Akademia e Shkencave: Gjergj Kastrioti, Gonxhe Bojaxhi dhe Ismail Kadare-pasaportat e identitetit perëndimor të shqiptarëve

Akad. Skënder Gjinushi: Me një veprimtari krijuese prej afro shtatë dekadash, që shprehet në një korpus letrar prej mbi 50 romanesh e novelash dhe veprash dramatike, Ismail Kadare është bërë pjesë e vetëdijes qytetare dhe morale të popullit shqiptar, program njohjeje për të huajt të botës së tij, përurues i vlerave më të larta krijuese të vendit të tij.

I dashur z. Jean-Paul Champseix,

Të nderuar pjesëmarrës: akademikë e profesorë, kolegë, studiues;

Më lejoni që, para së gjithash, t’i shpreh urimet tona shkrimtarit dhe akademikut Ismail Kadare, sot në ditën e lindjes së tij, në këtë ditë me fat për letërsinë shqipe dhe historinë e saj: jetë të gjatë, shëndet të mbarë e të sigurt dhe vlerësimet më të meritura për krijimtarinë e tij.

Ismail Kadare është shkrimtari më i rëndësishëm i pesë shekujve të historisë së letërsisë shqipe, prej fillimeve të saj deri më sot.

Ismail Kadare është personaliteti shqiptar më i certifikuar me tituj shkencorë, intelektualë e moralë në Europë e në shkallë globale në kohën e sotme. Në vitin 2005 ai fitoi çmimin ndërkombëtar Njeriu ndërkombëtar i librit, i njohur si çmim i nobelistëve, që është vlerësimi më i lartë që ka marrë letërsia shqipe qysh prej fillimeve të veta deri më sot. Meritat letrare të I. Kadaresë janë të shpallura edhe në kryeqendra të tjera të letërsisë dhe kulturës botërore, që nga Franca deri në Korenë e Veriut, që nga SHBA e Spanja deri në Jeruzalem. Çmimi Princ Asturias, për të kujtuar vetëm njërin prej tyre, shenjon mirënjohjen më të lartë për merita krijimtarie në gjithë letërsinë hispanike.

Si një krijues që i ka dhënë dhe e ka pasuruar qytetërimin europian në letërsi e në mendim, Ismail Kadare është nderuar me urdhrat më të lartë të Francës, një kryeqendër kulturore europiane e botërore, duke vlerësuar edhe meritat qytetare të tij: kalorës, oficer, komandant dhe Oficer i Madh i Legjionit të Nderit.

Përfaqësimi ndërkombëtar i trashëgimisë shpirtërore të shqiptarëve në shkallë botërore kalon përmes tre emrave të mëdhenj: Gjergj Kastriotit, Nënë Terezës dhe Ismail Kadaresë. Ai është i pari shkrimtar shqiptar që u bë fenomen letrar europian e botëror; i pari shkrimtar shqiptar i përfshirë në programet universitare të letërsisë bashkëkohore në arsimin dhe kërkimin akademik në të gjitha kontinentet: në Europë, SHBA, Australi, Kinë e Rusi. Prej meritave të tij përjashtimore albanologjisë i është shtuar tashmë një nëndegë më vete, dega e kadareologjisë.

Me një veprimtari krijuese prej afro shtatë dekadash, që shprehet në një korpus letrar prej mbi 50 romanesh e novelash dhe veprash dramatike, Ismail Kadare është bërë pjesë e vetëdijes qytetare dhe morale të popullit shqiptar, program njohjeje për të huajt të botës së tij, përurues i vlerave më të larta krijuese të vendit të tij.

Të gjitha veprat e I. Kadaresë pa përjashtim janë përkthyer në gjuhët e popujve të kontinentit dhe të botës. Numri i gjuhëve të receptimit të veprës së tij ka kaluar tashmë mbi 50. Shkrimtar i pranuar dhe i përkthyer edhe në gjuhët e popujve fqinjë, vepra e Ismail Kadaresë është kthyer në një urë ndërkomunikimi përmbi kufij, përmbi fanatizma dhe paragjykime.

Për më shumë se dy dekada me radhë vepra e Kadaresë ka qenë burim informacionin për botën, dritare thuajse e vetme për të njohur e kuptuar realitetin shqiptar krejt të mbyllur dhe historinë historinë tonë kombëtare në rrjedhë të shekujve, me heroizmin e komplekset e veta.

Sot vepra letrare e Ismail Kadaresë shërben si një pasaportë identiteti dhe si një histori alternative e popullit shqiptar përgjatë shekujve dhe sidomos në kohërat e reja. Kjo vepër ka qenë dhe mbetet një projekt me karakter europian dhe një program i shkëlqyer i përurimit të vlerave të identitetit të shqiptarëve kundrejt Botës.

Meritat letrare të Ismail Kadaresë i takojnë ekskluzivisht autorësisë vetjake. Ka shumë pretendues për të marrë merita prej veprës së Ismail Kadaresë, por e vetmja që mund të ketë pjesë në këto merita është gjuha amtare, gjuha shqipe; pa harrua se ishte gjuha frënge ajo që bëri që vepra e tij të kaprcejë kufijtë e të shpallet botërisht si vlerë letrare dhe estetike europiane e botërore, që ajo të vlerësohet e mirëpritet nga lexuesit e studiuesit në të gjitha sistemet.

Kështu, Kadare ka qenë dhe mbetet një shkrimtar pa kornizë. Për kushtet dhe rrethanat në të cilat shkroi Ismail Kadare, disidenca ideologjike, e ilustruar prej studiuesve me vepra të tilla si ‘Nëpunësi i Pallatit të Ëndrrave’ apo ‘Koncert në fund të dimrit’, nuk përbën tiparin kryesor të saj. Për shkrimtarin e vërtetë disidenca letrare është akt më i lartë, sepse disidenca letrare u jep liri edhe lexuesve. Disidenca letrare, prishja e kanonit të realizmit socialist, dalja prej disiplinës estetike, që është edhe tezë themelore e studiuesit të mrënjohur francez Jean-Paul Champseix, i bëjnë nder veprës së tij si dëshmuese të lirisë së brendshme dhe si provë e refuzimit të estetikës zyrtare.

Siç argumenton ai në librin e tij ‘Ismaïl Kadaré: une dissidence litteraire’, Kadare i provoi të gjitha format e raporteve të shkrimtarit me pushtetet: prej entuziazmit e besimit futurist në idenë e barazisë sociale e të shoqërisë ideale deri tek dyshimi; prej lëkundjes së besimit dhe dyshimi tek kontestimi; prej kontestimit në refuzim e prej refuzimit në disidencë letrare. Këtë ekspertizë të thelluar pati parasysh juria ndërkombëtare e çmimit Trinia e Albanologjisë: Meyer-Pedersen-Jokli, që përbën vlerësimin më të lartë të Akademisë së Shkencave për kontributet e albanologëve jashtë vendit, kur e nominoi për këtë çmim studimin e tij. Faleminderit Jean-Paul që na dhe mundësinë të festojmë së bashku sot ditëlindjen e shkrimarit dhe akademikut Ismail Kadare, me këtë vepër të re, ardhur dhe në gjuhën shqipe, që hedh dritë përtej çdo dyshimi mbi vlerat e vërteta të mesazheve që përcjell vepra e Kadaresë, shprehje e interesit gjithnjë të ndezuar të studimeve për letërsinë e tij.