Elda Spaho Bleta: Pse u largova nga Shqipëria?

Nuk dëshiroja të ikja nga vendi im.

Keni para syve një njeri që jo vetëm nuk e ka menduar e dëshiruar ikjen, por ka dashur madje të shërbejë, të japë për vendin, të jetë e dobishme. Dhe, këtu ku kam ardhur, në Francë, jo vetëm jam më e dobishme për Shqipërinë, por edhe për më tepër se kaq.

U detyrova të largohem.

Për mua nuk kishte më vend dhe as hapësirë. Jo se kishte pasur ndonjëherë, por gjithsesi i kisha gjetur dhe mbajtur me thonj, me ngulm. Me mendimin objektiv që duhesha. Dhe ishte e vërtetë. Duhesha në Shqipëri. Nuk është mendjemadhësi dhe as jam ndonjë heroinë : secili prej nesh ka rolin e vet në këtë vend. Unë kisha pjesën time për të bërë. Të lindja dhe të kaloja 37 vjet të jetës sime në Shqipëri nuk ishte rastësi. E kam ditur gjithnjë, qëkur kam nisur të arsyetoj si qenie njerëzore. Bëra ç’munda që ta plotësoja këtë pjesë të bukur të fatit tim.

Përse ika ?

Përse ikim me mijëra çdo vit?

Më lejoni t’ju rrëfej historinë time që është historia tipike e mijëra shqiptarëve. Pavarësisht të veçantave, do ta shihni që ndoshta është edhe historia juaj.
Vij nga një familje e thjeshtë fshati, si shumica e shqiptarëve. Jam nga Devolli. Më është mësuar që në vogëli që, me punë dhe ndershmëri, mund të arrihet cdo gjë. Më është mësuar të punoj fort, por po aq edhe të admiroj qiellin dhe tokën. Më është mësuar që nuk ka problem të rrëzohem e të më bëhen gjunjët me gjak, mjafton që të ngrihem. Dhe shpejt.
Që nuk është turp të qaj, por jo shumë gjatë. Më është mësuar t’u rri larg budallenjve dhe që, së pari, për cdo gjë t’i jap e t’i kërkoj llogari vetes. Më është mësuar të mos bëj sherr, ama të mos kem turp të kërkoj të vërtetën dhe drejtësinë për vete, por edhe për të tjerët, për ata që nuk kanë zë. Më është mësuar jo thjesht të mos kem frikë, por madje të kem guxim.
Pra, nga prindërit e mi më është dhënë një shkollim i shkëlqyer. U kam besuar dhe u besoj të gjitha këtyre ende sot, në moshën 41-vjeçare.

Çfarë ndodhi me këtë fëmijë?

Me këtë vajzë?

Me këtë grua?

Së pari, ajo mëson fort. Konkurse të pafundme të fituara ndershmërisht në shkollë të mesme, në shkollë të lartë. Fiton universitetin me forcat e veta, që është mëse normale. Në rastin tim, kam zënë vendin e parë për gazetari në Universitetin e Tiranës, në 1999. Në atë kohë, pranoheshim vetëm 20 vetë në gjithë Shqipërinë.
Zakonisht, njerëzit si ne, mësojnë dhe punojnë fort. Për fatin tim të mirë, nisa punë me kohë të plotë si gazetare, në profesionin tim, që në vitin e dytë të studimeve.
Ne studiojmë seriozisht, punojmë me pasion përkundrejt kontratave që nuk ekzistojnë, shpesh pa na u paguar rrogat, udhëtimet nëpër rrethe, duke mbushur faqe të tëra gazetash çdo ditë. Përfundojmë universitetin me nota gjithnjë të larta. Dashurohemi, martohemi, jetojmë pafundësisht me qera ose blejmë apartamente duke shlyer kredi me interes 40%, bëhemi prindër, kryejmë studime pasuniversitare …

Dhe pas disa vitesh, fillojmë të kuptojmë që, megjithëse i kemi shpresuar dhe besuar të gjitha, në të vërtetë kemi mbledhur dhjetëra përvoja pune dhe jete të forta në hidhësinë e vet. Vemë re që pasioni ynë për punën, për profesionin, puna me orare të gjata, studimet e vazhdueshme, gjuhët e huaja, kurajoja për t’u thënë jo porosive nga lart, jo thjesht nuk të çojnë para, por të njihen si minuse. Asgjë e vecantë, ndoshta, deri këtu sepse në fund të fundit, janë vendime që secili prej nesh i ka marrë vetë dhe nuk pret ndonjë shpërblim.

Problemi është që ky sistem i funksionimit të gjërave, që ushqehet patjetër nga një sistem i korruptuar politik, fillon të na mbyllë një e nga një dyert. Fillon nje formë izolimi.

Në 16 vjet punë në Shqipëri, të rralla kanë qenë përvojat e mia të punës të mbyllura në mënyrë korrekte. Mendoj që kam të drejtë ta nxjerr këtë përfundim sepse i kam provuar të gjitha: Kam punuar në media, në universitet privat, në biznes, në organizata ndërkombëtare dhe kam konkurruar 6 herë në administratën publike. I kam fituar të gjashta herët këto konkurse në vend të parë, kurrë nuk më është dhënë vendi i punës. Megjithëse kam luftuar me ç’kam mundur të kërkoj të drejtën time. Më është thënë fare copë që duhej të fusja miq, që duhej të përdorja njohjet që kisha, më janë ofruar vende pune pa konkurs, por jo ato që kisha fituar. Dhe kam refuzuar t’i pranoj të gjitha këto.

Patjetër, të këmbëngulurit ka sjellë gjithnjë një punë, madje dy, edhe tre. Por vetëm ngaqë unë duhesha përkohësisht për të bërë një punë të caktuar. Ashtu si mijëra të tjerë në Shqipëri, kam ndjerë gjatë gjithë kohës një shpatë Demokleu varur mbi kokë : Gjithë kohën duke na u thënë që jemi të zotët dhe të zonjat, të shkëlqyer në profesionet tona, por shumë të pavarur, të pamenaxhueshëm në ide. Sikur ky të ishte një problem. Kur do duhej të ishte vlerë.

Nuk mund t’ua numëroj saktë sa herë më është mbyllur pozicioni i punës në 16 vjet karrierë në Shqipëri, sa herë nuk jam paguar për punën e bërë, sa herë jam detyruar të jap dorëheqjen, jo vetëm për vete, por edhe në mënyrë simbolike për vartësit e mi të cilëve u është përgjysmuar rroga brenda 24 orëve,

Dhe ndërkaq ti sheh që gjatë gjithë kohës rreth teje promovohen, ngrihen në detyrë dhe në përgjegjësi njerëz që nuk kalojnë nëpër procese të rregullta punësimi, që nuk fitojnë punët me konkurse, që nuk zotërojnë gjuhë të huaja, që kanë më pak shkollim se ti. Dhe që janë arrogantë e krenarë, në shumicën e rasteve. E gjithnjë, të bindur ndaj dëshirave të shefave.

Janë kufizime dhe padrejtësi që të plagosin thellë.
Shumica e njerëzve në botë e gjejnë zgjidhjen te migrimi ose emigrimi jo për t’i shpëtuar varfërisë fizike, por për t’i shpëtuar padrejtësive. Si një formë rebelimi për të ruajtur integritetin e tyre njerëzor përballë një sistemi të dhunshmëm. Le të mos pranohet nga qeveria jonë, (nga asnjë qeveri xhanëm nuk është pranuar), që shqiptarët ikin se nuk munden më para një sistemi të padrejtë që u depërton edhe në gjërat më të thjeshta të jetës. Kjo është e vërteta. Shumica prej nesh, përfshirë mua, ikin se nuk munden më të durojnë gjithë këto padrejtësi.

Të gjitha këtyre, u shtohet dhuna e plotë politike, ekonomike dhe arroganca e krimit që të heq shpresën dhe rezistencën e që të mbërrin deri në pragun e shtëpisë tënde.
Kur ika, në 2017, ishte një vit zgjedhor. Një farsë e vërtetë. Votat kësaj here bliheshin me thasë mielli. Fushat e mbjella me kanabis i shihnim me sy të lirë. Ministri ynë i brendshëm u akuzua për korrupsion e shumë më tepër se kaq.

Sa herë që kam kaluar një situatë profesionale si ato që përmenda më lart, kam nxituar që të ruaj optimizmin dhe besimin. Dhe këto të dyja më kanë shërbyer shumë. Sidomos besimi në Zot, në forcën e drejtësisë, nuk më ka lejuar të hidhërohem, të zhgënjehem.

Më ka lejuar të shërohem.

Por pas shumë vitesh, pas shumë përsëritjesh, plagët fillojnë shërohen më ngadalë, madje nuk zënë dot as kore.

Unë mendoja që isha shëruar edhe kësaj here. Por nuk ishte e vërtetë; kësaj here, nuk shërohesha dot. Eshtë shumë e vështirë të shohësh për shumë vite fytyra njerëzish që të kanë dhunuar profesionalisht dhe personalisht e që promovohen nga ky sistem. Sepse duhet thënë: padrejtësitë shkaktohen nga një sistem, por ama sistemi përbëhet nga njerëz.

Kësaj here, nuk po shërohesha dot më. Edhe pse, kur u largova nga Shqipëria, punoja me Oxfam, një organizatë ndërkombëtare me të cilën ndaja të njëjtat vlera dhe ide. Edhe pse kjo ishte një nga punët më të bukura që kisha patur. Kolegë të mirë, por edhe punë e drejtpërdrejtë me banorët , më së shumti në Malësinë e Madhe.
Do t’u jem falenderuese gjithë jetën sepse në ato kohë të hidhura më kanë mbajtur në këmbë. Deri në fund, kur ika, njerëzit e mi dhe vendi im, më mbajtën në këmbë. Shqipëria dhe shqiptarët që njoha dhe njoh unë, çuditërisht ndryshojnë shumë nga ata për të cilët dëgjoj të flasin politikanë e zyrtarë: Shqiptarët nuk dinë të bëjnë shtet, nuk dinë të respektojnë një rradhë, nuk bëhen dot grup për të rregulluar qoftë edhe një rrugë të vogël, nuk paguajnë faturat, janë mësuar të shtyjnë e të vjedhin.

Nga forca e përsëritjes, shumë prej nesh kanë nisur t’i besojnë të gjitha këto, duke humbur kështu të vetmen gjë që nuk mund të na e marrë asnjë sistem i dhunshëm: respekti për veten!

Shqiptarët që njoh unë, dhe guxoj të them që i njoh sepse pata fat të punoj 16 vjet në qytete e fshatra, janë ndoshta pak si shumë të zhurmshëm. E vërtetë. Dhe ndoshta pak të lexuar e shumë të rrëmbyer. Por këto janë tipare jothelbësore që rregullohen brenda disa vitesh qeverisjeje e organizimi normal.
Shqiptarët që njoh unë janë bujarë dhe energjikë. Megjithëse janë (jemi) krejtësisht të varfër financiarisht e në shërbime publike! O Zot sa të varfër! Dhe të vërtetën e shëmtuar të kësaj varfërie e kupton vetëm kur jeton në një vend tjetër. Kjo varfëri të mban gjithë kohën në tension dhe të acaruar.

Shqiptarët që njoh unë, të çdo moshe, mezi presin një hapësirë, një ide, një vesh mirëdëgjues për të vënë në jetë diçka. Kam njohur qindra fëmijë, të rinj, gra e burra, me dhe pa profesione, që kanë bërë dhe bëjnë çdo ditë vepra të bukura. Jo vetëm për vete, por për të tjerët. Më së shumti, punojnë në heshtje; ata nuk janë si politikanët tanë që gjenden gjithnjë para kamerave. Ata, duhet të shkosh t’i gjesh e t’ua mbushësh mendjen të flasin se, zakonisht, mendojnë që ajo çka po bëjnë nuk është ndonjë gjë e madhe.
A shkojmë ne, të shkolluarit, ne të lexuarit, ne koordinatorët e projekteve, ne gazetarët, t’i gjejmë? Shumë pak… Sot, kur vazhdojmë të ndjekim me kamera dhe projektorë, si 30 vite më parë, të gjithë ata që na kanë treguar gënjeshtrat më të pabesueshme, a nuk mund të ndihemi fajtorë të krijimit të këtij iluzioni të madh : që shqiptari nuk bëhet se është i trashë, mosbesues e mendon vetëm për vete ? Po, të shkosh nëpër fshatra e rrugica të humbura qytetesh fantazmë është një gazetari që nuk të jep titujt e parë të faqeve dhe emisioneve të lajmeve. As emër nëpër kafenetë e shtrenjta të Tiranës dhe as rroga të larta.

Por është gazetari.

Deri në fund, kur ika, njerëzit e mi, shqiptarët, më habitën me forcën dhe përkushtimin e tyre. Dhe ndihem e lumtur që të gjitha këto ua kam thënë të gjithëve ballë për ballë e jo tani, e ikur si emigrante. Më kanë habitur dhe frymëzuar. Më kanë mbajtur në vendin tim. Shqiptarët e thjeshtë, kolegë e shokë. Janë ata që e mbajnë në këmbë Shqipërinë.
Kur ika, ishim duke vënë në jetë, mes të tjerash, një projekt angazhimi komunitar në Malësinë të Madhe, në komunën e Shkrelit. Një pjesë e punës time ishte të zgjoja interesimin e banorëve të zonës për mungesën e ujit, t’i organizoja në një grup komunitar, të përfshinim pushtetin dhe biznesin lokal, ta përfshinim çështjen në një plan zhvillimi kombëtar, të bënim bashkë duart me baltë e të sillnim më shumë ujë.
Akoma e sot jam e mbushur me forcë për atë që përjetova. Pas një faze të shkurtër mosbesimi, ne ishim bërë më shumë se 60 burra e gra në Shkrel që i ishim vënë pas çështjes së ujit. Punoja e flisja me ta dhe mendoja gjithë kohën: Çfarë energjie! Çfarë force për të shpresuar, për të filluar sërish! Çfarë besimi në jetën!

Banorët kishin, mendoj, gjithë të drejtën për të mos më besuar. Dua t’ju sqaroj që, përgjatë punës, pamë që ishin vjedhur nëpër vite miliona euro nëpër projekte uji. Dhe ujë nuk kishte! Banorët i mbanin mend të gjitha dhe ishin lodhur së qenuri thjesht figurantë nëpër mbledhje e përurime nga të cilat sot kanë mbetur vetëm foto e xhirime. Ishin të lodhur e të zhgënjyer ndaj merreni me mend forcën e tyre të karakterit për t’u përfshirë në një projekt tjetër. Për 9 muaj me rradhë, burra e gra, i bënë të gjitha: kemi ecur për orë të tëra në mal, me kamera në krahë, për të dokumentuar burimin e ujit të pijshëm e për të vërtetur që uji aty ishte, thjesht duhej sjellë nëpër fshatra. Kemi folur në media, kemi punuar me lopata e kazma, kemi shkruar, kemi kryer studime me ekspertë, kemi zëvendësuar tubat e prishur të ujësjellësave, nëpër male. Sa vështirësi has shqiptari për të marrë nga komuna e bashkia e vet qoftë edhe 2 metra tubacion! Edhe pse pushteti, zyrtarët, duhet ta kishin bërë punën e tyre dhe të ishin siguruar që kompania e punimeve t’i kishte futur në tokë e jo lënë mbi shkëmbinj! Mjaftonte një ngricë apo një pikë dielli dhe tubat çaheshin. Fshatra të tërë mbeteshin me ditë pa ujë.

Dhe ne presim që shqiptarët të mos shtyhen nëpër autobuse!

Ishte gjithë kjo energji e mirë që më mbajti e më mbante në këmbë.

Por, siç e thashë, nuk po arrija dot më të gjeja hapësirën e nevojshme për të bërë punën time. Kur hidhja sytë pas, nëpër vite, shihja që kjo hapësirë kishte ardhur gjithnjë duke u zvogëluar. E ndjeja që shumë shpejt, mund të mbyllej fare. E mbi të gjitha, nuk po mundesha më të shërohesha nga përvojat e hidhura të 16 viteve punë, tashmë të kthyera në fakte konkrete, kokëforta.

Ndoshta nuk doja më të shërohesha.

Ishte faza e rebelimit.
Gjithnjë paqësor.

Shoqëruar me një fazë tjetër që më kaplonte për të parën herë në jetë: Një kureshtje e madhe për të njohur veten time. Si do të ishte ajo po të gjendej në një vend normal, ku punët fitohen dhe mbahen me konkurse, ku ngritja në pozicion dhe rritja e përgjegjësive vendosen nga zotësia, nga cilësia jote e punës, nga vitet e punës dhe nga meritokracia? Jo nga njohjet dhe arroganca. Më kapi kjo kurreshtje e madhe, kjo dëshirë për të njohur potencialin tim të vërtetë. Deri ku do të shkoja ? Se ndërkaq e kisha të qartë; vend për mua në Shqipëri nuk kishte më. Duhej t’ia jepja këtë mundësi vetes. Ia kisha kaq borxh. Asaj, profesionit, talenteve. Mbi të gjitha idealeve të mia.

Dhe ika…

Për të ruajtur lirinë dhe dritën time. Pse jo, edhe gëzimin. Në mënyrë që të mbetesha plotësisht gjallë, që të vazhdoja të kryeja punën, profesionin tim, për të përmbushur atë pjesë të fatit dhe të përgjegjësisë në këtë botë, të cilën vetëm unë mund ta përmbush. Nuk mund ta bëjë një tjetër në vendin tim.
Çdo njeri ia ka të paktën kaq gjë borxh vetes dhe talenteve që i janë besuar. Çdo shmangje për kohë të gjatë nga kjo e vërtetë e madhe, është thjesht një korruptim i brendshëm. Një vetëvrasje.

Dhe këtë, nuk mund ta bëja.
Ishte e tepërt. Dhe e panevojshme./gsh.al