Talenti është dhunti, por vullneti është përcaktues në jetën njerëzore

Në vitet 1960, psikologu amerikan Walter Mischel filloi një seri eksperimentesh ikonike që përfshinin sfida.

Disa dhjetëra fëmijë të vegjël duhet të ulen vetëm me një ëmbëlsirë për rreth 15 minuta dhe duhet të rezistojnë ta hanë atë. Shpërblimi i tyre, nëse prisnin, ishte të hanin ëmbëlsirën e parë, plus një tjetër. Studiuesit ndoqën po këta fëmijë në vitet 1980 dhe 1990. Në atë kohë, ata ishin të rritur dhe zbuluan se fëmijët që kishin qenë të suksesshëm në këtë detyrë të ‘kënaqësisë së vonuar’, më pas kishin ecur më mirë në jetë, për sa i përket rezultateve të provimeve dhe shmangies së telasheve. Rezultatet dukej se sugjeronin se nëse mund t’i mësojmë fëmijët që të kenë vullnet më të fortë, ata do të kenë avantazhe më vonë në jetë.

Megjithatë, psikologët në Universitetin e Nju Jorkut dhe Universitetin e Kalifornisë, Irvine, bënë përpjekjen e parë të përsëritjes së studimit të ëmbëlsirës në vitin 2018, por këtë herë duke përdorur të dhëna nga qindra fëmijë. Ndryshe nga studimi origjinal, Tyler Watts dhe kolegët e tij kontrolluan gjithashtu një mori variablash sociale dhe të situatave, të tilla si arsimi i prindërve dhe sa të përgjegjshëm ishin prindërit ndaj fëmijëve të tyre. Ekipi zbuloi se korrelacioni midis vonesës së kënaqësisë dhe suksesit të mëvonshëm (në këtë rast në adoleshencë), ishte shumë më i dobët sesa në studimin origjinal. Për më tepër, korrelacionet u bënë statistikisht jo të rëndësishme, kur studiuesit faktorizuan në variablat sociale dhe familjare.

Interpretimi i Watts dhe kolegëve të tij ishte se aftësia e një fëmije për t’i rezistuar ëmbëlsirave, ka më pak të bëjë me vullnetin e tyre të natyrshëm. Më shumë kishte të bënte me rrethanat e tyre familjare – për shembull, nëse fëmija kishte mësuar të besonte kur i premtoheshin shpërblime më të mëdha në të ardhmen apo jo. Kjo përkon me një studim tjetër, sipas të cilit të rriturit ia dalin me objektivat e tyre përmes planifikimit paraprak dhe mangies së tundimit, dhe jo përmes vullnetit brutal.