Neritana Kraja: Historia e filmit “Përrallë nga e kaluara”

Nëse ka një film shqiptar që i qëndron kohës dhe pëlqyeshmërisë, ai është filmi “Përrallë nga e kaluara” i regjisorit Dhimitër Anagnosti, realizuar në vitin 1987 nga Kinostudio Shqipëria e Re.

Shqiptarët e apasionuar pas kinemasë vendase, i shohin e rishohin filmat e dikurshëm të kinostudios, ku filmi “Përrallë nga e kaluara”, duket se nuk ka moshë. Ai është ndër filmat më të ndjekurit dhe ndër më të transmetuarit në Shqipëri.

Të rrallë janë ata qytetarë të brezit të mesëm që nuk e kanë fiksuar këtë film. Por është e çuditshme se edhe të rinj, që kanë lindur pasi ky film kishte bërë xhiron e kinemave dhe të televizionit të vetëm shtetëror, i shohin me dëshirë dhe i fiksojnë sot batutat e filmit mjaft të suksesshëm të regjisorit të mirënjohur Dhimitër Anagnosti.

Nuk është e vështirë të shohësh se si jeton sot filmi, në një formë shumë popullore. Dialogjet e tij, batutat më të spikatura përdoren në çdo situatë dhe nga të gjithë. “Përrallë nga e kaluara” është një pjesë e përhershme e shpirtit shqiptar, që transformohet në kohë, për shkak të konvencioneve dhe rrethanave të reja, por që në thelb mbetet i njëjti. Ky film ka mbetur i tillë në kujtesën kolektive të njerëzve, jo edhe aq për ngjarjen e veçantë të huazuar nga një komedi e Çajupit, por për shkak të karaktereve të spikatur, pasi qëllimi i autorit nuk ka qenë për të treguar ngjarjen, të cilën publiku e njihte, rreth 60 vite përpapara, por që duke shfrytëzuar ngjarjen, të krijonte figurën artistike, pa të cilën sipas regjisorit Anagnosti, një film nuk mund të qëndrojë.

Filmi është i bazuar mbi një variacion të komedisë “14 vjeç dhëndër “ të A. Z. Çajupit. Filmi tregon historinë prekëse por edhe komike në të njëjtën kohë të Gjinos, një djalë 14 vjeçar të cilin familja e detyron të martohet me Marigonë 20 vjeçare, pasi Marigoja shihet si krah pune. Marigoja nga ana e saj, vajza më e bukur e fshatit, dashuron Trimin, një dashuri kjo reciproke e dy të rinjve, por që duhet të bëhet fli për hir të zakonit, ku gruaja shihej si krah pune për të ndihmuar në punët e bujqësisë dhe të shtëpisë, ndërsa burri rrinte nën hije dhe kuvendonte. Tipike për një shoqëri konservatore dhe patriarkale, të cilën Çajupi e kishte fshikulluar në veprën e tij të viteve ‘30.

Në film regjisor Anagnosti ka ditur të ndërthurë mirë skenat e humorit gjirokastritë të përshkruar nga vetë Çajupi, por edhe të përshkruaj me realizëm fatin e gruas shqiptare. Hakmarrja e Marigosë kundër “zakonit dhe botës” është çelësi i që ka gjetur autori për të mbyllur këtë histori me një “happy-end” nga më klasikët. Interpretimi i aktorëve ku veçohen Robert Ndrenika (Artist i Popullit) në rolin e Vangjelit dhe Hajrie Rondo (Artiste e Merituar) në rolin e Tanës jo vetëm që i kanë rritur vlerat kësaj komedie, por edhe e kanë bërë shume të dashur për publikun mbarë shqiptar si një nga komeditë më të arrira të viteve 80-të. Por, ndonëse ky film është mbështetur mbi disa motive të veprës së Çajupit tek komedia e tij “14 vjeç dhëndër” kur stiset martesa e Gjinos me Marigonë, më pas skenari i filmit është zhvilluar si krijim origjinal i Anagnostit.

Dy role të papërsëritshëm të këtij filmi, interpretoheshin nga Hajrije Rondo dhe Robert Ndrenika, dy aktorë me reputacion të jashtëzakonsshëm në kinemanë shqiptare, ndërsa rolet e Marigosë dhe Gjinos, interpretoheshin nga aktorët Elvira Diamanti, asaj kohe, një aktore e re në moshë dhe profesion dhe Admir Sorra, një djalë i vogël pa eksperiencë në kinema.

Xhirimet e filmit u bënë në një fshat të Gjirokastrës dhe si shtëpi ku zhvillohen ngjarjet kryesore të filmit, u përdor një shtëpi fshati. Gjinoja, siç merret me mend edhe për shkak të moshës, ka qenë më i përkëdheluri i kastës së aktorëve të komedisë “Përrallë nga e kaluara”. Përzgjedhja e tij për këtë film ka qenë e rastësishme. Një 12-vjeçari që nuk jetonte në kryeqytet, por në Vlorë, as që i shkonte ndër mend se kishte një mekanizëm me fuqi magjike që të shndërronte brenda natës në më të lakmuarin e moshatarëve.

Kështu i ndodhi Admir Sorrës, që për të gjithë Shqipërinë vazhdon të ngelet Gjinoja. Ai ka qenë i vogël kur janë bërë xhirimet e filmit, por është pikërisht kjo arsyeja pse ky film ka ngelur i pashlyer në kujtesën e tij. Për vetë moshën e tij, disa skena ku aludohej për raportet intime martesore dhe banorët e fshatit bënin ironi me të, ai kujton se e kishte të pamundur asaj kohe të kuptonte për çfarë bëhej fjalë. Naiviteti i fëmijës i bën këto skena të paharruara. Ndërsa për Elvira Diamantin, aktoren e re në film që luan rolin e bukuroshes Marigo, i duhej të përballej me një “vjehrrë të sertë” si aktorja Hajrie Rondo, kur në jetën personale, ajo sapo kishte hedhur hapat e parë drejt familjes së saj të re.

Aktorët kujtojnë se gjatë xhirimeve të filmit kanë kaluar një eksperiencë fantastike, me plot batuta, të qeshura dhe miqësi të reja, gjatë eksplorimit të fshatrave të jugut të Shqipërisë. Ata kujtojnë se një regjisor si Anagnosti ishte mjaft kërkues për skenat që do xhiroheshin dhe shpesh herë dublat përsëriteshin për shkak të të qeshurave, që shkaktoheshin nga situatat mjaft komike që regjisori kishte ditur të ndërtonte. Skena ku Gjinos i kujtojnë fiqtë; Marigoja që lan këmbët e Vanxhelit; Vanxheli që gjuan me lugë Tanën pasi ajo e ka mbytur gjellën me kripë; batuta e zonjës Kote, për shtatzaninë e aluduar të Marigosë, apo Gjino që i ka hipur në kurriz Marigosë dhe luan me të në mungesë të shokëve të fshatit, janë skena të paharruara që luajnë me metaforat dhe komiken në një mënyrë shumë elegante.

Në fund, filmi “Përrallë nga e kaluara” ndjek udhën e universalizimit: triumfin e dashurisë dhe lirisë njerëzore ndaj një etnopsikologjie ndrydhëse, mbytëse dhe anakronike: Marigoja shkon në krahët e Trimit, djalit që dashuron duke i dhënë fund kësaj martese të marrë. Një mori gjetjesh dhe detajesh me ngarkesë sa komike e sarkastike aq edhe psikologjike e bëjnë, filmin e Dhimitër Anagnostit tejet ngacmues dhe joshës. Përrallë nga e kaluara është ndër të paktët filma ku falë pranisë së metaforës, prirja për të sintetizuar realitetin dhe për të tejkaluar vendin dhe kohën konkrete të ngjarjes, shndërrohet në stil të filmit.