Dr. Alon Ben Meir

Serbia duket se e ushqen iluzionin se Kosova është ende provincë serbe, përkundër faktit se pavarësia e Kosovës është një realitet i pakthyeshëm.

Tani mund të jetë koha e përshtatshme që Serbia të pajtohet me mizoritë e saj kundër shqiptarëve të Kosovës, aq të tmerrshme sa nuk mund të thuhen. Sa më shpejt që Beogradi të pajtohet me të kaluarën e tij, aq më shpejt mund të fillojë vetë-shpëtimin e tij moral, pa të cilin do të vazhdojë të jetë e prangosur pa shpëtim në horizont. Udhëheqësit serbë duhet t’i bëjnë vetes një pyetje të thjeshtë: në cilat rrethana do të përmbysej pavarësia e Kosovës? Ata e dinë përgjigjen, por nuk kanë guximin moral të pranojnë se është përtej aftësisë së tyre për të zhbërë pavarësinë e Kosovës, tani ose kurdo. Ja pse.

Së pari, pavarësia e Kosovës erdhi përmes rrjedhave të gjakut shqiptar që u derdh në një luftë që nuk e kishin zgjedhur ata. Gjaku i burrave, grave dhe fëmijëve të pafajshëm e ka dhe vazhdon ta njollosë Serbinë për sa kohë që ajo refuzon të pranojë tmerrin që u shkaktoi kosovarëve. Akti i egër i Serbisë siguron një kujtesë të vazhdueshme për çdo qytetar të Kosovës se pavarësia e tyre është më shumë se politike – është personale; ata nuk mund të falin ose të harrojnë përderisa Serbia nuk pendohet.

Së dyti, mbi 100 shtete e kanë njohur Kosovën, përfshirë SHBA-në dhe shumicën dërrmuese të vendeve anëtare të BE-së. Fushata e pamëshirshme e Beogradit për të bindur vendet e tjera të tërheqin njohjen e tyre ka dështuar. Në të vërtetë, Serbia nuk e ka ndikimin ose mjetet për të ndryshuar pozicionin e shumë vendeve që nuk duan të armiqësojnë shtetet perëndimore që mbështesin Kosovën, vetëm për t’ia bërë një favor një vendi që refuzon të pranojë dështimin e tij moral.

Së treti, Kosova parashikohet që dikur të bëhet një vend anëtar i BE-së. Nëse BE-ja arrin në përfundimin se Serbia nuk do të pajtohet me pavarësinë e Kosovës, ata nuk e kanë përjashtuar mundësinë e fillimit të procesit të integrimit me Kosovën, pavarësisht kësaj. BE-ja mund të japë gjithashtu liberalizimin e vizave për sa kohë që qeveria e re Kurti fillon të zbatojë me zell reformat socio-ekonomike që ai i ka premtuar dhe ta çrrënjosë korrupsionin si në qeveri ashtu edhe në sektorin privat.

Së katërti, Presidenti Biden ka një afërsi të veçantë ndaj Kosovës dhe administrata e tij do të mbështesë përpjekjen e Prishtinës për të ringjallur ekonominë e vendit, jo vetëm duke siguruar ndihmë financiare por gjithashtu duke inkurajuar investimet amerikane në sektorin privat. Për më tepër, SHBA-ja ka garantuar sigurinë kombëtare të Kosovës dhe Serbia nuk është më në gjendje të frikësojë Kosovën – as tani dhe as në të ardhmen.

Pavarësisht se sa i dëshirueshëm është normalizimi i marrëdhënieve midis dy vendeve, masakrimi i paimagjinueshëm i Serbisë ndaj kosovarëve gjatë luftës e bën të pamundur normalizimin e vërtetë të marrëdhënieve nëse Serbia nuk pranon publikisht dhe pa mëdyshje për krimet e luftës që ka kryer.

Serbët kryen ekzekutimin e kontestueshëm të mijëra burrave dhe djemve gjatë luftës, të mishëruara nga varret masive që u zbuluan menjëherë pas luftës dhe katër të tjerë që u zbuluan kohët e fundit. Udhëheqësit e Serbisë janë vënë para gjyqit dhe janë shpallur fajtorë për krime kundër njerëzimit. Përdhunimet e grave shqiptare u bënë një argëtim për ushtarët serbë, dhe plaçkitja e shkatërrimi i pronave dhe bizneseve u trajtuan si akte patriotizmi. Regjistrimi i krimeve të tmerrshme të Serbisë kundër njerëzimit gjatë luftës nuk mund të bëhet më i qartë.

Për të qenë të sigurt, sjellja e serbëve përshtatet pikërisht në atë që Thomas Mann dikur vëzhgonte; “Parimi i përgjithshëm i njerëzimit po pret vetëm rastin, vetëm po pret rrethanat e jashtme për të sanksionuar brutalitetin dhe për t’i lejuar ata të jenë mizorë dhe brutalë sa t’ua dojë zemra”

Serbia duhet të ndjekë shembullin gjerman. Gjermania nuk u përpoq të mohonte krimet e saj të tmerrshme të luftës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Gjermanët morën përgjegjësinë, dhanë kompensim dhe kontribuuan masivisht në rindërtimin e shumë prej asaj që shkatërruan gjatë luftës në shumë qytete evropiane. Sot, Gjermania është fuqia kryesore në Evropë. Është falur sepse ka paguar detyrimet e saj dhe vazhdon të bëjë hapa të jashtëzakonshëm për të ecur në terrenin e lartë moral, duke mos toleruar dhe duke ndjekur penalisht supremacistët e bardhë dhe grupet neo-naziste në Gjermani kur është e nevojshme.

Pavarësia e Kosovës nuk duhet të jetë kurrë objekt i negociatave. Çdo çështje konfliktuale midis Serbisë dhe Kosovës, përfshirë shkallën në të cilën u jepet autonomia komunave me shumicë serbe në Kosovë, mosmarrëveshjet për ujin, shpërndarjen e energjisë, tarifat për mallrat e importuara dhe kufijtë përfundimtarë duhet të negociohen vetëm në kontekstin e pavarësisë së Kosovës. Duke pranuar këto rregulla të angazhimit, Serbia në thelb do të pranojë një realitet i cili, në çfarëdo rasti, nuk mund të ndryshojë, por nga i cili mund të përfitojë shumë.

Si fillim, Serbia do të jetë në një pozicion për të përshpejtuar procesin e integrimit të saj në BE. Pastaj do të jetë në gjendje të tërheqë investime të huaja, pasi shumë investitorë do të mendojnë se investimi i tyre është më i sigurt. Serbia gjithashtu do të lirohet nga kontrolli i Rusisë, pasi interesi i Moskës është të mbjellë mosmarrëveshje brenda BE-së në vend që të ndihmojë Serbinë.

Është në duart e kryeministrit Kurti të ndryshojë dinamikën e konfliktit me Serbinë duke i bërë thirrje Beogradit të negociojë me mirëbesim mosmarrëveshjet e tyre në frymën e marrëdhënieve të mira e fqinjësore. Ai duhet ta bëjë të qartë se çdo çështje konfliktuale do të jetë në tryezën e negociatave përveç pavarësisë së Kosovës. Nëse Beogradi refuzon, ai do t’i dërgojë një mesazh të qartë BE-së dhe SHBA-së se nuk është i gatshëm të pajtohet me realitetin e Kosovës dhe zgjedh të mbetet jashtë orbitës perëndimore.

Serbia e di se mirëqenia e saj e ardhshme mbetet me komunitetin evropian. Do të jetë e vështirë që të refuzohet thirrja e Kurtit për të zgjidhur çështjet e tyre konfliktuale dhe për të humbur terren të konsiderueshëm në marrëdhëniet e tij me Perëndimin. Serbia do të jetë e zgjuar të mbledhë guximin moral për të ndrequr të gabuarën historike, sado e rrallë të jetë kjo.

(Dr. Alon Ben Meir është profesor në Qendrën e Universitetit të New Yorkut dhe bashkëpunëtor i lartë në Institutin e Politikave Botërore. Ai është ekspert për çështjet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit Perëndimor, si edhe për negociatat ndërkombëtare dhe për zgjidhjen e konflikteve.

Ky shkrim është publikuar në webfaqen e tij, në gjuhën angleze dhe në gjuhën shqipe).