BBC: Plani misterioz me harta që alarmon liderët ballkanik
“Ndryshimi i kufijve do të thotë hapja e kutisë së Pandorës”, thotë Valentin Inzko. Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të mbajë paqen, e cila ka nisur që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që morën rreth 100,000 jetë njerëzish. Shkaku i tronditjes së tij ishin një palë dokumentesh jozyrtare, ato që njihen gjerësisht si ‘non papers’, që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen, shkruan BBC. Të ashtuquajturat ‘non papers’ bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të merreshin nga media në Ballkanin Perëndimor. “Nëse dikujt i pëlqen të mendojë për ndryshimin e kufijve, ai së pari duhet të vizitojë të gjitha varret ushtarake nga Franca në Stalingrad”, paralajmëron ai. Dokumentet nuk mbanin emrin e një autori. Kjo përputhet me natyrën jozyrtare të një letre, por përmbajtja shkaktoi zemërim në të gjithë rajonin.
Ndër sugjerimet e tyre ishin:
- Një “shpërbërje paqësore” e Bosnjë-Hercegovinës, me Serbinë dhe Kroacinë duke aneksuar pjesën më të madhe të territorit të saj
- Bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë
- Krijimi i një rajoni me shumicë autonome serbe, në veri të Kosovës.
Lexohet shumë si një listë dëshirash etno-nacionaliste nga vitet 1990. Dhe të gjithë e mbajnë mend se si u zhvillua ajo në atë kohë. “Njerëzit janë të shqetësuar. Një nga punonjëset e mia po qante, ajo ishte vërtet e shqetësuar për këto harta”, tha Inzko. “Ne po bëjmë një gabim nëse mendojmë se konfliktet e ngrira mbeten të ngrira përgjithmonë,” thotë z. Inzko. “Ju keni parë në Nago-Karabak dhe Palestinë – konfliktet e ngrira mund të shpërthejnë në çdo kohë. Ky mund të jetë gjithashtu rasti në Bosnjë dhe Herzegovinë”. Çështja ‘non papers’ është kthyer në një njësi diplomatike. Pak njerëz kanë pasur diçka për të thënë në mbështetje të ideve që ato përmbajnë – përveç politikanit të lartë serb të Bosnjës, Milorad Dodik, i cili kurrë nuk e humb një shans për të shtyrë idenë e shkëputjes për rajonin me shumicë etnike serbe të vendit. Sipas marrëveshjeve të Dejtonit, vendi u nda në një Federatë Boshnjako-Kroate dhe Republikën Serbe të Bosnjës (Republika Srpska). Por ato ‘non papers’ mund të mos jenë punë e ultranacionalistëve që i shërbejnë vetvetes. Sllovenisë iu desh të luftonte sugjerimet që po qarkullonin me dokumentin e parë. Dhe media në Kosovë e përshkroi ‘non paper-in’ e dytë si një propozim “franko-gjerman”. James Ker-Lindsay, një ekspert i Ballkanit në Shkollën e Ekonomisë të Londrës, thotë se “mendimi i qiellit blu” është një mënyrë për udhëheqësit evropianë për të trajtuar çështjet në dukje të zgjidhshme të rajonit. “Ne nuk mund ta mohojmë që ka probleme në Ballkanin Perëndimor. Ka dy çështje të rëndësishme që duhet të zgjidhen: mosmarrëveshja midis Serbisë dhe Kosovës mbi pavarësinë e Kosovës – dhe mosfunksionimi i thellë politik që ekziston në Bosnjë”. Kjo i ka shqetësuar politikëbërësit për 15 vitet e fundit në të dyja rastet. Pra, ideja që ne do të shikojmë në përpjekjen për të dalë me qasje të reja për këtë nuk është veçanërisht e pazakontë”, thotë ai. Sidoqoftë, Sllovenia u përpoq të dërgonte ‘non paper’ në koshin e mbeturinave në një takim të udhëheqësve rajonalë që ndodhi më parë këtë muaj. Ai propozoi një deklaratë që pohonte paprekshmërinë e kufijve aktualë. Por Serbia nuk pranoi. Presidenti Aleksandar Vuçiç tha se vendi i tij njohu “kufijtë e përcaktuar nga karta e KB”. Me fjalë të tjera, ai nuk ishte gati të nënshkruante një dokument që mund të interpretohet si njohje e pavarësisë së Kosovës. Pasi u takua me Z. Vuçiç në Slloveni, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i tha BBC se ishte e bindur se Beogradi ishte prapa letrave. “Unë nuk kam pasur dyshime që nga fillimi – mjafton vetëm të lexosh përmbajtjen dhe të shohësh se çfarë përpiqen të shtyjnë përpara këto letra. Ideja e rishikimit të kufijve si diçka që mund të arrijë paqen në rajon, kur në fakt është e kundërta”. “Nëse ka një gjë në të cilën bie dakord i gjithë spektri politik në Kosovë, ajo është që rivendosja e kufijve është plotësisht e papranueshme”, tha Osmani. Natyrisht, Serbia mohon të gjitha njohuritë dhe James Ker-Lindsay vëren se ekzistojnë “të gjitha llojet e teorive të konfuzionit dhe konspiracionit”. Por me afrimin e përfundimit të mandatit të tij 12-vjeçar si përfaqësues i lartë, Valentin Inzko thjesht dëshiron që të gjithë të pranojnë kufijtë siç janë dhe të përqendrohen në ardhjen përfundimisht së bashku në Bashkimin Evropian. “Ideja më e mirë do të ishte të ndiqnim shembullin e Tirolit – një pjesë është në Itali, një tjetër në Austri. Por është një rajon, me katër liri dhe një monedhë”. Por anëtarësimi në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor do të mbetet jashtë arritjes për vite me radhë. Dhe kjo do të thotë që shumë më tepër letra të tilla, qofshin djallëzore apo konstruktive, do të shkruhen.