Xhorxh Fridman kundër Henri Kisinger

Henry Kissinger foli së fundmi në Forumin Ekonomik Botëror në Davos të Zvicrës, ku bëri dy deklarata domethënëse. Njëra ishte se Ukraina duhet të përgatitet t’i lëshojë disa territore Rusisë në mënyrë që të arrihet një traktat paqeje dhe duke e bërë këtë të lejojë presidentin rus Vladimir Putin të mbajë pozicionin e tij, të cilin Kissinger e konsideron si thelbësor. Ai tha gjithashtu se Tajvani nuk duhet të lejohet të bëhet një çështje madhore midis SHBA-së dhe Kinës duke nënkuptuar se SHBA-të po e bëjnë atë një çështje dhe nga këndvështrimi i tij pushtimi kinez i Tajvanit nuk duhet të shkaktojë një përgjigje të SHBA-së.

Në të dyja rastet, Kissinger beson se është në interesin e Uashingtonit që të “akomodojë” kundërshtarët e tij. Ai argumenton se shqetësimi më i madh i Amerikës duhet të jetë stabiliteti global, i cili kërkon përshtatjen e interesave të kombeve që duan të ndryshojnë ekuilibrat e fuqive rajonale. Me fjalë të tjera, stabiliteti i ish-Bashkimit Sovjetik, duke përfshirë mbijetesën politike të Putinit, do të stabilizojë rajonin dhe do të rrisë stabilitetin global. Po kështu, dhënia e Tajvanit për Kinën do të stabilizonte Paqësorin Perëndimor dhe do të rriste stabilitetin global.

Kissinger e mbajti këtë qëndrim edhe kur këshillonte presidentët Richard Nixon dhe Gerald Ford. Gjatë Luftës së Vietnamit, qëllimi nuk ishte fitimi i luftës (ai me të drejtë e konsideroi atë si të pafitueshme), por shmangien e një konfrontimi me Kinën dhe Bashkimin Sovjetik. Për t’a bërë këtë, ai mbajti forcat amerikane në Vietnam në një luftë të pafitueshme për t’i dhënë Moskës dhe Pekinit një ndjenjë të papërkulshmërisë amerikane, edhe pse ai kreu bombardime intensive në veri për të demonstruar gatishmërinë e Amerikës për të zhvilluar një luftë agresive.

Qëllimi përfundimtar ishte të detyronte vietnamezët e veriut dhe aleatët e tyre të arrinin një marrëveshje që do t’i lejonte SHBA-së të tërhiqeshin nga Vietnami në kohën e duhur dhe në këtë mënyrë të stabilizoheshin marrëdhëniet me Bashkimin Sovjetik. Ai donte të tregonte guximin e SHBA-së duke ruajtur një shkallë fleksibiliteti. Në këtë mënyrë të ndërlikuar, lufta u zgjerua, madje u humb, por qëllimi themelor i uljes së tensionit me Rusinë u arrit.

Po kështu, misioni i tij në Kinë në fillim të viteve 1970 pati një fitim strategjik. Sovjetikët dhe kinezët kishin luftuar përgjatë lumit Ussuri. Rusët po konsideronin të sulmonin objektin bërthamor të Kinës në Lop Nor dhe Kina po sfidonte Rusinë. Kissinger iu afrua kinezëve me ofertën e një mirëkuptimi midis SHBA-së dhe Kinës. Shqetësimi strategjik i Shteteve të Bashkuara ishte një sulm sovjetik në Evropën Perëndimore.

Afrimi me Kinën krijoi mundësinë e një lufte me dy fronte. Kissinger nuk kishte asnjë interes për një luftë, por kërcënimi do ta zvogëlonte atë rrezik duke krijuar një rrezik të papranueshëm për Rusinë, e cila në mënyrë paradoksale ndihmoi SHBA-në të arrinte një mirëkuptim mbi bashkëjetesën, të ulte rrezikun e luftës dhe të stabilizonte sistemin global. Ai gjithashtu hodhi bazat për shfaqjen e Kinës bashkëkohore.

Mendimi i Kissinger ishte kompleks, ndonjëherë në dukje duke u larguar nga qëllimet e tij përfundimtare, por ai u fokusua në një çështje të vetme: kërcënimin e Bashkimit Sovjetik dhe kështu kërcënimin ndaj rendit global. Sovjetikët kërcënuan Evropën, ata kërcënuan Kinën, ata peshkuan në Detin e Karaibeve dhe ata ishin një fuqi bërthamore. Ai ishte i përgatitur të paguante çdo çmim për këtë, sepse i shihte sovjetikët si një kërcënim për sistemin global.

Sovjetikët u pozicionuan sikur ishin të gatshëm të rrezikonin deri në luftën bërthamore. Sipas mendimit tim, ata e përdorën këtë qëndrim si një pelerinë për të nxitur demin të shpenzonte energji për çështje për të cilat sovjetikët nuk ishin të interesuar.

Me gjithë hollësinë e tij, Kissinger kishte një përfundim shumë të thjeshtë: shmangni luftën e drejtpërdrejtë me sovjetikët dhe lejojini atyre iniciativën në mënyrë që SHBA-të të mund të përgjigjen dhe kështu të demonstrojnë vullnetin e tyre ndaj Moskës. Kissinger ishte i fiksuar pas Bashkimit Sovjetik, kështu që kur filloi të mbështeste grupet në Amerikën Latine, SHBA-të u përgjigjën. Sovjetikët nuk e shihnin veten aq të fuqishëm sa i mendonte Kissingeri, por ata mësuan se nëse panorama kryesore ishte e qetë, Kili, Siria apo Angola mund të trazoheshin.

Përgjigja e Kissinger-it ndaj sulmit rus ndaj Ukrainës rrjedh nga e njëjta logjikë. Ai e sheh edhe një konflikt midis Irakut dhe Sirisë për të mos frikësuar rusët në lidhje me synimet e SHBA. Ai e sheh Putinin siç e pa Leonid Brezhnevin: si një forcë potencialisht stabilizuese që është më pak e rrezikshme sesa një vakum pushteti i mbushur nga një person më pak fleksibël. Në këtë kuptim, mbrojtja e Ukrainës thjesht sipas tij mund t’i përkeqësojë gjërat.

Me Kinën, mendoj se ka një dinamikë të ndryshme, por e lidh e njëjta lojë. Arritja më e madhe e Kissinger ishte hapja e Kinës dhe bërja e saj një aleate. Në mendjen e tij, ai e arriti atë përmes “akomodimit”, por në fakt kjo ndodhi sepse Kina nuk e humbi kurrë frikën e saj nga Shtetet e Bashkuara. Pasi SHBA shkaktoi viktima masive në ushtrinë kineze, Mao e pa SHBA-në si të fuqishme, SHBA-të e panë Kinën si një aleat të mundshëm dhe secili u largua i lehtësuar nga marrëveshja.

Është mirë të mbivlerësoni armikun tuaj në mënyrë që të jeni të përgatitur për më të keqen. Por llogaritjet e gabuara do t’ju verbojnë ndaj mundësive dhe do t’ju bëjnë të përkushtuar ndaj lëvizjeve të palës tjetër. Mendoj se për Kissinger dështimi i britanikëve dhe francezëve për të kuptuar se sa e fuqishme ishte Gjermania i shtyu ato të frikësoheshin nga përsëritja e gabimeve të tyre. Kjo zbulon qëndrimet e tij për dhënien e territoreve Rusisë dhe Kinës. Pala më e dobët duhet të jetë më e zgjuara dhe t’i qaset të dukshmes me kujdes të plotë. Stabiliteti global është në rrezik. Sipas mendimit tim, Rusia dhe Kina janë fuqi në rënie, ndërsa SHBA-të janë fuqitë në rritje. Kështu mbyllni derën kundërshtarit tuaj.

Do ju rrëfej, se në vitet 1970, kur sigurisht u ndërgjegjësova, frika ime ndaj rusëve ishte po aq e fortë sa e të gjithëve. Por me kalimin e kohës, ndërsa studioja ushtarakët e tyre dhe fola me mërgimtarët, arrita t’i shikoja ata ndryshe. Kjo ishte shumë kohë më parë, dhe unë kam pak të drejtë të kritikoj një njeri që e admiroj. Por të thuash se ai ka gabim nuk është si të jesh i pamatur. Ai luajti atë lojë që mendonte se duhej. Ai është duke e bërë atë ende.

*Autori është strateg gjeopolitik i njohur ndërkombëtarisht. Libri i tij i fundit bestseller titullohet “Stuhia përpara qetësisë: Mosmarrëveshja e Amerikës, kriza e ardhshme e viteve 2020 dhe triumfi”. Marrë nga Geo Political Futures, përshtati në shqip LAPSI.al