Nexhat Halimi: Meja ose vdekja në pranverë

 

 

Veç sa ka shpërthyer behari. Aroma e luleve sa vjen e ik, derdhet në gur e në zemër, në valëzimin e lehte te rrjedhës së ujit, te shkrihet përsëri në breg, e larg atje pastaj – në pjesët e veriut rrëzë hijes së Pashtrikut, tek ikim të menduar dhe gjithë mallëngjim për të varët e pafajshëm.

Gurët e bardhë, që i stërpikin valët e ujërave gjarpërore të Erenikut që na ndjek njësitë deri në fshatin Mejë, fshehur rrëzë malit, por tash – të stërpikur nga shiu, që bie gjithnjë e më rreptë

Vetëm sa u jemi afruar shtëpive nga guri, me pullaze të përhimta e të kuqërremta, me dritare të vogla, tek freskon ylberi dhe syri bojë jete i agut.

“Strehohemi në shkolle”, flet njeriu që më shoqëron.

Si, por?!

As kulm s’ka shkolla, prandaj – çatia, tek jemi, pikon, e shin bulëzon në pllakën e mermertë, të gdhendur me emrat e viktimave të terrorit, me emrat e nxënësve, te cilët ende të ngrohte nga djepi qëndisën jetët ne flatrat e lirisë dhe të gurit të përgjëruar.

Sa emra?

Plot emra!

Bulëzat e shiut e te djersës, që i lirohen nga zjarri i mundimit te brendshëm, ia stolisin gjithnjë fushëballin njeriut më shoqëron.

Hesht e në vete jeton me kujtimin e largët e gjithherë të afërt, me zjarrin që mori më vete shumë jetë në ketë pjesë, shumë shpresa në pranverë, etje që kurrë s’e shijuan lirinë.

“Atëbotë binte shqotë”, flet ai.

“Borë ne pranverë, buze ujit të lumit”?! e shoh pak me habi.

“Borë e kuqe – me shikon e përsëri ul kokën, hesht pak – po, borë e vdekjes në pranverë”.

Tashmë, ndoshta, është atje, në lëkuren e ditës me të tmerrshme, e cila e preku në jetë Mejën, ndoshta atje është – në ditën e vitit ’98, ndoshta jeton në zhurmën e jetën e shumë zemrave të  vrara në mënyrën me të egër, në mesin e fëmijëve më të rinj se katërmbëdhjetë vjet, në meskin e vogëlushëve që vijonin mësimet në shkolle fillore, ndoshta atje është – ne Mejën e atëhershme të ndezur, krejt në flakë e tym e vrasje, është atje në mesin e treqind e shtatëdhjetë e shtatë njerëzve  që s’janë më në mesin e  ëndrrave e të etjeve që s’arritën të përjetojnë lirinë, të sotmen që çilet kuqërremtë e bardhë para nesh e në ne.

Po, atje është, derisa hesht e lotët e përzier me pikët e shiut ia shkruajnë fytyrën, qe i shndrit nën gjarpërinjtë  e zjarrtë të rrëfesë  herë zi e herë tjetër kuq nga mërdhezja, nga gjaku që i vlon në ikje të rrëmbyeshme të degazohet nëpër gjithë trupin. Shikimin mjegullt e të lëngshëm e ik nëpër pllakën e mermertë, nëpër emrat e njerëzve, të cilët  me jetën e vet e qëndisën nëpër ëndrrat e fluturimet e zogjve dhe fluturave, nëpër emrat e atyre që me jetën e vet qëndisën lirinë, nëpër emrat e udhëve që s’janë më, e gjithmonë jetojnë – në gur e në kujtim.

“Pushojnë në ketë mermer emrat e treqindeshtatëdhjetë e shtatë shpirtrave, emrat e kaq ëndrrave dhe  luleve te gjakut, emrat e të  rinj nga katërmbëdhjetë vjeç prej të cilëve shumica nxënës – bën me dorë ai dhe kollitet dhe shikon kaltërinë e  qiellit. –  Ata e paguan ditën që tashmë e kemi, këtë ag të bardhë, ketë pranverë plot jetë, këtë diell… Ata tash do te ishin prindër, ata tash do te ishin të mëdhenj-por, s’janë me”.

Në Mejë atë ditë binte shqotë e pranverës.

Në Mejë atë ditë ranë treqindeshtatëdhjetë e shatë viktima; fëmijë, gra, pleq…

Pjesëtaret e “Divizionit të dreqit me kapela kaubojësh, shami dhe shirita të vënë rreth kokës” dhe ata te divizionit namkeq masakruan fshatarët e pafajshëm, ndër të cilët edhe fëmijën e porsalindur, fëmijën që kishte vetëm gjashte orë jetë – e ngulën në bajonetë.

Shqota e pranverës ulej ne gjak.

Ç’‘tmerr – shkëput fjalë ai – e vranë edhe fëmijën që kishte vetëm gashtë ore jetë, birin e e një shqiptari. Atëbotë u fikën përgjithmonë njëzet e dy vatra, ndërsa nga dhjetë vendbanime sa frymonin ne Mejë pesë u shkatërruan plotësisht: tashmë do të bëhen njëzet e një vite prej çastit, ndërsa forcat serbe hynë me dhunë në shtëpinë e Ferdonije Qerkezit dhe i morën burrin e katër djemtë e saj, për të mos i parë më kurrë të gjallë.

E historinë e rëndë të familjes së saj e rrëfeu nëna Ferdonije, e cila atë tmerr e kujton sikur të kishte ndodhur në këtë orë.

Në natën e njëzeteshtatë  të vitit të ’98, forcat serbe arritën të hynin në shtëpinë e saj dhe do të marrin burrin  Halimin, si dhe katër djemtë, Artanin, Armendin, Ardianin dhe Edmondin… Shtëpitë- ndizeshin në flakë sikur vravashka.

Krejt kjo rrëmujë e tmerrshme, ky masakër i paparë, jetoi gjatë e jeton në zemrat e secilit. Atë e përjetuan  me thellë se çdo gjë tjetër në Mejë këtë gjë, në tërë  pranverat e pasluftës. Në tërë  ato vendbanime nuk u ndje vaj fëmije më, nuk kumboi asnjë daulle për dasmë, nuk u dëgjua këngë as nuk u bë ceremoni, nuk pati kush të niset për në shërbim ushtarak, nuk pati vajza e djem të lidhnin kurorën e dashurisë, të martohen!

Plot njëzet pranvera, sa herë binte shqotë, njerëzit e shihnin gjakun e tyre të derdhur, njëzet pranvera jete te pasluftës jetoi plaga thellë e krimit, plaga që  s’shërohet kurrë. As sot nuk është harruar, as sot mbas njëzet e sa pranverash, prandaj –ai që më shoqëron me thotë të vazhdojmë rrugën me tutje, përbri vijës së ujit të Kroit të mirë dhe rrjedhës së Erenikut, nën hije të thellë të Pashtrikut, në të cilin janë paluar përgjithmonë me tokën e gurin, te gjithë te vrarët e orës me te përgjakshme në këtë anë, fëmijët e prindërit e tyre, krejt në një varr.

Përbri rrugës, rrëzë Pashtrikut, përmendorja – pesë copa të gurit të bardhë, e në ta të gdhendura vargjet e Azem Shkrelit e të AliPodrimjes apo ato të Rrahman Dedaj apo të Jure Kshtelnit, vargje të dhimbjes e të krenarisë së përhershme.

“Deri sa t’i kem duart a mund të lejoj

Vëllezërit gjallë t’ shpijnë në zjarr,

ç’mund t’i dalë

ç’mund t’i dal në rrugë njeriut të etshëm për liri”.

Shiu s’di të ndalë, bien me të edhe fletët e bardha të luleve të mollëve të qershive dhe të pjeshkave, plaku gjashtëdhjetë e trevjeçarë  dhe vasha që më shoqërojnë heshtin.

“Fol, djalosh i them, fol”!

Një burrë tetëmbëdhjetë vjeçar dhe një grua nëntëmbëdhjetë vjeçare, të cilët studiuesit e Human Rights Watch i intervistuan së bashku, thanë se ata ecnin nëpër Mejë rreth orës 18:30 dhe panë një grumbull të madh trupash tre metra larg rrugës në qendër të fshatit, në të djathtë. Trupat, të grumbulluar, zinin një sipërfaqe prej rreth 12 me 6 metra, dhe grumbulli ishte rreth një metër e gjysmë i lartë. Dëshmitarët thanë se ata ishin të frikësuar dhe se policia i nxitoi ata, gjë që i pengoi ata të numëronin me kujdes kufomat, por që ai vlerësoi se kishte rreth 300. Vajza deklaroi:

Ne pamë shumë gjak. Ishim në tronditje, të traumatizuar. Kishte rreth njëzet të rinj të rreshtuar mjeshtërisht me radhë, me fytyrë poshtë, me duart e lidhura pas kokës. Serbët thanë: “Shikoni çfarë u kemi bërë këtyre burrave, tani na jepni paratë tuaja.” Ishte në qendër të Mejës. Trupat ishin rreth katër metra larg rrugës, pas disa shkurreve me gjemba. Pashë disa burra që kishin vdekur duke u përkulur; njerëzit tjerë na thanë që gjaku ishte marrë prej tyre.

Njëzet e dy vjet më parë, më 27 prill ’99 forcat kriminale serbe, i kishin futur në rrethim të hekurt pesëmbëdhjetë fshatra të “Rekës së Keqe” dhe “Lugut të Carragojës” në rrethinën e Gjakovës.
Dëshmitarët që mbijetuan nga vrasja, gjatë kalimit nëpër rrathët e vdekjes në Mejë, Korenicë e me radhë, kanë parë stoqe meshkujsh të vrarë, të cilët ndaloheshin nga forcat ushtarake e policore – paramilitare dhe dërgoheshin në vendin ku bëhej ekzekutimi i tyre nga njësitë e përzgjedhura të ekzekutimit.
Gjatë tërë ditës këto njësi kriminale kanë ekzekutuar në mënyrë barbare treqindeshtatëdhjetëegjashtë burra të pa armatosur!
Të nesërmen,më 28 prill, me qëllim të zhdukjes së gjurmëve të krimit, në vendet ku është bërë ekzekutimi i shqiptarëve janë parë dy kamionë të mëdhenj, duke u ngarkuar me kufoma, të cilat pas luftës janë gjetur në varrezat masive të Batajnicës në Serbi!

*

Masakra e Mejës ishte vrasja masive e civilëve shqiptarë të Kosovës nga policia serbe dhe forcat e ushtrisë serbe, kryer më 27 Prill 1999  afër qytetit të Gjakovës. Burrat u nxorën nga kolonat e refugjatëve në një pikë kontrolli në Mejë dhe familjet e tyre u urdhëruan që të vazhdojnë udhën për në Shqipëri. Burrat dhe djemtë u ndanë nga kolona, pastaj u ekzekutuan pranë rrugës. Masakra konsiderohet si më e madhja gjatë Luftës në Kosovë në vitet 1998-1999. Vetëm një pjesë e kufomave janë gjetur, pjesa tjetër janë vënë në kamionë dhe janë transportuar në Serbi ku janë varrosur në varreza masive ose janë djegur për të zhdukur gjurmët.

*
Ka shumë dëshmi për masakrat që kanë ndodhur më 27 prill në këto lokalitete të Gjakovës.
Merita Dedaj, një dëshmitare, e cila ka dëshmuar në gjykimin kundër Kasapit të Ballkanit në tribunalin e Hagës, i ka parë me sy, kur katërmbëdhjetë burra të familjes Markaj dhe Dedaj u ekzekutuan brenda mureve të oborrit, të një shtëpie ku kishin gjetur strehim, nga njësitë serbe me kapela kaubojësh, shami dhe shirita të vënë rreth kokës! Disa vite më vonë të gjithë ata meshkuj që Merita i shikonte duke u ekzekutuar nga barbarët u kthyen nga një varrezë masive në Batajnicë të Beogradit dhe u rivarrosën në Mejë, në “lëndinë të pikëllimit”.

Fshati Mejë shtrihet në perëndim të Gjakovës. Është vendbanim fushor, i ndarë në lagje me shtëpi të shpërndarë.

“Fol- djalosh i them, -fol!”.

Vështirë më vjen të kthehem  ne atë pranvere me shqotë, atë ngjarje tronditëse, edhe pse më

është gjithherë në kujtim – flet SelimZyberi, i të cilit  i është vrarë djali dhe tre familjar të tjerë

dhe shikon majat e larta të Pashtrikut – shumë vështirë të kthehem në  ditën më tragjike për ne, e cila na i vodhi fëmijët e prindërit, të dashurit. Te kthehem në atë mot të largët sa edhe të afërt do te thotë t’i rikujtoj me dhembje e dashuri babanë, nënën, motrën, nipin e nusen, shume te afërm, të cilët ditën njëzet e gjashtë prillin të vitit  e patën ditë të fundme të jetës.»

«Paramilitarët përvodhën fshatin një ditë më parë, – zë e lidh fjalën me fjalë ai, – arrinin me qerre nga tri anë.

Ndoshta ishin dhjetë mijë vetë. Kush e di sa? Lumë i gjatë, i zi. Vërshuan në secilën pjesë, në  çdo shtëpi.  Jehu i çizmeve të tyre nëpër gurë, derisa vinin, zgjonte parandjenjën e tmerrit, të rrënimit të përgjithshëm të një tërmeti përmasash katastrofale, të përmbysjes së Mejës, – thotë  plaku i pa epur kurrë. Shiu ende bie.  Pikët papra bulëzojnë në të pesë gurët e bardhë tek flenë përmotshëm të gdhendura vargjet e dhembjes për ta, në emër të treqind e shtatëdhjetë e shatë të vdekurve – fëmijë, nxënës, prindër, të cilët në gurin  e përgjëruar qëndisën jetën e tyre për liri. Shiu është gjithnjë e më i madh, e rrah Mejën, e rrah fushën nën hije të Pashtrikut e syrin e Meritës, e cila bënë me dorë afër një varri të përbashkët me viktimave te pafajshme dhe plot dhembje rikujton ngjarjen tronditëse, vdekjen e fëmijëve e te nënave, rikujton shkëputjen e luleve të porsaçelura nga jeta në pranverë.

«Ata hapa të rëndë që kumbonin thekshëm nga hynin në fshat thuajse ecnin nëpër ne. Na kaploi frikë e madhe- flet SelimZyberi nuk dinim ç’të bënim: të prisnim të gjithë tok, të iknim apo të prisnim secili në shtëpitë e veta?! Të tri rrugët ishin të rrezikshme.  Nuk mund të shmangeshin nga e keqja.

Disa, megjithatë, u nisën kah malet, me ta edhe unë. U strehuam në një shpellë. Kaloi një natë e tmerrshme  në terr. Të nesërmen në mbrëmje vërejtëm kah digjej fshati. Nuk më rrihej në shpellë; ç’u bë me të afërmit e mi, me fëmijët e fshatarët, të cilët s’arritën ta lëshojnë Mejën? Kjo s’më linte të qetë, më ngacmonte në do çast – prandaj, kah mesi i natës, unë e një mesoburrë u nisëm kah shtëpitë që digjeshin, tymonin papra. Në rrugë hasëm një grua, e cila thërriste  për ndihmë; ishte e plagosur në gjashtë vende dhe e djegur në këmbë. Më rrëmbeu frikë e papërshkrueshme, prandaj hap pas hapi nisa t’i afrohem shtëpisë, gjithnjë në vështrim, gjithnjë në gjysmë fryme. Në fushën para shtëpisë shihja lopët e prera, delet, dhitë, kuajt, qentë, ndërsa papra dëgjoja, nga të katër anët, vajin e dëneset e njerëzve, vinin nga vendbanimet e shkatërruara, të djegura. Një ferr i vërtetë, ferr i gjallë – më zi se ferr! Dy vëllezër i gjeta tek orvateshin ta shpëtojnë shtëpinë nuk zjarri në atë pjesë ku mund të shpëtohej, atë pjesë që ende nuk kërciste në flakë ende nuk kërciste në flakë”.

“E ju”?! fola me lot në sy.

“Posa arritëm dhe ne nga Mali», më thanë.

“Të tjerët, ku janë”?

Ata heshtën si toka.

“Të tjerët”, klitha, ndërsa Tahiri më zuri në parzme, më mbuloi me duar e lot e s’tha asnjë fjalë. Pse të fliste, çdo gjë e dija tashmë dhe unë.

Më shikon ngul Tahiri, plaku në të 63-tat, që pastaj gjatë të heshtë.

“S’mund të flas më – më thotë më pastaj me një murmurimë të thatë – s’mundem më tej, jo. Po t’iu rrëfeja për do gjë nuk do të na mjaftonin as dy ditë. S’do te kishte fund rrëfimi, se – e madhe dhembja për humbjen më të madhe, për njeriun e pafajshëm, që u bë viktimë e njerëzve që kishin humbur ndjenjën e njeriut, e pastaj po vepronin me instinkt bishe, të etshëm për gjak”!

Lëviznin edhe nëpër shi. Dilnin edhe nga Meja, përvidheshin nën degët e pemëve që shkruanin qiellin dhe jetonin sado pak në atë bukuri të lulëzuar nën harkun e ylberit. Me ne tash është edhe një i panjohur, burrë në prag të gjashtëdhjetë verave të jetës, dhe plaka tetëdhjetë e pesë vjeçare. Rrimë para pesë copëzave të bardha të gurit, para emrave të njerëzve që ranë për liri, para vargjeve të poetit të gdhendura në mermer, tek pikat e shit bulëzojnë e flasin për katet e moteve, për masakrimin e tmerrshëm, për treqindeshatëdhjetë e shtatë shpirtrave të vrarë, për dhjetëra e dhjetëra  të vrarët e mbetur në kompleksin memorial – të gjithë fshatarë,  që vdiqën brenda një dite.

… flasim për heshtjen e gjatë e pikëlluese, për Mejën, për njëzet pranverat e verdha, të ikura pa këngë, pa daulle, pa martesa, pa vaj fëmijësh, pa ceremonitë e jetës.

E kërkon me sy shkëmbin tek ishte çerdhja e mitralozit që villte zjarr, derisa ikte nga vdekja e sytë i mbushen lot Avdiut. Ai është nga familja e Dautajve, që këtë tokë e këtë gur e ujitën me gjak.

Sa tronditës është rrëfimi i Avdiut plak.

“Unë – shkëput fjalë ai – me shume bashkëfshatarë isha i gjykuar për vdekje, por arrita të iki në çastet e fundit, nëpër teh te vdekjes shpëtova  nga vdekja. U tërhoqa nga grumbulli i të vdekurve dhe nëpër dritare kërceva në jetë”.

Ai hesht pak.

Përpihet.

Loti i ngrohtë i gjarpëron nëpër fytyrën e mërdhezur.

Përsëri përpihet Avdiu, që pastaj t’i fshijë lotët e të shikoj gjatë në Pashtrikun e lashtë e të gurtë.

Posa vërshoi në fshat ‘Divizioni i dreqit’ dhe njësite e veta, mësyrë në kohanikun tim kah shpella në Çabrat. Vetëm gjashtëmbëdhjetë pranvera të jetës i bartja më vete, prandaj – frikësohesha. Në shpellë ishin edhe pesëmbëdhjetë a njëzet vetë, s’kishte më shumë. Aty në mesin e njerëzve të zbehtë, prita terrin, aty edhe agova. Me mëngjes pastaj, unë e Petriti u desh te zbresim në fshat për të parë ç’po ngjet atje, ç’po bën e ku është, në cilat vende kyçe, i mban ushtria vrastare serbe. Posa arritëm në Mejë, një  grua, mbasi më dha bukë e pak tambël, më tha e përlotur: «Pse u ktheve në shtëpi, pse? Këtu tash vdekja sundon”!

Ajo u vra po atë ditë se bashku më fëmijën, që jetoi vetëm gjashte muaj me ne.

Derisa po haja bukë në shtëpi hyri një serb, me kokën të lidhur me shami të zezë?

Prej nga ky këtu? foli.

Cili je ti, m’u afrua.

E kam humbur një dele në Mal, të cilën e kërkova tërë natën. S’e gjeta. U ktheva pa të, ju përgjigja.

Ai nuk foli, vetëm më shikoi. Nxori pastaj nga një kuti prej druri një llojë yndyre dhe e urdhëroi gruan që do ta vriste, t’ia lyej shpinën. Ora rrihte rëndë. Çastet ishin gjithë jeta, krejt një amshim. Ç’po bëhej me ne? Diku rreth orës njëzet, në shtëpi erdhën edhe dy ushtarë serbë, të cilët na urdhëruan të shkonin me ta. Kah? Unë e gruaja u përpoqëm të ikim, por te Sadriovitët, një grup vrasësish me automatikë në duar na ndalën. Egërsisht na urdhëruan të kthehemi. Na ngujuan së bashku me shumë fshatarë të tjerë në shtëpinë më të afërme. Brenda ishim tashmë tridhjetë e shtatë vetë.  Ne derë rrinte me automatik në dorë një vrasës, i cili na e maste secilën lëvizje që bënim.

«S’keni pse të frikoheni – fliste me cinizëm ai – vetëm do t’ua ndajmë  dokumentet  pastaj secili do të shkoj në shtëpi të vet.

Hyri pastaj edhe një vrasës tjetër; folën diçka ngadalë, e pak më vonë ai që rrinte në derë na urdhëroi t’i heqim orët, unazat, thikat dhe t’i dorëzojmë së bashku me letërnjoftime. Hetuam çka po përgatitej, çka po na priste, por?!

E ndërprenë, pak rrëfimin burri  plak, kollitet e hesht, ta lidhë pastaj përsëri fjalën aty tek e ndërpreu.

«Në ato çaste nga fshatrat përreth u dëgjuan të shtëna. UÇK-ja, – mendonte në heshtje secili prej nesh? Kush e di. Të shtënat u bënë gjithnjë e më të thekshme, ato ishin gjithnjë më afër. Vrasësi me kokën e lidhur me shami të zezë, që rrinte me automatik në dorë, hapi derën, shikoi e vështroi edhe pak jashtë e pastaj tërhoq pak nga dera dhe zuri të shtijë si i çmendur ndër ne. E hodhi në ne edhe një masë që ndizej e na e mbylli derën. Na zihej fryma. Shpërthyen vaje e klithje, një përzierje, një tollovi. Të gjallë e të vdekur bashkë. Ajo masë na mbyste një nga një. Klithjet e thella thernin shpirtin. Me klithjet që buronin këtu u përzien edhe klithje fëmijësh nga gjithë fshati, klithje nënash. Çdo gjë po vdiste. Në mua ra i vdekur ai që më rrinte afër. Mezi u tërhoqa, e palova të vdekurin në tokë e zura të tërhiqem kah dritarja. Zvarrë iu afrova dritares, e hapa dhe kërceva përjashta në jetë. Roja më pa dhe e hodhi një bombë, e cila ra dhe u copëtua së bashku me kraharorin e gruas së panjohur. Unë u plagosa. Me mund vrapova, s’di as vetë kah. Para shtëpisë hasa në mitralozxhiun që villte zjarr, i cili m’u vu pas, por, megjithatë, arrita të hyj në shtëpinë pa kulm, e prej aty, me gjysmë shpirti, mësyva malet që e përbëjnë veç Pashtrikut edhe Mali i Kunorës, Mali i Zanit, Mali i Plumbit dhe Mali i Zinit. Ikja e i dëgjoja hapat tek vinin pas meje, rrëfen ai që i iku vdekjes… E një lot ia përshkon gjarpërueshëm fytyrën e zbehtë.

“Atë dite binte shqotë e fundit e pranverës. Atë ditë binte shqotë, por në Mejë binte shqotë e kuqe. Atë ditë përgjithmonë u bënë zjarre të lirisë treqindeshtatëdhjeteshtatë fshatarë. Unë, shkëput fjalë ai dhe ofshanë. – Unë i treqindeshtatëdhjeteteti, i ika vdekjes”.

Kthehemi në fshat dhe takohemi me shumë fshatarë që e vizitojnë kompleksin memorial të Mejës, shumica me dhembje në shpirt dhe me barrën e jetës në shpatulla, derdhin lot të dhembjes dhe të kujtimit, lot të krenarisë. Natyrisht jeta i ka kalitur dhe vitet që i bartin barrë në vete asnjëri nuk i ndien. Me gjithë vuajtjet në  kurriz ende mbahen mirë.

«Në atë mbrëmje, në atë masakër-ferr të gjallë – zë e flet një grua – humbën jetën edhe im at, mëma e motra. Vetëm unë shpëtova, s’di as vetë si. Kërceva edhe unë nga e njëjta dritare në jetë, mbeta në  jetë, por pa askënd. Gjithë familja m’u vra atë ditë. Tmerr, apo? Gjithë familja, të gjithë të dashurit! Ç’t’iu them më për atë ngjarje të tmerrshme, që i mori me vete gjithë ata njerëz. Kjo tragjedi  e jetës , na i shkurtoi për njëzet vjet  të gjitha dasmat, të gjitha lindjet, të gjitha ceremonitë”.

Shkolla, ende ka ngelur pa kulm, dëshmitare e një masakre të paparë.

“Do të ndërtojmë shkollë të re, veç të vjetrën nuk do ta rrënojmë. Do të ngelë ajo kujtesë çfarë eci ky popull për të arritur  te liria, flasin gra dhe burra, pa i mënjanuar kujtimet-përkujtimore që amshueshëm të ruhet vaji për viktimat që qëndisën me jetë flatrat e lirisë, që gdhendën me emrat e vet gurin e përgjëruar”.

Ikim nga Meja me valët e Erenikut dhe me aromën e Çabratit, me valët e rrjedhës së Kroit të Mirë, ikim nga udhët e përgjakura nga zemrat e burrave të vrarë dhe të grave të bukura të tokës nënë shqipe.

Degët e lulëzuara të mollëve, të pjeshkave e qershive e shkruajnë qiellin që hapet, e shiu i bukës, i pranverës, shiu i jetës stërpik gurët e bardhë që na përvjellin deri te kaltërsia e pafund e jetës.