirë”. Pastaj fjalët u zhvendosën tek domethënia dhe vlera e diskut: ishte pothuaj një futje gazmore ndërmjet të tjerash, po të mendohej mbi karrierën e Celentano-s në vitet e fundit. “Po, është si një pushim i shkurtër, si një ndalë. Të gjithë çuditen dhe, si të ishte disku i parë që bëj, më thonë se këndoj mirë; por unë çuditem që të tjerët çuditen. Tashti, porsa u largua dikush i veçantë, më telefonoi një njeri që nuk më ka telefonuar qysh prej vitesh. Më tha: «Hej, e fortë ëh?! E kam dëgjuar pjesën». Mbas pak e kuptova që i kisha çmësuar njerëzit. Ndoshta, për shumë vjet iu kam dhënë më shumë rëndësi disa gjërave për të cilat desha t’iu tregoja të gjithëve koston përkatëse dhe, ndoshta, kënga kishte shkuar në vendin e dytë”.
Vëmendja u përqëndrua më në fund, te pjesa e titulluar “L’arcobaleno” (“Ylberi”) që i përkushtohej kujtimit të Lucio Battisti-t. Adriano-ja hyri në atmosferën e “ofiçinës” së tij muzikore. “Ishte një magji e vogël. Kështu erdhi kënga, pothuaj pa thënë asgjë për të. Një muaj më parë, kisha shkruar një artikull, ku flisja për Lucio-n. Kjo ishe e gjitha. Pastaj qe një gjë e pavetëdijshme, që kurrë nuk e kishim thënë mes nesh: Të bëjmë diçka në nderim të Lucio-s. Kur Gianni Bella më solli muzikën, më pëlqeu, por i thashë: «Dua ta ridëgjoj». Giulio Mogol-i tha: «Është e fortë, më ka ardhur një mendim që më ka frymëzuar melodinë dhe kur vjen bashkë me tekstin është vërtet e fortë». Giulio-ja pati atë frymëzimin e papritur, Bella e shkruajti gati në mënyrë të vetvetishme, unë bëra po aq kur e inçizova. Përgjithësisht duhen katër ose pesë orë për të kuptuar karakterin e një kënge. Bëj pesë apo gjashtë paraqitje, për të kuptuar si duhet ta këndoj, kurse këtë këngë e këndova vetëm dy herë në pak minuta dhe ishin dy paraqitje praktikisht të njëjta. Atëherë thashë: «Mirë!»… Po ta kishim programuar nuk do të vinte kështu”. Daja im Adriano e përfundoi intervistën me një vështrim përmbledhës të veprimtarisë së tij artistike, duke e pyetur vetën në se e quante të plotësuar apo ende jo: “Nuk mund të jesh kurrë i kënaqur, nuk mund të jesh kurrë i sigurt se ke bërë gjithçka. Jam një besimtar dhe tashti që vitet bëhen ditë, pyes veten përherë nëse jam në lartësinë e duhur për t’u paraqitur te Krijuesi, pyes nëse Ai e çmon atë që kam bërë.
Unë ndjehem gjithmonë me të meta, me mangësi, më duket se nuk bëj sa duhet dhe nuk e kuptoj pse nuk e bëj. Shfajsimi është se bëj gjëra të tjera për çështjen, por nuk më mjafton. Lumturia më e madhe që mund të ketë një besimtar është që të mund të mendojë me bindje: «Për mua, Zoti me të vërtetë nuk mund të më thotë asgjë». Unë nuk mund të mendoj kështu, ndjehem i mirë në fund të vetëgjykimit, por edhe me mungesa…
Të qënit këngëtar e ndjej pjesë të këtij projekti, sidomos kur ka kundëveprime, kur njerëzit kënaqen e më përgëzojnë, edhe me të tepërt. Them me vete: «Shiko pak sa janë kënaqur njerëzit nga kënga, më shumë se unë që e kam bërë. Në këtë rast ndjej se kam një lloj detyre dhe në rast se nuk e bëj as këtë, jam për t’u dërguar në «purgatorio»”.