ANISA MARKARIAN: A. A. M.

E mërkurë, 4 korrik 1962. Ora 9.35 e mëngjesit. Sapo erdha në jetë. Quhem Anisa Agop Markarian. Peshoj 4 kile e 800 gram. Kam qëndruar në barkun e sime ëme plot nëntë muaj e dymbëdhjetë ditë. E pamundur, do të më thoni, ke lajthitur në llogaritje. S’më besoni? Atëherë, mbani vesh se ç’më rrëfen ime ëmë.

– Po të të kishin lënë në qejfin tënd, kushedi se sa do të kishe ndenjur aty brenda. S’kishe ngut të dilje. U shtrove këmbëkryq e përfitove sa munde. Ja përse u desh ndërhyrja vendimtare e doktor Ilirit. Të nxori me operacion cezarian se ishe topolake dhe podalike.

Dy fjalët e para të shqipes në të cilat thyej dhëmbët e padalë të qumështit: cezarian dhe podalike. T’i kuptoj si lëvdatë a si qortim? Ja, të vras pak mendjen… Me siguri, cezarian është lavdërim. I përket gjinekologut që mori vendimin e duhur për t’më shkulur nga strofka. Qortimi është për mua. Podalike… Pff! Ç’m’u shkrep t’i tregoja botës prapanicën ende pa lindur?!

Në korridorin e pavijonit, im atë jep shenja padurimi. Mund të kishte hyrë në sallën e operacionit për të qenë i pranishëm në lindjen time (është kirurg dentist) por, i përmbytur nga emocionet, ka zgjedhur të presë në prag. Herë pas here vë veshin te dritarja e rrumbullakët e derës me shpresën se do të më dëgjojë të qarën. Më në fund, kryemamia e fton të hyjë brenda. I tregon me dorë një karrige ku të ulet nëse nuk e mbajnë këmbët.

– Është vajzë, doktor. Urime!

– Ohh…, – belbëzon i lumtur. – Zonja ime është mirë?

– Zonja po fle. S’i ka dalë ende anestezia.

– Po vajza, ku është? A mund ta shoh?

Ja ku jam, ba! E mbështjellë kopanec në pelena të buta, mezi pres të të njoh. Në të vërtetë, kam nevojë vetëm të të shoh tiparet. Tashmë zërin e ngrohtë dhe hapat t’i dalloj që larg. Sapo i dëgjoja, shkelmoja muret e flluskës ku ndodhesha për të t’u hedhur në qafë. Mami befasohej, qeshte e të ankohej: “është fëmijë i prapë!” Më qetësonin veç përkëdhelitë e tua kur afroje kokën te barku i saj. Oh, merrmë në krahë, ba! Dua të di se ç’ngjyrë kanë sytë e tu. Të pështes kokën në gjoksin tënd e të kuptoj nga vij. Të ndiej frymën tënde mbi fytyrën time e të marshoj pa frikë.

Në sallën e të porsalindurve, krevati im ndodhet nën dritaren me flegra të larta të mbrojtur nga një rrjetë teli. Për shkak të peshës, në krahasim me foshnjat e tjera, ngjaj sikur të isha tremuajshe. Më duket vetja si komandante grupi. Më saktë, si një fëmijë që ka ngatërruar çerdhen me shtëpinë e lindjes. (Fëmija i paftuar në vendin e gabuar.) Përtej xhamave zërat e qytetit janë fishkëllyes – atypari nisen e mbërrijnë trena. Në ndërtesën përballë, të rinjtë studiojnë shkencat e natyrës.

* * *

E martë, 10 korrik. Është çasti kur do të largohemi nga materniteti. Rrotull meje, plot fytyra të qeshura. Janë mjekët dhe mamitë e repartit. Më kalojnë dorë më dorë si trofe. Më ndukin llërët, më gudulisin gushën, më përkëdhelin faqet. Qenka torturë të jesh topolake.

– Doktor, t’ju rrojë vajza e t’ju lumturojë! – e përgëzojnë tim atë anëtarët e ekipit. – Ta gëzojë emrin e bukur!

– Ka emrin e nënës sime, – u rrëfen i përlotur tek shpërndan çokollata në shenjë mirënjohjeje.

Marrim rrugën drejt shtëpisë me taksi. Është mesditë. Zagushia e bën ajrin të lëngët. Për të na kursyer tundjet e shkundjet sa herë që rrotat e makinës kalojnë mbi gropëçelet e bulevardit, im atë i lutet shoferit ta ngasë sikur të shkelte mbi vezë.

– Ju e keni shtëpinë te Selvia apo jo, doktor? – pyet ky i fundit kur marrim kthesën e rrugës së Dibrës.

– Jo, zotëri, ne banojmë te lagjja Misto Mame, – e informon im atë. – Rruga 5 Maji, numër 1.

– Ouu?! Më falni atëherë, qenkam gabuar.

– Ju lutem!

Taksia ndalon përpara një ndërtese të thjeshtë me portë të drunjtë në krah të Medresesë. Banojmë në katin e parë, në një apartament të vogël të marrë me qira. Në prag më presin Moma dhe teta Ita. Brenda janë tezet dhe ca miq armenë.

Ime ëmë tërheq kanatet e dritares për të errësuar dhomën e gjumit; mbyll derën e më lë vetëm. “Eheejj! Kaq shpejt më harruat?!” – do të doja t’u thoja po të mund të flisja. Si t’ua bëj të ditur që s’dua të qëndroj fillikat? …Po sikur të qaj? Dhe lëshoj piskamën e parë. Në prag jepet mami. Aty për aty! Më merr në krahë e më vë në gji. S’kam uri. Veç eglendisem me thimthin në gojë. Më shtrin në karrocë e del nga dhoma në majë të gishtave. Ndihesha aq mirë në gjoksin e saj. A të qaj përsëri? Sa hap e mbyll sytë, mbërrin teta Ita. Zbërthen paramanat e më kontrollon shpërgënjtë. As janë lagur e as janë ndotur. Më përkund dy-tri herë me ninanana e më rishtrin në karrocë. Më kthen kurrizin e tërheq derën. Do provoj të ankohem edhe një herë. Edhe më fort! Sakaq hyn Moma e shqetësuar. Më nxjerr nga karroca e më kolovit në krahët e saj. Ç’kënaqësi! S’dua të ndalojë. Kurrsesi! Po e bëri, do të çirrem. Për kokën time! Moma e kupton e më merr me vete në kuzhinë. E kuptoj edhe unë. I kam të rriturit në pëllëmbë të dorës.

Në darkë, ime ëmë e teta Ita përgatiten për të më larë. Ujin e vluar në bidonin e aluminit e vakin me të ftohtin që rrjedh drejtpërdrejt nga çezma me një zorrë llastiku. Zhysin majën e bërrylit për të provuar temperaturën, merren vesh me sy që më përshtatet e, hop, çupa-çupa, më lëshojnë brenda govatës së vogël prej zinku.

– Agop, mund të vish!

Im atë shkrep aparatin fotografik – përjetëson banjën time të parë. Pasi më fshijnë e më veshin, më merr në krahë për të më nanurisur. Atë e bijë, kokë më kokë. Është çasti ynë. Një ritual i përnatshëm derisa të mbush motmotin. Jam vajzë babai.

* * *

Gusht 1962. Rrotull kyçit të dorës së majtë më kanë vënë një byzylyk të florinjtë. E ka punuar argjendari Zyhdi Vorpsi, mik i tim eti. Në paftën vezore i ka gdhendur emrin tim. Rrethi i hollë i byzylykut humbet plotësisht në palat e tuleve të kyçit. Vazhdoj të gëzoj titullin e madh “Topolake”. Në 30 ditë kam shtuar 1200 gram!

– Mora një dhomë me qira matanë hekurudhës për një muaj e gjysmë, – lajmëron im atë i sapokthyer nga Durrësi. – Do të nisemi më 15 gusht.

Përgatitjet për vajtjen në plazh i ngjajnë organizimit të një ekspedite në vise të largëta. Im atë porosit dy automjete. Një taksi ku do të udhëtojmë unë, ime ëmë e teta Ita dhe një kamionçinë ku do të hipë vetë për të transportuar dengjet me plaçkat dhe pajisjet e tjera, ndër të cilat më e rëndësishmja, pothuajse jetësore, është karroca ime-krevat.

– Familja Markezjan? – pyet shoferi i taksisë, i gjatë e i dobët si thupër thane, që troket në derë në perëndim të diellit.

– Markarian, – e korrigjon ime ëmë. – M-a-r-k-a-r-i-a-n. Ju lutem!

Në plazh, orari i banjës së përditshme zhvendoset nga mbrëmja në mesditë. Vendndodhja gjithashtu. Më lajnë nën vështrimet e pushuesve. Ujin në govatë e ngroh dielli. Kur më zhysin, mundohem të shllapuritem në mënyrën më elegante të mundur për të merituar duartrokitjet dhe ovacionet e spektatorëve. Më ka hyrë krimbi i spektaklit.

* * *

E diel, 30 shtator. Kur kthehemi nga Durrësi, në shtëpi gjejmë një surprizë me prizë. Im atë ka blerë te Valuta një lavatriçe të markës Rex-Zanussi. Ka një formë të veçantë. Nuk është katrore, por vezake. Programi i larjes është gjysmautomatik. Pas mbarimit të shpëlarjes, plaçkat duhen nxjerrë me dorë nga kazani i lavatriçes e vënë në cilindrin e centrifugës për t’i shtrydhur. Por angaritë s’marrin fund këtu. Meqenëse shtëpia nuk është e jona, tim eti nuk i lejohet të shpojë murin për të vendosur një rubinet të ri. As tubin shkarkues të ujërave të larjes. Si përfundim, lavatriçja është e lidhur vetëm me korrentin elektrik. Vënia e saj në punë, dy a tri herë në javë, i përngjan një akti heroik. Procesi fillon me mbushjen me ujë të nxehtë të kazanit ku janë plaçkat e palara dhe përfundon me zbrazjen e ujërave të pista nëpërmjet tubit të lavatriçes drejt e në gropën e WC-së allaturka.

– Tobestrofkulla! – deklamon teta Ita pas çdo heroizmi larës-shtrydhës-nderës.

Mami mbush një biberon me qumështin e vet dhe e fut në frigorifer. Po eksperimentojmë “ushqimin e konservuar”. Nesër rifillon punën. Hera e parë që do të ndahemi. Ka të drejtë të bëjë dy vajtje-ardhje gjatë orarit zyrtar për të më dhënë gji. Do të shkojë e vijë me biçikletë.

– Nuk do ta shoh të rritet, – i qahet teta Itës. – Të kam zili…

– Ditëve me kohë të mirë ta sjell unë te puna, – i premton ajo. – Goca bën një shëtitje e ti përfiton të rrish pak më shumë me të.

* * *

Fund tetori 1962. Tringëllon furishëm zilja e derës e pasuar nga dy-tri të trokitura të paduruara.

– Kush është? – pyet teta Ita e tromaksur.

– Postieri!

– Erdha! – dhe jepet te pragu me mua në krahë.

– Këtu banon doktorr… Mër… Mërkajami?

– Ëëhh??! – zgurdullon sytë ajo.

– Hë, mi shoqe? Doktorr Omërkajami… Po apo jo?

– …Po.

– Keni një pako nga jashtë shtetit. Një firmë, po s’përtove.

Një pako e mbështjellë me letër rozë të shndritshme. Me pulla e vula nga të katër anët. E ka dërguar Gajzi nga Egjipti. Brenda është një kukull më e madhe se unë dhe një pusullë: «Anisës sonë të ëmbël, një shoqe lojërash e ëndrrash».