RIVAROL, 1961/KOLONELI FRANCEZ: NË KOHËN E MBRETIT ZOG, SHQIPËRIA NUK ISHTE KOMUNISTE, NDËRSA TANI MOSKA…

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 20 Mars 2022

“Rivarol” ka botuar, me 4 maj 1961, në faqen n°13, shkrimin e një koloneli francez me rastin e ndarjes nga jeta të mbretit Zog, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar: 

Në kohën e mbretit Zog, Shqipëria nuk ishte komuniste…

Mbreti Zog I vdiq më 9 prill 1961 në spitalin Foch në Suresnes, në moshën 65-vjeçare, larg atdheut të tij martir, që prej kohësh shpresonte ta shihte sërish dhe që u largua tragjikisht në kushte të panjohura për shumëkënd.

Tani, ata që kanë pasur nderin ta shohin këtë sovran në punë në vendin e tij, kanë vlerësuar njëzëri cilësitë e tij brilante të inteligjencës, dashamirësisë, thjeshtësisë, delikatesës dhe mirësisë, si dhe dëshminë madhështore që dha gjithë energjinë e tij për çështjen e pavarësisë shqiptare, për të cilën u sakrifikua pa hezitim sepse nuk dinte rrugë tjetër veç asaj të detyrës. Në vijim, asgjë nuk do ta kishte pasur më të lehtë për të ruajtur fronin e tij : do t’i duhej një farë fleksibiliteti diplomatik, por do t’i duhej të tradhtonte atdheun dhe kombin shqiptar, gjë që nuk do ta kishte dashur kurrë.

Në të vërtetë, ai ishte mbreti më i madh i kohës së tij, sepse me koston e vështirësive më të mëdha dhe në kohën më të shkurtër të mundshme, arriti, siç është shkruar, “mrekullinë e Shqipërisë”, pasi ia doli të bënte, pa humbje të jetëve njerëzore, të një vendi mesjetar dhe larg çdo shteti modern. Në fakt Mbreti Zog ishte krijuesi i admirueshëm i Shqipërisë së re. Ai pati gjithashtu meritën e madhe të ishte një faktor paqeje në gadishullin ballkanik, aq shpesh i torturuar nga luftërat, dhe vendosi marrëdhënie të mira fqinjësore me vendet që kishin planifikuar të pushtonin Shqipërinë ose ta ndanin atë.

Ajo që është injoruar plotësisht në Francë, madje edhe në qarqet që mund të jenë më të informuarit, është lidhja e sinqertë dhe e thellë që ky sovran tregoi me kaq guxim dhe me kaq fisnikëri ndaj Francës, duke e bërë Shqipërinë një vend me ndikim francez, këtë me dëshirën e tij, duke mos marrë kurrë as më të voglin inkurajim nga qeveria franceze.

Krahas këtij edukimi ushtarak francez të dëshiruar nga mbreti për nipërit e tij — kush e kujton se ai bëri që dy nipërit e tij të shkolloheshin në Saint-Cyr (shkollë ushtarake në Francë) ? —, gjuha jonë kishte statusin e gjuhës zyrtare dhe jo italishtja siç do të donin autoritetet e Romës. Në të vërtetë, propaganduesi ynë më i mirë ishte vetë mbreti, i cili sponsorizoi liceun francez të Korçës, i cili, duke konkurruar me institucionet italiane, i dha rinisë shqiptare një arsim francez. Nga ana e saj, mbretëresha, një katolike e zjarrtë, në një vend ku një e treta e popullsisë i përket kësaj feje, dhe franceze në zemër, solli, me dashamirësinë që e njohim dhe në të gjitha rastet, ndihmën më të përkushtuar për vendin tonë.

Më në fund, ishte e nevojshme të vizitohej pallati veror i Durrësit për të matur se sa e mrekullueshme ishte ndjenja e mbretit në lidhje me Francën. Në të vërtetë, me përjashtim të shumë qilimave të shkëlqyer persianë, gjithçka atje mbante shenjën e vendit tonë : mobilje të rralla të kohës, piktura të mjeshtrave (përfshirë portretin e bukur të Dukës së Burgonjës), libra të bukur, kujtime (suvenire). Ky zbulim i papritur në një vend kaq të ndryshëm nga i yni, kaq i largët dhe kaq i vështirë për t’u arritur për shkak të vendndodhjes së tij gjeografike, dhe që dëshmoi edhe për kaq shumë simpatinë për Francën dhe për aq shumë frymën e pavarësisë, preku thellë francezët kalimtarë.

A mund të matim gjithë meritat e mbretit dhe gjithë guximin që ai tregoi, duke pohuar kaq qartë shijet dhe preferencat e tij, kur të gjitha veprimet dhe gjestet e tij ishin nën syrin (vrojtimin) e Italisë ?

Por në vitin 1939, kur largimi i sovranëve u bë urgjent dhe mbreti vendosi të vinte në Francë, ku jetonte nëna e mbretëreshës dhe ku ai vetë kishte miq të vjetër, qeveria franceze nuk nxitoi t’i jepte të drejtën e azilit.

Megjithatë, ata arritën në Versajë, ku një gazetë shpalli me një titull të madh, mbi një fotografi të Château de La Maye, dhe në këto terma : “Versaja do të mirëpresë Mbretin Zog dhe Mbretëreshën Geraldinë të hënën.” Pastaj shkruajtën : “Pikërisht në Château de La Maye, ku banuan Duka dhe Dukesha e Windsor-it vitin e kaluar, sovranët, foshnja e tyre dhe suita e tyre shqiptare do të vendosen për disa muaj. Versaja, qyteti i mbretërve, thërret të mëdhenjtë e tokës që kanë mbajtur një kurorë. Ishte në Versajë që Duka i Windsor, vitin e kaluar, në pranverë, deshi të pushonte. Nesër, në të njëjtin vend, nën të njëjtën çati, do të vendoset një mbret i rritur nga fatkeqësia. Château de La Maye është gati të presë Zogun I dhe të gjithë familjen e tij.”

Fatkeqësisht, Versaja do të ishte vetëm një etapë, sepse kolapsi i përgjithshëm i Francës dhe vërshimi i trupave gjermane nëpër territor e detyruan mbretin dhe suitën e tij që të shmangnin edhe një herë rrezikun duke u tërhequr në Biarritz, nga ku u nisën për në Angli.

Mbreti Zog nuk është më. Kurrë vdekja nuk më ka prekur aq shumë shpirtin dhe zemrën time, sepse asgjë nuk i lëndon aq sa padrejtësia, mosmirënjohja.

Nëse ka ndonjë ngushëllim për mua, e gjej në shembullin e dhënë nga këta shqiptarë të përulur që kanë ardhur nga e gjithë Franca dhe jashtë saj, me koston e vështirësive më të rënda të parave, pasaportave, lodhjes, jo për të kërkuar diçka, por për t’i dëshmuar mbretit të tyre gjithë dashurinë e tyre, në varrezat e Thiais, fytyrën e gërryer nga ngurtësia e ekzistencës së tyre të dhimbshme në tokën e mërgimit prej të cilës rrjedhin lotët rrëke. Nga ana tjetër, 2000 telegrame (aq të shtrenjta për varfërit) iu dërguan mbretëreshës nga e gjithë bota. Le të më citojnë, në kohën e tanishme dhe në situatën tragjike në të cilën ndodhet vendi ynë, çdo veçori që mund t’i afrohet këtij mësimi besnikërie dhe dashurie ndaj atij që ishte mbreti i tyre, dhe atë nga ana e shqiptarëve të përulur të shpërndarë në gjithë universin!

Shtypi, aq i frytshëm me rastin e një krimi të tmerrshëm apo ndonjë ligësie, me përjashtim të një gazete të vetme, heshti për temën e funeralit të Mbretit Zog, ku, megjithatë, kishte kurora të mrekullueshme, ndër të cilat tri të mbretëreshës së Bullgarisë dhe mbretit Simon, aktualisht në Spanjë, kurora me një çmim prej 90.000 frangash., si dhe disa delegacione. Nëse Presidenti De Gol i kishte telegrafuar Mbretëreshës dhe nëse Mbretëresha e Anglisë dhe ushtria britanike i kishin shprehur ngushëllimet e tyre përmes një personaliteti princit Leka, Franca, domethënë qeveria, nuk përfaqësohej personalisht.

Deri në vitin 1939 Shqipëria, kaq e dobët, vështirë se llogaritej në Evropë, por gjithsesi përbënte një zonë paqeje dhe qetësie, aq më tepër që me Mbretin Zog nuk ekzistonte asnjë komunist në këtë vend. Që atëherë gjërat kanë ndryshuar shumë pasi Moska i ka bërë brigjet shqiptare dhe ishullin Sazan Gjibraltarin e Adriatikut, gjë që për më tepër nuk emocionon askënd në Francë.

Koloneli G…