110 vjet nga themelimi i Federatës PanShqiptare “VATRA”

Federata PanShqiptare e Amerikës ”VATRA” është themeluar nga Fan.S. Noli dhe është organizata e dytë më e vjetër shqiptare në ShbA pas organizatës ”Malli i Mëmëdheut”. Më 28 prilli hyri në histori si dita e themelimit të federatës “Vatra” dhe më 13 qershor 1912 ajo njihet zyrtarisht nga institucionet ligjore amerikane. Organizata sot ndihmon shqiptarët e Amerikës për intergrimin në SHBA dhe punon për lirinë dhe demokracinë e kombit shqiptar kudo që ndodhet.

Themelimi

Takimi i parë që bëri bashkë të gjithë shqiptarët në Amerikë, me synimin për të krijuar një federatë të vetme, u zhvillua në 24 dhjetor 1911 në Boston. Takimi për themelimin pati dhe pjesëmarrjen e shoqatës Besa-Besën. Në këto takime ishin të pranishëm: Faik Konica, Fan Noli, Kristo Floqi, Marko Adams dhe Paskal Aleksi. Takimi vijoi deri në datën 28 prill 1912, kur dhe Vatra u regjistrua zyrtarisht. Nga procesverbali i takimeve thuhet:
“Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra u themelua prej Shoqërive “Besa-Besën”, “”Flamuri i Krujës” Shoqërisë Kombëtare”, “Mirëbërsja” dhe “Skënderbeu”. Ndërkohë shoqatat “Dallandyshja” dhe “Malli i Mëmëdheut” nuk ishin të pranishme por konfirmuan anëtarësinë e tyre në federatën “Vatra”. Në këtë takim historik , një bord i përkohshëm u themelua dhe pjesëtarët e tij ishin: Sekretari – Fan Noli, arkëtari – Llambi Çikozi, menaxheri i “Dielli” -Kristo Kirka, Drejtuesit e degëve të Federatës: Faik Konica dhe Kristo Floqi, si dhe supervizortë e “Dielli”: Paskal Aleksi, Elia Tromara dhe Kosta Vasili.

Vatra u njoh zyrtarisht dhe prej Masaçusetsit duke marrë certifikatën e njohjes në 13 qershor 1912. Certifikata origjinale tregon këta emra: Faik Konica, Llambi Çikozi, Fan S. Noli, Kristo Floqi, Elia Tromara, Naum Cere dhe Kosta Kota. Pjesëtarë të tjerë të shquar që iu bashkuan federatës ishin: Kostandin Çekrezi dhe vëllezërit Pani nga Dardha.

Duke konsideruar vakuumin politik në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore, Vatra funksionoi në një farë mënyre si një formë qeverie shqiptare në mërgim. Vatra dërgoi Nolin dhe Konicën në Evropë për të advokuar për interesat kombëtare të Shqipërisë. Ata qëndruan në Evropë derisa lufta përfundoi. Ndërkohë Kol Tromara u shndërrua në figurën drejtuese dhe kryesore. Gjatë këtyre viteve me trazira, Vatra fitoi infleuncë dhe gazeta “Dielli” u publikua nën supervizionin e Anastats Çekrizit. Vatra zhvilloi një fushatë lobuese gjatë Konferencës së Paqes në Paris në 1919, duke u përpjekur për të infleuncuar vendimin e delegacionit amerikan. Kristo Dako iu bashkua delegacionit shqiptar në vitin 1919. Ndërkohë Mihal Turtulli dhe Mehmet Konica u aktivizuan në negociatat me italianët në lidhje me krijimin e qeverisë provizore shqiptare dhe u përgatitën për Kongresin në Durrës në 1918.[5] Vatra mbajti një kuvend për mbledhjen e fondeve në 29 dhjetor 1918, të udhëhequr prej Anastas Pandele, me qëllim mbështetjen e delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes. Emigrantët shqiptarë në SHBA arritën të mblidhnin rreth 150.000$, pjesa më e madhe e së cilës iu dërgua delegatëve të Vatrës në Paris.

Trashëgimia

Vatra është organizimi më jetëgjatë i shqiptarëve në të dyja anët e Atlantikut dhe në mbarë botën shqiptare. Kontributi i kësaj federate në çështjen kombëtare dhe formimin e shtetit e ka kthyer Vatrën në një simbol të nacionalizmit shqiptar dhe patriotizmit.

Publikime dhe botime

Vatra ka publikua historikisht dy revista: Dielli dhe The Adriatic Review. Revista “Dielli” vijon botimin edhe sot e kësaj dite pas një periudhe pushimi.