Gjergji Mihallari: Zigfridi  

Tregim

 

Zigfridin apo Zigin, si fillova ta thërras më vonë, e njoha kur shkela për herë të parë tokën gjermane. Pas shumë vitesh emigrimi në Gjermani, im vëlla, nuk rreshte të përsëriste pothuajse në fillim të çdo stine të nxehtë, dëshirën e tij për të shkuar me pushime në këtë vend. Nuk ke lënë vend pa gjezdisur, më përsëriste kur vinte puna që të përsëriste ftesën dhe njëkohësisht kërkesën e tij. Nuk të pëlqen Gjermania? Po ti hajde njëherë e pastaj flasim bashkë.

Dhe më në fund, kisha vendosur. Atë ftohtësi gjermanike, për të cilën kisha dëgjuar, do ta shkrumboja unë. Më mjaftonte pak nga ai zjarri i madh, që gëloi për shumë ditë me rradhë mbi fshat. Ai zjarr, që dogji pyjet e bukura halorë të parkut kombëtar. Zjarr që shkretoi dhe dogji edhe botën shtazore të pyllit. Më theri në zemër tregimi i një bashkfshatari, kur rrëfente pamundësinë e arushës nënë për të shpëtuar këlyshin e saj të mbetur në çarkun e rrathëve të flakëve. Kuja e arushës dhe britmat e dëshpëruara të pjellës së saj, gati ngjanin me një shfrim kolektim vaji të mijra gra e burrave. U dogjën bredhat qindra vjeçarë, ahu, panja, mështekna e sjellë nga stepat e largëta të Rusisë dhe të mbjella në këtë pyll… Eh, pastaj dhitë e egra, kaprojtë… ngelën vetëm skelete kockash dhe një shtresë të trashë hiri i zi. Kaq thellë kishte depërtuar zjarri në tokë, sa për disa muaj rresht, në çezma rridhte vetëm ujë i zi. E për ironi, në ato ditë kur zjarri bubulonte dhe bënte kërdinë në pyll, helikopterët zbrasnin ujin në atë pjesë të fshatit, që quhej fusha e sportit… Më dogji edhe mua ai zjarr! Më shkretoi si të isha vetë pylli, pylli ku shkonim dhe gëzonim, pylli që na largonte të nxehtin përvëlues të vapës së verës, pylli që na nxehte fytyrën kur e fërkonim me dëborën që zbardhëllonte dhe mbulonte gjithçka…

Vera po mbaronte dhe unë, ende nuk kisha bërë asnjë ditë pushim. Vëllai erdhi nga Gjermania me familjen e tij, si çdo vit tjetër. Një javë në vendlindje dhe në krye të javës tjetër, largohet për në Greqi. Duhen pak rreze dielli që të pjekë hijen e Gjermanisë, më tha dhe shtoi si për ta mbyllur bisedën, teksa po tërhiqte derën e veturës: -Të shtunë të pres në Selanik! Do të udhëtojmë me makinë drejt Gjermanisë!

Më mikloi ideja e udhëtimit me makinë. Një udhëtim që e kisha ëndërruar. Mes për mes Italisë, pa qënë i varuar apo kushtëzuar nga lëvizja në trena apo autobuza. Të pëlqente një vend, ndaloje! Të hipte dëshira apo gricja e brendshme për të tymosur një cigare, nuk duroje deri në fund të udhëtimit me tren, apo tek ndalesa më e afërt e autobuzit. Thjesht, kishe një lloj lirie të paimagjinuar, kur ke varësi nga duhanpirja apo kurioziteti i tepruar për të vizituar vende që nuk i pëlqen çdo tjetri.

Itinerari i lëvizjes ishte intrigues. Nisja nga Selaniku për në Gumenicë, ku udhëtimi do vijonte me traget, gjatë gjithë natës dhe mbërritje në mesditë në Ankona. Detin e kisha parë dhe shijuar nga bregu, por udhëtimin në një masë të madhe të blunjtë natën, ku të vetmet drita ndriçuse janë Hëna dhe yjet, jo, nuk e kisha provuar. Nëse nga mesdita e ditës tjetër po më mërzitej ajo hapësirë e blunjtë, edhe pse ndesha tufën e delfinëve që shoqëronte tragetin për disa minuta, u lirova kur prekëm portin e Ankonës. Kishim mbritur me vonesë prej tre a katër orësh. Nejse, u qetësova, kur prekëm tokën. Po, po Tokën! Edhe pse i bukur dhe misterioz, deti më ngjall frikë. Të duket sikur je i shkëputur nga toka. Kur shkonim në plazh, një shoku im përsëriste shpesh kur i kërkonin që të hynte në ujë: -Jo mo jo, jam mirë! Nuk i shkëput këmbët nga toka, se nuk i dihet dhe bëhem satelit i saj pastaj!

Kjo vonesë sikur po më prishte edhe pak planin e fiksuar më parë. Gjatë udhëtimit drejt Gjermanisë, kishim fiksuar disa orë pushim në Trento, në këmbët e Dolomiteve. Pastaj rrugëtimi në atë rrugë gjarpëruese nëpr Alpe, drejt Austrisë, duke lënë në krah qytetin e Innsbrukut, për të përhumbur në rrugët malore mes pyjeve të dendur. Në këto masive gjendet edhe mrekullia e Garmisch-Partenkirchen, atë mrekulli që e soditja duke ndjekur garat e skive për lojrat dimërore të sporteve. I ndiqja këto gara sportive, edhe pse nuk kisha ndonjë tërheqje të veçantë për këtë disiplinë sportive, vetëm për të admiruar peisazhet e bukura.

Mbritja vonë, solli vendimin që natën të kalonim në Trento. Shëtita në qytet si disa vite më parë, kur shkela Italinë për herë të parë. Ishte shumë ngrohtë, gati 29 gradë në orën 11 të mbrëmjes. Ndërsa tymosja një cigare dhe vështroja qiellin e pastër, plot yje, më hipi dëshira të flija jashtë. Po, po nën çatinë e qiellit. Si dikur fëmijë, kur autokombajnat kornin grurin në fushat poshtë fshatit, dhe ne fëmijët, flinim në pirgjet e mëdha të kashtës që linte autokombajna, pasi ndante kokrat e grurit nga trupi i bimës. Kur im vëlla më tha të shkonim për të fjetur në dhomë, i kërkova të sillte një jastëk dhe çarçaf. Gati kënaqësia e soditjes së qiellit, e një pamje që kisha vite që nuk e soditja në masën qiellore në vendlindje, më kishte larguar gjumin.

Tymosja cigare me sy të gozhduar lart. Nuk ndieja ngopje, si i urituri për një copë buke. Herët në mëngjezin e ditës tjetër, teksa po hapja sytë, një gërhitje e lehtë ndihej në krahun tim. Ishte im vëlla. Edhe ai kishte fjetur jashtë. Kjo ndalesë, vetëm pse bëri që të shijoja më shumë udhëtimin dhe vizitoja ato vende aq të dëshëruar dhe ëndërruara prej vitesh.

Aty nga dreka arritëm në shtëpi. Sapo zhurma e motorit të makinës pushoi, pranë u gjend një burrë. Ishte një gjatosh dhe thatanik. Nga përshëndetja dhe prezantimi i vëllait, kuptova që vendasi ishte gjitoni. Kishte tiparet e një ashpërsie tipike gjermane. Nofulla të gjëra, vështrim të thellë, me sy gati të fshehur në zgavra dhe flokët e ashpër, si të kishte një tufë kashte gruri mbi kokë. Në atë gjatësi trupi, ishte përpjekur të shtohej një masë e tultë mishi në mes, tek barku, por pa sukses. Barku ishte si një copë molle mbi tavolinën e madhe dhe të gjatë. E pra, ky ishte Zigfridi, Zigfridi kockëmadh dhe me pëllëmbë duarsh si të ariut. Ose shkurt Zigi! Teksa fillova t’a thërisja me këtë shkurtim të emrit, më gëryente një mendim. Shkurtimi më dukej si emërtim i emrit të një qeni, ndaj në fillim teksa e përmendja, një skuqje më pushtonte fytyrën. E ndieja përflakjen e lëkurës nga djegia e veshëve. Pak nga pak, më vonë u bë normalitet. Nëse ndonjëherë shqiptoja Zigfrid dhe jo Zigi, ishte vetë ky që më shqiptonte shkurtimin e emrit, si të dëshironte një korigjim të fjalës.

Zigi ishte në kokër të punës, kur hapja sytë dhe dilja në kopësht. “Guten Morgen” dëgjoja nga kopshti ngjitur. Një zë i trashë dhe sytë që më buzëqeshnin. Pastaj me shenja duarsh më ftonte të pinim kafe. Kishte mbetur vetëm disa muaj më parë. E shoqja kishte ndërruar jetë nga pleqëria. Edhe ajo kishte qënë një grua shumë e fortë.

Teksa gjerbja kafen, dalloja punët e kryera në mëngjez. Diku një copë toke e prashitur, pastaj fidanët e vogla, mbjellë nëpër poçe që u kullonte uji, një dorë barishtesh të shkulura dhe të mbledhura në një cep…

Ai trup prej gjigandi, kishte një zhdërvjelltësi të jashtëzakonshme. E nëse mësoje moshën që mbarte në shpinë, nuk dëshiroje të pranoje faktin real. Të tetëdhjetat i kishte hedhur pas shpine disa vite më parë. U miqësuam, më ftonte për shëtitje. Ishin të dy vetëm gjatë ditës. Thjesht u bë guida ime turistike, por që rrallë herë kuptoja ato që më rrëfente. Dhe unë shoqëruesi i tij, kur shkonte në pyllin e familjes. Me një anglishte të çalë, me shpjegonte se ato pemë, shumicën e tyre, i kishte mbjellë vetë, me duart e tij. Këtë e kishte bërë gjithë ditët e jetës së tij. Një ditë tjetër më rrëfeu dhe për një ndërtesë, disa metra larg shtëpisë, që gjatë kohës së luftës pati shërbyer si fabrikë për prodhimin e fishekëve. Duke qënë nën moshë, nuk e mobilizuan si ushtar, kur ushtria ruse filloi mësymjen drejt Gjermanisë. Nga mënyra si e shqiptoi, nuk kuptova në ishte i kënaqur për këtë fakt, apo jo. A ndihej krenar apo jo? Edhe nëse do të doja t’i kërkoja të më tregonte më shumë, nuk mundesha. Anglishtja e tij e çalë, po aq e çalë sa mund t’a flisja unë. Darkave, kur im vëlla këmbëngulte që të shkoja nga restoranti ku punonte, për ndonjë gotë birrë apo kafe, takoja Zigin. I ulur në karriget ngjitur me banakun, pinte në heshtje birrë dhe hera-herës këmbente ndonjë fjalë me tim vëlla. Gati-gati me zë të përgjumur, më pyeti:

– Hë, si t’u duk Gjermania?

– Një përrallë dimri! -ia ktheva aty për aty, duke pasur parasysh  poemën e Hajnrih Hajnes.

– Përgjigje diplomatike, -vazhdoi ai. -Po përdor fjalët e një poeti gjerman. Por unë, dua të di diçka konkrete…

– Eh, -nuk e di pse pëllëmba e dorës ishte mbështetur mbi kokë, gati ta kruaja. -Një dorë e padukshme vepron kudo me rregull dhe përpikmëri. Pastaj një mushkëri gjelbëroshe pyjesh të pafund. Ja ti, çdo ditë, kujdeseshe për pyllin, si kujdeset çdo nënë për fëmijën e saj. Me siguri këtë kujdes, tregojnë gjithë gjermanët ndaj pyjeve. Nuk mund të jetë ndryshe, pasi pyjet këtu janë pafund…

– Po të rrëfej një ngjarje të largët, shumë të largët,-vazhdoi Zigfridi,- ndoshta aq sa tani më duket e ndodhur në një jetë tjetër. Ishte tatëpjeta e ushtrisë gjermane, kur ata u thyen në tokën ruse dhe filluan të tërhiqen. He, mirë nuk më vjen, por rusët kishin vënë përpara gjyshërit dhe etërit tanë, që përbënin rreshtat e armatës ushtarake. Rusët tashmë kishin hyrë në tokat tona dhe luftimet ishin flakë për flakë. Vija e frontit të luftimeve, sa vinte dhe bëhej më e afërt, më e dukshme. Në qiellin e hirtë flakëronin predhat e topave dhe zhurma e armëve gati të thërmonte kockat nga brenda trupit. Gjëminet dëgjoheshin sikur të ishin pas derës së shtëpisë. Gjithë burrat ishin mobilizuar në rradhët e mbrojtjes, ose për të ndalur armatën e kuqe. Edhe të moshuarit, ata që mund të mbanin dhe shkrepnin një armë. Ndërkohë përpiqej që të ruhej ritmi i jetës së përditshme. Ashtu, në mënyra të ndryshme, në format e ndryshme. Diku po mbillej një arë, të lëshohej bagëtia në kullotë, ne mundoheshin të vazhdonim shkollën. Kishim ngelur më të vegjëlit, pasi në klasat e më të rriturve, djemtë i kishin mobilizuar në rradhët e ushtrisë, ose më saktë të mbrojtjes civile. Ishte mars. Në një ditë të këtij muaji, mësuesit, ne fëmijët që vazhdonim shkollën, na çuan në kodrat të dalë të fshatit, atje ku kishte filluar gryerjet dhe erozioni i tokës. Pemët aty ishin dëmtuar muaj më parë nga bombardimet e altilerisë dhe aeroplanëve. Shkuam drejt vendit, të udhëhequr nga tre mësuesit tanë. Ishin shëndetligë dhe tepër të moshuar për të shkuar në luftë. Lopatat që mbanim ishin më të gjata se trupat tanë. Ndërkohë zhurmat e mbytura të shpërthimit të predhave dhe gjyleve bëhej më e fortë, më e afërt. Të shtënë pas punës ,mbjelljes së pemëve, u shtangëm kur mes nesh kishin mbirë ushtarët rusë. Tytat e drejtuar ndaj nesh të krijonin një efekt, s’di të t’a shpjegoj… Dikujt iu ngurtësua trupi, dikujt krahët, kujt lopata në gropën që hapte, tjetrit fidani që nuk e vendoste në gropë, një tjetri lopata e mbushur me dhe që nuk po mbulonte fidanin e pemës të vendosur në gropë… Ishin si në një fotografi shumë të madhe. Edhe mësuesit tanë. Mbanin duart lart nga grykat e armëve të drejtuara drejt tyre. Nuk e mbaj mend sa kohë kemi qënë të ngurtësuar. U desh të mbrinte një makinë ushtarake, një lloj xhipi. Duhej të ishte biçim gjenerali apo komandant i rangut të lartë, që urdhëroi të largoheshin ushtarët. Mbaj mend një buzëqeshje të shtirë në fytyrën e tij, një ironi rrënqethëse… Pasi u larguan, mësuesit u munduan të na qetësonin, me lloj-lloj fjalësh dhe mënyrash të ndryshme. Më i vjetri, mendoj, pasi nuk i kishin ngelur dhëmbë në gojë dhe flokë në kokë, na shqiptoi dy fjalë. Fëmijë të dashur, ju sot keni kryer ritin për vazhdimin e jetës. Po, po këto fjalë tha. I mbaj mend mirë. Mu ngulitën thellë në mendje. Atë ditë nuk e kuptuam. Vite më vonë, po! Ato vite, kur pas një shkatërrimi total, pyjet na dhanë bukën dhe vazhduam të jetojmë…

Zigi heshti, pasi rrëkëlleu lëngun e birrës, në fytin e thatë nga fjalët e shqiptuara. Më vështroi dhe kur ndeshi heshtjen dhe përqëndrimin tim tek rrëfimi i tij, buzëqeshi.

-Edhe ju keni shumë pyje, -vijoi ai. – Klima është e favorshme për pyje dhe drurë të një llojshmërie të madhe. Do kisha dëshirë të endesha njëherë në ato pyje, por…

E çfarë t’I thoja Zigit. Vërtet kishim patur pyje të bukur, shumë të bukur. Dikur, vite më parë. Pyjet më të bukur që gjendeshin në tokë. Ishin sikur të shkelje parajsën. Dikur… po! Por ama, dikur! Ne jemi barbarë që djegim vetveten…

Shtator 2018.