Jashtë Parantezës/Cikël Poetik nga Senad Guraziu

JASHTË PARANTEZËS
S. Guraziu, 2014

(finis vitae sed non amoris)

Në fillim gjithçka është djerrinë,
një pikë uji e shpon gurin,
por tokën s’e mbars fjala,
fara boshe, s’ka zanafillë
pa frymën e dashurisë,
lëkurënjomë mbi gurë
i njohim filizat e frikës, ligjet
e logjikës, e njohim zvarritjen,
si hardhuca të dritës, lakuriq
nën diellin e pafajsisë, që
nga thirravaji i parë sikur
e dimë: s’do ishim nisur
kurrë kah drita pa dashurinë.

Parandjenjat tona stampuar
qelizave, në secilin gjen, diç
sikur na flet: s’ka tjetër shteg,
dhe frymojmë, dashurojmë,
ushqehemi me ëndrrat, dehemi
për një jetë, e marrim vulën
e kthimit diku në “mesjetë”,
kthehemi me t’njëjtën biletë;
në ardhje frymën si dashuri
e pranojmë, në ikje dashurinë
e gjithë jetës… si frymë
duhet ta dorëzojmë.

PADREJTËSI (PARNASIANE)
S. Guraziu, 2012

(nëse ende s’ke gjetur bririn e Zeusit* me mjaltë e ngushëllim, s’të njeh as Safoja… as ata në Olimp)

Vargjet si karamele
të ndjesisë, çokollatash
“Merci”, si “Milka”
të Helvetisë,
si fjalë të Apollonit
që nga larg na ushqejnë,
si Pegas i Perseut
që nga askund shfaqet
e vjen – në Delf
një pallat ëndrrash,
rrotull plot puthadorë,
por ti vetë as diademë
as kurorë!

Pasqyra* të flet
(amour propre), askush
si ti s’e shuan etjen
për dritë, etjen e vetë
dritës, je ti buzëqeshja
e “pafajësisë”, ëndrra
e Afërditës, me vargje
afshi i saj… në cepin
e buzëvales, kurmi
i bardhë, vetë lëkura
e imagjinatës!

Pasqyra jote e di,
përtej xhamit pakoja
e shpirtit bën dritë,
lëkura është gjymtyra
më e madhe e trupit
poetik, kërthiza mbase
vrimëbardha “solaris”,
diç si shkencë…
ngjeshje e hijeve
në pambarim, mbase
zanafilla e vetë poezisë,
as vetë drita s’ka
“shpëtim” nga aty!

* Briri i Bollëkut (mit. greke) – Briri i dhisë (Amaltea) nga i cili thithte Zeusi i vogël, dhe i cili kur shterronte mbushej me fruta. Në përrallat e popullit, briri mbushej me gjithçka që pronari të dëshironte.

* “Pasqyra që flet” – Pasqyra magjike, objekt mistik në pronësi të Mbretëreshës së Keqe (apo të Ligë), në përrallën “Borëbardha” (Vëllezërit Grim) – “pasqyre, pasqyrë që t’mbaj në dorë, kush është më e bukura në botë…”

KALI I NILIT DHE ZOGJTË
S. Guraziu, 2009

Hippopotamus, të gjithë e dinë
pse ke turp ti “qos” natyre,
s’ke gëzof, far’ leshi burrash
as qime, gjithmonë i “parruar”
a la natura në turbullirë fshihesh,
si shtyllak ngulesh nga turpi
në vend, gjoja mediton… s’mund
të përdridhesh si Anakondat
e prapë si një gjarpër i trashë
tmerron, vetëm verbërinë dhe sytë
mbi ujë mban, mos mendo keq
Horusi dhe Sethi s’të shajnë, jo
kurrë s’të përqeshin – ata të duan!

Hippopotamus, si nuk e sheh
ti mizor deltash, moçalesh, kënetash
si nuk e ndjen këtë pafajësi natyre,
gjithë ata zogj naivë tek cicërojnë
çiltër mbi ty, ngrohtësisht si rrezet,
butësisht e freskët si puhia e bjeshkëve,
prapë të besojnë, tek ty fluturojnë,
ndër dhëmbët monstruoz…
ndalojnë, dhe t’i pastrojnë
aq natyrshëm – ata të duan!

Hippopotamus, ti i vret madje
dhe këlyshët e tu mizorisht, nuk “ndjen”
as më të egrin, më të frikshmin
anima-instikt, aq egërsisht
egërsohesh për zonën tënde të influencës,
për “ekosistemin” e grykësisë,
mos ti shpirt demoni, më parë dëgjo
klithmat, thirravajet, mos i vrit
fëmijët e tu, të natyrës – ata të duan!

Hippopotamus, turp të kesh
nga paturpësia jote e natyrshme –
njëjtë si zogjtë, si fëmijët e tu, natyra
të fal natyrshëm, falë pavetëdijes tënde
për egërsinë – natyra të do,
Hippopotamus!

HIDRO-POEZI PËR TITULLIN “MISS” (I)
S. Guraziu, 2002

(jo)natyrshmëri estetike

E dashura ime s’ka dhëmbë të vërtetë
dhëmbët e saj janë mobil (s’janë stabil)
artificialitet, art i dentistit specialist,
manufakturë artizanale e përkryer, lodër
ashti në punëtorinë e Mickey Mouse –
çdo natë dalin nga goja… mëngjeseve
kthehen prapë, në trajektoren e zakonshme
nga gota me ujë çezme mbi komodinë
në gojën e saj plot “aromë peperminti”…
aty bëjnë gjumin sterilizues, relaksim
nate – rrugëtim rutinor i përkohshëm
në hidro-laboratorin e mirëmbajtjes,
një lloj gjumi vullnetar jashtë elementit, ose
gjumë i lëngshëm – kjo shpikje moderne
hidro-ambient i qëllimshëm për gjumësinë,
patjetër dhe prehje analitike për bardhësinë,
pastrim kimik deri në atomikën e fjetur, proces
i konsoliduar tashmë për bukurinë natyrale,
funksional deri n’vrasjen mikro-organike,
në esencë i padukshëm (veç flluskave),
nuk shihet ç’ndodhë më tej brenda
kimisë, s’është as nevoja të kërkohet
brenda thelbit të natyrshmërisë – dihet
çdo gjë ndodhë pashmangshëm, cikël
në emër të përkryerjes denta-materiale
deri në imtësitë e pakapshme strukturale
kërkohet pamje perfekte dentale,
bardhësi natyrale, sa më shumë shkëlqim
për një dite të re – kur t’jetë kthyer prapë
ky mekanizëm kyç… aty në vendin e vet!

ARS GRATIA ARTIS
S. Guraziu, 2016

Qirinjtë e Naimit u shkrinë,
i hëngri vetë drita – fjalët
e tij ngelën, nuk u tretën,
ikja matanë s’i djeg
shpirtrat, as fjalët
as poetikat, shpirtrat janë
fjalë, përjetshëm fjalamanë…

…i flasin Mnemozinës,
Lethës, herë harresës,
herë kujtesës, bredhin
Hadesit të pafund,
Letha i bënë harrestarë,
Mnemozina ngutet
shpik fjalë, “ars gratia
artis”, ambroz, mjaltë
i kulluar hyjnor,
ushqim shpirtëror, me fjalë –
fjalët ngelin gjallë.

Le t’treten vargjet e Safosë,
librat, letrat e gjithë botës,
le t’behen shkrumb buzet
e vetë Kaliopës, asgjë…
shpirtrat janë fjalë, bredhin
si Bajroni… matanë – dikur,
poet-endacaku i Europës.

* Mnemozina (Titanidë), mit. greke – perëndesha e Mbamendjes, nëna e Nëntë Muzave, ajo i pati shpikur Fjalët dhe Gjuhën, ishte gjithashtu emri i një lumi në Hades (Hadesi i kishte pesë lumenj), të vdekurit që do pinin nga ujërat e Mnemozines do t’mbanin mend të kaluarën e gjallimit, s’do ta harronin jetën e tyre
* Kaliopa – vajze e saj, njëra nga nëntë muzat…
* Letha, mit. greke – perëndesha e Harresës dhe emri i njërit nga pesë lumenjtë në Hades, në të cilin lumë të vdekurit do pinin për ta harruar jetën e tyre tokësore.

URIA (POLITIKE)
S. Guraziu, 2014

Ky peshk i ngratë
deri sot duhet t’ketë qenë gjallë,
unë e kullufita i uritur,
jo i babëzitur, si figuracion…
lëpirja e gishtave s’do jetë
gënjeshtër – tek pastaj u kujtova
për urinë e tij!

Vetë fakti që i ngopur
mendoj kaq kthjellët flet
se uria është aleat i qelizave,
por armik i komunitetit qelizor
brenda kafkës, truri bie në amulli,
s’ka kthjelltësi as për sytë
as për mendjen, të uritur
s’e shohim as grepin
as vetveten!

Sado të mençur, peshqit rrallë
shtiren se nuk janë peshq,
si në stere si në det.
(uria le t’jetë vargu i fundit
imagjinar… mbase ndihmon
t’i shmangemi vrasjes
së paramenduar)!

Notë:
…me rastin e vrasjes së biznismenit Artan Santo… në Tiranë, 2014 – por si “frymëzim” do lidhej dhe një “listë e zezë” e së kaluarës, në vitin 2007, gazeta “Tirana Observer” e pati publikuar një artikull-listë për 100 vrasjet e kryera në 17 vjet, me titullin “1990-2007, 100 vrasjet më të bujshme në Shqipëri” – Për fat të keq, janë fare të paktë biznesmenët “apolitikë” në Shqipëri (ose më mirë e thënë: që t’mund të operonin “apolitikisht”), ata zakonisht manevrojnë mbi një fije të hollë ekuilibri mes palëve politike. Në përgjithësi biznesmenët e Shqipërisë, e edhe ata të Kosovës, sikur medoemos “duhet” t’jenë brenda një taborri politik, brenda një “klanokrature”, brenda një kampi, brenda një konjukture politike…

MULTIVERSUM YJOR
S. Guraziu, 2013

(çdo yll e qetëson lavjersin e vet
i gozhduar diku me gjilpërën
magnetike në glob, dhe pretendon
të jetë në qendër të universit)

***
Arabët modernë i quajnë yjet
me emra satelitësh, këmbët
ngulur në dunat, nëpër pishina
nafte i zbardhin “baluuzaat”,
celularët në veshë, përtypin
hurma dhe “bla, bla” me Zotin.

Eskimezët çuditen pse yjet
e qiellit që këputen s’bien
pingul në akull, si toptha drite
drejt në vrimën rrumbullake,
peshqit e uritur të ndriçoheshin,
dhe ata vetë që të ngopeshin.

Evropianët pandehin gjithë yjet
e gjithësisë janë të “krishterë”,
ndonjëri aty-këtu jo por të tillë
janë yje mashtrues, prandaj
Kolumbo dikur ia huqi Indisë
atij ia hodhi vetë Polaris.

Amerikanët i hedhin pesëdhjetë
yje në zjarr, insistojnë Amerigo
Vespucci thjesht pati fat, qëlloi
italiani i parë me emër të vërtetë,
dhe aspak mafioz, athua cili do jetë
Al Capone me fat për në Mars.

Kinezët, si yjet mbi Murin Kinez,
zhyten në histori, kujtohen se si
një shekull më pas De Gama
s’e kuptonte dot, nëse e gjithë
bota e tyre mund t’ishte, vallë
pse kinezët e dogjën flotën kot.

HANXHIU NË HALLE
S. Guraziu, 2001

në hanin tonë njëmijë udhëtarë
kaluan natën, bajgat nëpër saç
pranvera sython me bar të keq

shenjë e ligë, keni për t’parë
qengji-qengjit do i thotë “plaç”
ustallarët do shtiren kryeneçë

tani dimër, borë e bardhë
bar i thatë, barishte, jo spinaq
lejlekët vijnë nesër për përpeq

ballë i oxhakut, plak përmbi plak
tre rreshta urtësi, tre renda fli
oxhaku s’e ngroh një dordolec

me gisht përzien qullin, qullu pak
me tre rreshta bën një fli-mrekulli
me tri tulla e tri krande një kotec

njëmijë opinga, asnjë e majtë
njëmijë opinga, asnjë e djathtë
hanxhiu s’ka brumë për kulaç

minjtë po qeshin nën samar oiii
usta hanxhi ore zotni dallavesh
kot e ke, lejlekëve s’ua hedh dot