Mario Bellizzi: KUR HISTORIA BËN VIZITË NË NJË VEND ARBËRESH

DITËT DHE KUJTIMET E KUJTIMEVE

Historitë mikro të Shën Basilit

Ne e dimë që ikona është një dritare e hapur për të padukshmen, por në rastin tonë është gjithashtu një faqe e historisë për të hequr pluhur dhe kujtuar! Me siguri duhet te lexoni me shume faqe, disa kapituj, me data qe fillojne nga vitet e deri ne fund te viteve, qe levizin nga San Basile, pike gjeografike ne Kalabrine fashiste, per te arritur ne Rome, Sofje ne Bullgari, Gjermani, Rusi, etj. Dhe protagonistet e te cilit jane arkpriest i famullise se Shen Gjon Pagezorit ne San Basile, nje Mbretereshe, Madheshtia e tij Mbreti i Bullgarise, nje Papa i ardhshem… Nga arkivi i Kastrovillarit (CS), mes mikrofilmave te urdheruara te vendasve gazetat, gjejmë lajme befasuese, lidhur me një ngjarje gjesti ndoshta nuk riprodhohet më në kushtet aktuale historike, në praktikën aktuale të marrëdhënieve sociale dhe kulturore. Viti 1931 vrapoi, mes fshatit arbresh të vogël San Basile dhe Bullgarisë së largët, mes famullisë së Shën Gjon Pagëzorit dhe Pallatit Perandorak të Sofjes, priftit Joseph Schirà dhe Madhështisë së tij Mbretëreshës, pati një shkëmbim të dhurata, dhe ato gjeste të ngjyrosura në historinë e marrëdhënieve diplomatike, shenjtëria e transcendencës / immanencës përmes ikonave dhe rëndësia e ortodoksisë brenda feve. Por fjalën ia lëmë redaktorit anonim të shënimit, botuar në letrën e shtypur të vitit 1931 periodike ′′ La Vedetta ′′, e cila si korrespondent nga San Basile njofton lajmin e madh.

Nga Shën. Vasili

Dhuratë e sjellshme nga Mbretëresha e Bullgarisë-Bashkimi i S. A. R. Princesha Joan e Savoy me S. M. Mbret Boris të Bullgarisë ishte më shumë se për të tjerët e dashur për shqiptarët e Italisë që panë vajzën e tyre nga Mbreti i tyre duke përqafuar ritin fetar – grek – Lindore ata profesonin. Duke u interpretuar këto ndjenja, Arkpriest ynë, Don Giuseppe Schirà, i lejoi vetes t ‘ i ofronte Mbretërve të Bullgarisë një liturgji të Shën Gjon Chrysostom i lidhur në kanavacë dhe ar me gdhendje elegante të përkushtimit dhe të stemës mbretërore bullgare të armëve. S. M. Mbretëresha e Bullgarisë e vlerësoi shumë dhuratën modeste dhe në ditët e kaluara bëri famullinë e Shën. Basile si kujtim i një ikone elegante San Boris me pikturë vaji në dru të çmuar. Njëkohësisht Archpriest mori letrën e mëposhtme:

Pallati Mbretëror i Sofjes 24-8-931

Reverend Ati S ‘ Madheshtia Mbreteresha u zhvendos per ndjenjat qe ajo eshte e dashur dhe e perkushtuar ndaj saj shprehur ne letren e 29 marsit 1931, si dhe per dhuraten bukuroshe qe i eshte dhene, duke derguar Liturgjine Hyjnore te Shen Gjon Chrysostom, një libër nga ajo shumë i mirëpritur, ai donte të dëshmonte vlerësimin e saj, duke i kushtuar Kishës së saj një ikonë të Shën Borisit që ajo e porositi konkretisht për këtë qëllim. Në të njëjtën kohë me këtë letër. S. Madhëria Mbretëresha, jam i udhëzuar ta përshëndes edhe një herë, shumë përzemërsisht, në një nga famullitarët e saj.

Dëshironi të më besoni, Reverend Papas, me shumë respekt. Elena Petroff, zonjë e Gjykatës, Qytetarët e San Basiles, ndërsa e konsiderojnë veten fatlum për dhuratën e çmuar që u është dhënë famullisë, përgëzojnë Archpriest-in aktiv që mendon dhe parashikon gjithçka”.

Duhet thënë disa fjalë për protagonistët dhe ngjarjet e asaj periudhe.

Borisi III i Bullgarisë (në fakt: Boris Clement Roberto Maria Pio Luigi Stanislao Saverio i Saxe-Coburg dhe Gotha, Sofje, 30 janar 1894) ishte Tsar i Bullgarisë nga 3 tetori 1918 pas abdesimit Babai i tij, pas disfatës së Mbretërisë së Bullgarisë në Luftën e Parë Botërore, kur iu desh të dorëzonte territoret e pushtuara te fqinjët dhe të paguante dëmet e rënda të luftës. Borisi III ngjiti fronin në vetëm njëzet e katër vjeç! Princesha Joan e Savoy ishte vajza e mbretit të Italisë Viktor Emmanuel III të Savoy, dhe në tetor të vitit 1930, në Assisi, u martua me Borisin në prani të Benito Mussolinit ndër të tjera. Martesa u festua edhe në Sofje, me ritin fetaro-greko-lindor pavarësisht ndalimit të Papës. Duhet të kujtojmë se në vitin 1925, Giovanni Roncalli, Papa i ardhshëm Gjon XXIII, u dërgua në Bullgari si vizitor apostolik, qëndroi atje për gati 10 vjet, dhe vetëm falë ndërhyrjes së tij mund të festonte martesën ortodokse Kështu mbeti Giovanna në kontakt dhe miqësi me Roncallin për gjithë jetën. Giovanna, edhe pse nuk i interesonte politika, bashkë me Borisin e çuan në zemër çështjen e çifutëve! Arritën përmes kanaleve diplomatike të emigrojnë shumë prej tyre, falë ndërhyrjes së Anxhelo Roncallit, Kryepeshkopit të Mesembrisë, Bullgarisë, dhe Delegatit Apostolik në Stamboll. 8000 hebrenj bullgarë të aftë u morën nga gjermanët që u shpallën të domosdoshëm për kombin ndërtojnë rrugë: kjo zgjidhje e adoptuar nga Boris i shpëtoi nga deportimi. Megjithatë, asgjë nuk mund të bëjë për 11.500 hebrenjtë trakanë dhe maqedonas që u deportuan në Gjermani, Treblinka dhe Majdanek. Boris gjithashtu refuzoi absolutisht ndërhyrjen e tij ushtarake kundër BRSS. Gjermanët, tashmë të frikësuar nga refuzimi i çështjes së çifutëve, ishin të mjegullt ndaj tij dhe kur Tsari refuzoi të ndërhyjë kundër Bashkimit Sovjetik, ai u thirr nga Hitleri në Rastenburg. Boris mbërriti në Gjermani më 14 gusht 1943 dhe gjatë atij qëndrimi dhe kthimi me avionin në Bullgari ndjeu një sëmundje të rëndë, që e solli atë në vdekjen e tij, në Sofje, më 28 gusht 1943. Stafi mjekësor bullgar, prej të cilit Dr. ishte gjithashtu pjesë Eppinger, specialist helmues me gaz toksik!, lëshoi certifikatë vdekjeje “për shkak të trombozës koronare, edemës pulmonare dhe cerebrale”, por disa nga mjekët refuzuan të firmosnin. Giovanna dhe fëmijët e saj ishin gjithmonë të bindur se Borisi ishte helmuar nga rusët. Në gjyqin e Nurembergut të dy Franz von Papen (ambasadori gjerman në Ankara që shpëtoi mijëra fëmijë hebrenj) dhe Hjalmar Schacht deklaroi se Boris ishte i helmuar me gaz nga sovjetikët, të cilët synonin gjithmonë të pushtonin Bullgarinë dhe iu frikësuan se një armatim me anglo – Amerikanët e lënë Bullgarinë të pushtojë aleatët e saj duke parandaluar pushtimin rus. Borisi u varros në manastirin e Rilës por zemra e tij u vendos në një urnë të veçantë, siç përdoret në familjet mbretërore.

Në vitin 1946 një referendum popullor e shpalli monarkinë të kalbur dhe në nëntor të vitit 1958 Giovanna arriti të takonte mikun e saj të vjetër, tani Papa Gjon XXIII. Në vitin 1993 ajo u kthye në Bullgari për ceremoninë e varrosjes së zemrës së Borisit në Rila, duke u mirëpritur dhe përshëndetur si mbretëreshë. Ajo vdiq në vitin 2000 në Estoril, dhe si një terti francez donte të varrosej në Asisi.

[Histori deri më tani! Kjo histori dhe një kuriozitet i tillë më nxiti natyrshëm të shkoja në Shën. Famullia e Gjonit për të admiruar ikonën e San Boris. Natyrisht, nuk gjeta asnjë gjurmë të saj, as prelatët e tjerë të pasustifikueshëm të Eparchy të Lungros (CS), nëse më treguan rrugët e mundshme të ikonës. Në atë kohë, Schir ò u largua nga San Basile në Sicilinë e tij, a e mori San Borisin me vete? Mister. Në mbrojtje, duhet thënë se kontrabanda e mallrave artistike dhe kulturore (shih 8000 vëllime nga abetarja e San Basile!) në vendet e adhurimit në vendin tim, që nga koha imemoriale, është praktikë e mirë-ngritur! Ikona e San Boris, si të gjitha ikonat, është një dritare për të padukshmen por në këtë rast është vetë e volatilizuar, duke u bërë e padukshme! Çfarë ka mbetur nga San Boris? Kjo faqe zemergjere per hebrenjte e deportuar dhe shpetuar nga Burrat e Medhenj, dhuna e verber e Qeveritareve dhe Diktatoreve te fiksuar pas Pushtetit qe eliminojne me GAZ duke helmuar kundershtaret, dhe ne fund per mua legjenda qe eshte ne nje kohe te Erret u be e mundur qe një prift i famullisë së vendit mund të kishte marrëdhënie me zonjën e gjykatës Elena Petroff dhe Madhështinë e saj Mbretëresha e Bullgarisë, e cila vdiq në teritorin françeskan.