Javier Solana: Pse kemi nevojë për një Bashkim Evropian të Shëndetit

Fjala “qëndrueshmëri” (resilence në gjuhën angleze), është përdorur shumë herë që kur u shpall gjendja e pandemisë së Covid-19 një vit më parë. Shumica e interpretojnë qëndrueshmërinë si të kundërtën e brishtësisë, si ajo që shumë familje dhe biznese mund të shpresojnë ta kenë në këto kohë fatkeqe.

Por si një qëllim kolektiv, qëndrueshmërisë i mungon ambicia. Antonimi i vërtetë i brishtësisë është diçka më e guximshme dhe Evropa në veçanti mund dhe duhet të shkojë më tej në ndjekje të saj. Në librin e tij të vitit 2012 “Anti-brishtësia: Gjërat që përfitojnë nga kaosi”, Nasim Taleb thekson ndër të tjera se “i qëndrueshmi i reziston goditjeve dhe qëndron njëlloj”, ndërsa “ai që është jo i brishtë bëhet më i mirë”.

Ky koncepti na kujton fjalën e urta popullore të filozofit gjerman Fridrih Niçe “ajo që nuk më vret më bën më të fortë”. Referenca për këtë aforizëm mund të duket disi joserioze, duke pasur parasysh dëmin e madh njerëzor të pandemisë dhe vuajtjet e mëdha që ajo ka shkaktuar.

Gjithsesi, logjika e saj është qartazi e zbatueshme për kontekste të caktuara. Për shembull sistemi ynë imunitar, funksionon pikërisht në këtë mënyrë, duke i dhënë mundësi vaksinave të stimulojnë prodhimin e antitrupave duke përdorur një agjent infektiv.

Për sa i përket politikave publike, sistemet tona shëndetësore mund të pritet që të dalin më të forta nga presioni nën të cilin gjenden aktualisht, duke tërhequr më shumë burime dhe duke i përdorur më mirë ato. Dhe përtej kufijve kombëtarë, fjalët e urta të Niçes janë të vërteta dhe për disa struktura qeverisëse me shumë nivele, siç është Bashkimi Evropian.

Historikisht, projekti i integrimit evropian është ndërtuar gjatë përballimit të krizave të njëpasnjëshme dhe duke mësuar nga leksionet e marra prej tyre. Në një dekadë apo më shumë para pandemisë, BE-ja përjetoi njëra pas tjetrës disa kriza “ekzistenciale”: Recesioni i Madh, kriza e euros, kriza e migracionit, dhe më pas Brexit.

Dhe ajo jo vetëm që i mbijetoi kësaj dekade të paqëndrueshme, por e bëri këtë duke e thelluar integrimin e saj, një fakt ky që shpesh neglizhohet. Blloku duhet të reagojë në të njëjtën mënyrë ndaj krizës së Covid-19, e cila do të jetë me ne për një kohë të gjatë.

Ai ka arritur të hedhë tashmë themele të forta. Ndonëse kjo krizë ka nxjerrë zbuluar mangësitë e BE-së dhe menaxhimi i pandemisë prej saj ka pasur shumë të meta, ne duhet ta pranojmë se udhëheqësit evropianë kanë thyer disa tabu të rëndësishme.

Kur u shfaq në fillim pandemia, pak analistë mund ta kishin menduar se blloku do të binte dakord për emetimin e një borxhit të përbashkët në shkallë të gjerë, për të financuar grantepër vendet anëtare të goditura nga recesioni ekonomik. Covid-19 e ka theksuar nevojën e BE-së për më shumë masa mbrojtëse.

Ne e pamë këtë gjënë fillim të pandemisë, kur një mungesë e pajisjeve mjekësore thelbësore e përçau solidaritetin brenda-evropian. Gjithashtu, ne po e shohim këtë gjë edhe tani, kur problemet me furnizimin me vaksina po pengojnë shpërndarjen e tyre në të gjithë bllokun. Megjithëse mund të mburret se ka financuar zhvillimin e vaksinës së suksesshme Pfizer/BioNTech (kompania gjermane BioNTech, themeluar nga një çift turko-gjerman, mori fonde të konsiderueshme nga BE), BE nuk ishte shumë aktive në fazat e tjera të procesit. Krijimi i një Bashkimi Evropian të Shëndetit, do ta ndihmojë bllokun që t’i korrigjojë këto mangësi, për të zbutur rreziqet në të ardhmen.

I njëjti arsyetim vlen për shumë fusha të tjera. Nisma të tilla si Bashkëpunimi i Strukturuar i Përhershëm, kanë filluar tashmë që të adresojnë fragmentimin e tepruar të BE-së për sa i përket sigurisë dhe mbrojtjes. Që kur ka marrë detyrën presidenti i ri i SHBA-së Xho Bajden, disa analistë kanë argumentuar sërish se kjo nismë rrezikon të pengojë pa asnjë arsye bashkëpunimin e Evropës me Shtetet e Bashkuara në fushën e sigurisë, sidomos brenda NATO-s.

Por rritja e kapaciteteve mbrojtëse të Evropës – duke e shndërruar atë në një aleate më të besueshëm dhe më pak të varur nga të tjerët – ishte thelbësore edhe para zgjedhjes sëpresidentit Donald Trump, dhe është ende tani.

Përfitime do të kenë që të dyja anët e Atlantikut. Po kështu, BE po përpiqet që të përmirësojë pozitën e saj në garën globale të teknologjisë, duke intensifikuar përpjekjet në sektorë kritikë si inteligjenca artificiale dhe mikroçipet. Sa i përket takimit për energjinë e gjelbër, blloku duhet të eksplorojë nisma të tjera të zhvillimit industrial përgjatë linjave të Aleancës Evropiane të Baterive.

Në sektorin financiar, po fillon të shfaqet dalëngadalë një treg evropian i kapitaleve. Dhe përmes tij, BE-ja do të zgjeronte hapësirën e saj për të manovruar, në rast se mund të sigurojë një rol më të spikatur të euros në sistemin monetar ndërkombëtar. Kjo do t’i bënte vendet e BE-së më të mbrojtura nga zbatimi i sanksioneve ekstraterritoriale, të cilat ndërhyjnë në aktivitetin tregtar.

Të gjitha këto propozime mund të shihet si pjesë e përpjekjeve për “autonomi strategjike”, një koncept që është bërë një element kryesor i diskutimeve të politikës evropiane. Mjerisht, ky term ka shkaktuar keqkuptime dhe mosmarrëveshje. Por për të lehtësuar konsensusin, them se nga njëra anë, BE është ë qartë se nuk mund të heqë dorë nga bashkëpunimi shumëpalësh, që është në ADN-në e projektit evropian.

Nga ana tjetër, është po aq e qartë se BE duhet të ketë vullnet dhe kapacitet për të përcaktuar dhe ndjekur përparësitë e saj në një mënyrë të vetë-mjaftueshme. Në fund të fundit, ne evropianët duhet të aspirojmë që të jetojmë sipas normave tona. Dhe do të ishte paradoksale, nëse masat e përshkruara më lart do të binin në kundërshtim me ato norma.

Pra,BE nuk duhet të kthehet drejt proteksionizmit,apo të ndërmarrë hapa që pengojnë seriozisht konkurrencën e lirë midis bizneseve evropiane. Për më tepër, Evropa në shumë raste mund të forcojë sigurinë e furnizimeve të saj përmes diversifikimit, në vend se ta zhvendosë prodhimin.

Sapo të mbarojë pandemia, BE do të vazhdojë të përballet me betejat afatgjata. Ndër të tjera, mbijetesa e unionit si një aktor politik global i rangut të parë është në rrezik, dhe në këtë drejtim nuk ndihmojnë as rënia demografike e Evropës dhe as erozioni aktual i multilateralizmit në të gjithë botën.

Por Evropa ka dhe është në gjendje të marrë materiale të mjaftueshme dhe pasuri të paprekshme për të siguruar një rol udhëheqës në botë, me kushtin që t’i përdorë këto asete

në mënyrë inteligjente dhe koherente. Kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht krijimin e “Shteteve të Bashkuara të Evropës”. Por kjo do të thotë të mbetesh i etur për t’i përqafuar sfidat si një nxitje për forcimin e mbrojtjes sonë, në përputhje me idealin frymëzues të anti-brishtësisë. /

“Project Syndicate” – Bota.al