Kur thashethemet dhe konspiracionistët shfaqen si viruset

Në vitin 1964, revista Nature botoi një studim, “Epidemitë dhe thashethemet”, në të cilin dy matematikanë, DJ Daley dhe DG Kendall, shfrytëzonin modele të përdorura për studimin e përhapjes së sëmundjeve, për të shqyrtuar se si përhapen thashethemet. Njerëzit u ndanë në grupe: ata “të ndjeshëm” ndaj një thashethemi, ata tashmë “të infektuar” dhe që e përhapin atë, dhe ata që nuk transmetonin më thashethemet, të përshkruar si “të vdekur, të izoluar ose të imunizuar”.

Imazhi i mendjeve të infektuara nga gënjeshtra është një imazh i fuqishëm. Më shumë se gjysmë shekulli më vonë, ne po luftojmë me thashethemet në internet që përhapen si murtaja. Pyetja është: a mund t’i ndërpresim këto valë hipertransmetimi, ashtu siç bëjmë me përhapjen e viruseve?

Në vitin 2020, dy pyetjet u bënë bashkë kur Organizata Botërore e Shëndetësisë paralajmëroi për një “infodemi” të dezinformimit rreth Covid. Lajmet e rreme, tha OBSH, “përhapen më shpejt dhe më lehtë se ky virus”.

Menjëherë pas kësaj, Julian Kauk nga Universiteti i Jenës në Gjermani zbuloi se e kishte vënë këtë në provë, duke aplikuar modelin e Daley dhe Kendall në një teori konspirative aktuale. Modelet e Kauk simuluan se si u përhap një thashethem i rremë i koronavirusit në Twitter, gjatë gjashtë muajve të parë të 2020, dhe gjeti të njëjtat “modele të ngjashme me valët”, ashtu si përhapja e koronavirusit në botën reale.

Ai studioi gjithashtu efektet e dy kundërmasave të përdorura për të frenuar rrjedhën e informacionit të rremë. Ai zbuloi se, në fazat e hershme të përhapjes, kontrolluesit e fakteve ishin shumë efikasë në mbytjen e përmbajtjeve të rreme, por kjo e humbi me shpejtësi efektivitetin nëse zbatohej shumë vonë. Metoda e dytë, fshirja e postimeve, tregoi një efekt të moderuar në përhapjen e thashethemeve, por ishte më pak e ndjeshme ndaj kohës.

Në vitin 2018, Jieun Shin e Universitetit të Floridës zbuloi gjithashtu se thashethemet e rreme priren për të “mutuar” dhe rigjallëruar në forma të ngjashme me zombi, ashtu si një virus. Duke studiuar 13 muaj gjatë zgjedhjeve presidenciale të vitit 2012 në SHBA, ajo gjurmoi ciklin jetësor të 17 thashethemeve të njohura politike që kishin qarkulluar në Twitter.

Shin tha se kompanitë janë përpjekur që atëherë të zbusin problemin duke u përpjekur të ngadalësojnë lëvizjen e përmbajtjes së postimeve. Për shembull, Twitter ka prezantuar mjete të tilla si “citim i postimit”, ose duke i kërkuar një përdoruesi të lexojë një artikull përpara se të ripostojë. “Edhe vetëm duke u kërkuar atyre të ndalojnë dhe të mendojnë për diçka për të shkruar, i bën më pak të prirur të ndajnë informacione të gabuara.

Në testimet e hershme, Twitter tha se zbuloi që përdoruesit klikonin mbi artikujt që po mendonin t’i shpërndanin 40 për qind më shpesh, nëse u kërkohej të lexonin linku-n. Me fjalë të tjera, ndryshimet e thjeshta të dizajnit mund të ndihmojnë në pengimin e “superpërhapësve” në internet.

Kjo është ajo që propozon Frances Haugen, shkencëtari i të dhënave dhe bilbilfryrësja e Facebook. Ajo akuzon Facebook-un për fansa urrejtës dhe keqinformim nëpërmjet algoritmeve, duke pretenduar se zgjedh sistematikisht fitimet mbi njerëzit, veçanërisht ata jashtë SHBA.

Në një intervistë me FT, Haugen tha se platforma mund të bëhet më e sigurt pa moderatorë të përmbajtjes ose punonjës të Facebook-ut që prekin përmbajtjen e krijuar nga përdoruesit, ose pa marrë vendime të politizuara për atë çfarë qëndron në internet. “Hulumtimi i vetë Facebook detajon shumë nga ato që unë i quaj zgjidhje “neutrale ndaj përmbajtjes”, tha ajo. “[Kjo nuk ka të bëjë me zgjedhjen e ideve të mira dhe të këqija, por për ta bërë shpërndarjen e ideve më të sigurt.

Zgjidhjet për të ngadalësuar transmetimin e përmbajtjes në atë që Haugen e quan “shkallë njerëzore” do të përfshinin ndryshime të dizajnit si kufizimi i madhësisë së grupeve (siç ka WhatsApp), ose kërkon që përdoruesit të bëjnë copy-paste të link-eve (në vend që thjesht të klikojnë “share”), nëse zinxhiri i transmetimit shkon përtej miqve të miqve. Në përgjigje, Facebook tha se kompania e kishte përdorur këtë metodë me masë, por e përshkroi atë si “të hapur” pasi redukton njësoj të gjithë përmbajtjen, qoftë potencialisht fyese apo të mirë.

Ndryshimet duken të vogla, por, sipas Haugen, hulumtimet e brendshme kanë treguar se ato mund të ngadalësojnë rrënjësisht një pjesë të përmbajtjes. “Kjo mund të reduktojë një ose gjysmë për qind e fitimit, por ka të njëjtin ndikim në dezinformim si i gjithë programi i kontrollit të fakteve të palëve të treta… dhe funksionon në çdo gjuhë,” tha ajo, duke iu referuar rezultateve të studimit të brendshëm të bërë gjatë kohës kur vetë ishte në kompani.

Teknika të tilla të thyerjes së ciklit janë në konflikt të ashpër me modelin themelor të biznesit të të gjitha platformave të mediave sociale, të cilat kanë prioritizuar në mënyrë agresive angazhimin dhe rritjen mbi të gjitha gjërat e tjera. Por ato mund të jenë thelbësore për kohezionin social dhe shëndetin e publikut. Epidemiologët nuk e kanë ndalur ende koronavirusin, por mjetet për ta bërë këtë janë testuar dhe po zbatohen. Facebook do të bënte mirë të mbante shënime. / FT Magazine – Bota.al