Dy përkthime nga Agim Xh. Dëshnica

 

 

 

 

KATËR SHURDHË

 

Indiane 

 

Në të dalë të fshatit, bariu po ruante dhentë. Ato kullosnin qetësisht te një livadh me bar të dendur. Kur dielli u ngrit lart sa një hosten, bariun e gjorë e griu uria. Në mëngjes, ndërsa po dilte prej shtëpisë, e kishte porositur gruan t’i sillte drekën në kullotë. Mirëpo, megjithëse kaloi një kohë e gjatë, ajo nuk po dukej.

U mendua bariu i gjorë. Po sikur të shkonte në shtëpi? Po dhentë kujt t’ia linte? Hodhi sytë përqark dhe pa bekçiun e fshatit. Shkoi pranë tij e i tha:

– Më bëj një nder, mik i dashur! Shikoma pak tufën e dhenve se mos shpërndahet dhe humbet, sa të vete për drekë në shtëpi! Do të kthehem pa vonesë dhe për shërbimin tënd do të të shpërblej!

Bariu qe i sjellshëm dhe bujar, por kishte një të metë. Ishte aq shurdh sa, sikur të kriste pushka atje pranë, nuk e dëgjonte e nuk e kthente kokën, si t’i kishte të vulosur të dy veshët. Por, e keqja më e madhe ishte se nuk e dinte që po fliste me një shurdh!

Bekçiut as që i hyri gjë në vesh nga tërë ç’i tha bariu. Pandehu se ai donte t’i merrte barin e lopëve. Ia ktheu me zemërim:

– Kush e ka kositur këtë bar, unë, apo ti? Thirri mendjes, mos m’u lut dhe zhdukmu nga sytë! Kaq ta bësh dhëmbin, nuk ta jap! Dashke të m’i ngordhësh lopët nga uria, kurse bagëtinë tënde ta ngopësh për shtatë palë qejfe, hë!? Jo, more! Hajt, shporru, të thashë!

Në fjalë e sipër, bekçiu e shtyu me dorë bariun, por ai kujtoi se i dha fjalën që do të kujdesej për dhentë, ndaj u nis i lehtësuar drejt shtëpisë. Tek ecte me nxitim, e ndau mendjen t’i jepte gruas një mësim të mirë, që të mos harronte më t’ia sillte drekën.

Mbërriti kështu në shtëpi, por ç’të shihte! Gruaja e rrëzuar në prag të derës, qante dhe ankohej. Ajo pati ngrënë natën bizele të paziera. Por ato, edhe pse nga shija në gojë ia kalojnë mjaltit, në bark janë më të rënda se plumbi.

Bariu ynë i mirë e ngriti gruan, e shtriu në shtrat dhe u përpoq t’ia pushonte dhimbjet. Gjeti ilaçet që pati marrë nga xherahu i fshatit dhe ia dha. Ajo u bë më mirë dhe, më në fund, u çua në këmbë. Pas kësaj, bariu u ul të hante. Por koha kaloi. Atij iu kujtua bagëtia dhe u shqetësua. Ç’bëhej me to, vallë? Mos u kishte ndodhur ndonjë gjë? Tha kështu me mend dhe shpejtoi të kthehej. Po, kur arriti, u gëzua sa s’ka, se i pa dhentë, tek kullosnin qetësisht në livadh. Si njeri i kujdesshëm që ishte, i numëroi kokë për kokë. Asnjë nuk mungonte. I lehtësuar pëshpëriti: “Bekçiu qenka burrë i ndershëm! Duhet shpërblyer se s’bën”!

Në tufën e dhenve ai kishte një sheleg, që edhe pse çalonte pak, qe i shëndoshë. E hodhi në sup e iu afrua bekçiut.

– Faleminderit, i nderuar bekçi, për kujdesin tënd! – i tha. – Merre këtë sheleg! E ke hak nga unë, se u shërbeve dhenve të mia si t’i kishe të tuat!

Bekçiu, si shurdh që ishte, nuk dëgjoi asnjë nga fjalët e tij.

– Ç’faj kam, bre, pse çalon shelegu yt!? – ia ktheu.

Bariu, duke mos dëgjuar se ç’i tha, iu përgjigj:

– E, ashtu vërtet, çalon pak, por, sidoqoftë, është sheleg i mirë. Merre, piqe! Haje me miqtë dhe ngrini dolli për shëndetin tim!

– A do të shporresh me të mirë? – bërtiti bekçiu. – Të thashë njëherë, por ti s’marrke vesh! Këmbën e shelegut s’e kam thyer unë! Në grigjën tënde jo vetëm s’kam qenë, por as sytë s’ia hodha, kupton?

Bariu, duke mos dëgjuar asgjë, mbante para bekçiut shelegun dhe e lëvdonte.

Bekçiu e humbi durimin e iu hakërrua me grushte.

Edhe bariu i lodhur nga lutjet, u nxeh, përveshi mëngët e i tregoi grushtet e tij. Për pak do të përlesheshin, por në atë çast atypari kaloi një kalorës. Ata e prenë zënkën, u sulën e i dolën përpara. Duhet t’ju rrëfej, se indianët kur zihen e kanë zakon t’i luten dikujt për të gjykuar.

Kundërshtarët tanë kapën frerin e kalit të kalorësit për ta ndalur, njëri djathtas e tjetri majtas.

– Na bëj një të mirë! – iu lut atij bariu. – Ndalo pak çaste dhe gjyko se cili prej nesh e ka fajin! Këtij njeriu unë po i fal shelegun më të mirë të kopesë, kurse ky kërkon të më qëllojë me grusht.

– Ndalu pak, or kalorës! – tha bekçiu. – Për të gjykuar se kush nga ne ka të drejtë, më dëgjo mua më parë! Ky bari i keq s’po më ndahet! Thotë se shelegun e tij e bëra unë sakat! Çudi e madhe!

Mjerisht, gjyqtari i zgjedhur prej tyre ishte më shurdh se ata! Ai u bëri shenjë me dorë ta dëgjonin dhe foli si i zënë në faj:

– E pranoj se ky kalë që i kam hipur nuk është imi! E gjeta para pragut të shtëpisë sime dhe meqenëse kisha një hall të madh, ia hipa, i graha shpejt dhe u nisa për qytet. Nëse kali është juaji, jua kthej në vend! Merreni! Por, nëse nuk e doni, më lini të shkoj e të mbaroj hallin, se s’mund të qëndroj më gjatë me ju! Koha nuk më pret!

Bariu dhe bekçiu, si shurdhë që ishin, as që morën vesh se ç’u tha! Veç menduan se kalorësi nuk po vendoste të shpallte fajtorin. Ndaj të dy e ngritën zërin dhe e shanë me turlilloj fjalësh!

Në ato çaste panë duke kaluar përbri tyre kryeplakun, brahmanin.Të tre vrapuan pranë tij dhe nisën t’i qanin hallin.

– Ju kuptoj! Ju kuptoj! – iu përgjigj brahamani. – Patjetër ju ka dërguar gruaja ime, që të më të ktheni në shtëpi. Por, jeni lodhur kot! Qysh kur u martova me të, ajo më detyroi të bëja aq mëkate, sa as lumi i shenjtë Gang, s’i lan dot. Më mirë ta kaloj jetën, duke lypur në vende të huaja, se sa të rroj me të! E kam vendosur! Pra, askush nga ju s’arrin të ma ndërrojë mendjen për të jetuar edhe më tej me atë grua të ligë!

U bë sakaq rrëmujë e madhe. Të gjithë ata thërrisnin së bashku me tërë fuqinë, duke mos kuptuar se ç’thoshte njëri e tjetri.Ndërkaq, ai që kishte kalin, pa në largësi disa njerëz tek vraponin. Pandehu se ishin të zotët e kalit, ndaj me shkathtësi kërceu mbi të e ia mbathi me të katra drejt qytetit.

Bariu vuri re se po ngrysej.Tufa qe shpërndarë, ndaj vrapoi të mblidhte dhentë e t’i vinte përpara për në fshat, duke u ankuar se në këtë botë s’ka drejtësi. Atij iu kujtua se në mëngjes, sapo kishte dalë nga shtëpia, i pati prerë rrugën një gjarpër i madh, gjë që, sipas paragjykimit indian, ishte shenjë jo e mirë për atë ditë të prapë.

Bekçiu u kthye në kasollen e barit, pa atje shelegun e pafajshëm, që kishte lënë bariu.Dhe, duke menduar se po hakmerrej ndaj tij, pa e zgjatur, e hodhi mbi sup dhe e çoi në shtëpinë e vet.Kurse brahmani plak u kthye në fshatin e parë që i doli përpara, për të kaluar natën. Uria dhe lodhja ia kishin ulur paksa zemërimin.

Të nesërmen erdhën miq e të afërm dhe e bindën brahmanin e mjerë, të kthehej në shtëpi, duke i premtuar ta qërtonin të shoqen e tij grindavece, që të sillej mirë e të mos e mërziste.

A e dini se ç’do t’ju bjerë ndër mend, pasi të lëçisni këtë përrallë? Ja, se çfarë: në botë ka njerëz të mëdhenj e të vegjël, që megjithëse nuk janë të shurdhër, sado t’u flasësh nuk të dëgjojnë e as të kuptojnë. Dy vetë, sapo takohen, në mes tyre kërcet sherri, pa u marrë vesh pse! Fyejnë ata pa të drejtë njëri – tjetrin. Pastaj ankohen se janë fatkeq, duke e gjetur shkakun te kripa e derdhur përtokë, apo te pasqyra e thyer! Për shembëll, një miku im në shkollë, ulur në bankë si shurdh i vërtetë, nuk dëgjonte se çfarë thoshte mësuesi.

Ç’ndodhi më pas? Kur ai u rrit, ia kaloi edhe budallait. Njerëzit e zgjuar mundohen të dëgjojnë, për të mësuar gjithçka, kurse ai ankohej, se gjoja pati lindur fakeq. Bëhuni të mirë, o miq, e jo shurdhë! Veshët i kemi për të dëgjuar. Një i urtë ka thënë se njeriu ka dy veshë dhe një gjuhë. Pra, është e udhës që më shumë të dëgjojmë sesa të flasim!

 

 

TRIMËRIA E LEPURIT VESHGJATË

Samuil Marshak

 

Në një pyll të dendur me lisa e shkurre lindi një lepurush veshgjatë, syshtrembër e bishtshkurtër. Sapo doli nga strofkulla për herë të parë, në ato orë mëngjesi, e gjer në mbrëmje, ai u tremb e u tremb sa gjaku desh i ngriu. Kështu një ditë, dy, një javë, dymbëdhjetë muaj… I gjori lepurush! Dhe e gjithë kjo ndodhi, nga tërë ç’pa e dëgjoi përqark. Nga gurët përtokë e nga drurët, që ngriheshin përpjetë. Kërciste një degëz e thatë, fërfërinin gjethet nga era, brofte lart në majën e lisit një zog, binte një top bore përdhe, zemra e lepurushit në gji dridhej e përpëlitej!

Hë, hë, lepurushi u rrit e, së fundi, u mërzit aq fort nga ajo gjendje, sa befas nuk pati më frikë nga asgjë dhe nga askush.

– S’ia kam frikën kujt! – thërriste nëpër pyll. – Ta dini mirë, se asgjë s’më tremb! Asnjë s’ma del për guxim e trimëri!

Me të dëgjuar ato thirrje lepujt e moshuar, të rinj e të reja dhe plot nëna me lepurushët, u mblodhën te sheshi në mes të pyllit.U habitën e nuk po u zinin besë veshëve nga ato që thoshte lepuri syshtrembër e bishtshkurtër. Deri atëherë s’ishte parë e as dëgjuar që një lepur të mos trembej nga askush.

– Hej, Veshgjatë, as nga ujku nuk ke frikë ti?

– Jo! As nga dhelpra, nga ariu e nga kushdo qoftë!

Me ato fjalë të gjithë sa qenë, i madh e i vogël, u zbavitën si asnjëherë tjetër. Të rejat kukurisën, duke e mbyllur gojën me putrat e para.Gratë e mira qeshën me gjithë shpirt.Madje, edhe pleqtë, që kishin shpëtuar për një qime nga kthetrat e dhëmbët e ujkut, vunë buzën në gaz.

“Sa lepur qesharak!” – dëgjoheshin zëra nëpër sheshin me hije.

Të gjithë u pushtuan nga një gazmend i papritur.S’mbeti asnjë nga lepujt pa u gajasur.Filluan të luanin laradasha, të hidheshin përpjetë, të bridhnin e të ndiqnin njëri – tjetrin si të marrë.

– Ç’ta zgjas me ju! – bërtiti lepuri i trimëruar. – Dëgjoni, pra! Po më ra ujku në putra, pa një pa dy, do ta shqyej në vend!

Plasi gazi përsëri.

– Ha, ha, ha! Çfarë karagjozi! Pa shih, ç’budalla! – thërrisnin lepujt me sa u hante fyti.

Ndërkaq, ujku i uritur sillej nëpër pyll. Ec e ec dhe mendonte:

“Ah, sikur të kapja dot qoftë edhe një lepur sot! Do ta gëlltisja në çast gjithë lezet”!

Kur, befas, diku pranë dëgjoi se një tufë e tërë lepujsh bërtisnin dhe qeshnin me të madhe.Ndaloi, nuhati ajrin, eci vjedhurazi ngadalë – ngadalë përmes shkurreve dhe mbërriti fare afër sheshit, ku lepujt vazhdonin të luanin, të qeshnin e të talleshin me mburravecin veshgjatë e syshtrembër, që thërriste më fort se ata.

“Eh, vëllaçko, prit edhe pak, se në dhëmbët e mia do ta mbyllësh atë gojë llafazane!” – mendoi ujku dhe hodhi sytë të shihte, teksa tërë ajo zhurmë gazmore u ndërpre, kur mburraveci i ngritur mbi këmbët e mbrapme, thirri:

– Dëgjoni, o frikacakë! Tani do t’ju tregoj diçka për të qeshur! Unë… Unë…Unë… Në atë çast gjuha i ngriu. Kishte pikasur me dridhmë sytë e ujkut, që e vështronin drejt dhe s’po mbushej dot me frymë.

Pas pak, ndodhi diçka e papritur. Lepuri mburravec kërceu lart dhe ra si top mbi ballin e gjerë të ujkut.U rrokullis mbi shpinën e tij, u rrotullua rreth vetes në ajër, mandej u përplas në tokë. U ngrit dhe ia dha vrapit me sa mundi. Vrapo e vrapo! Të gjorit lepur i dukej se ujku po e ndiqte këmba – këmbës, për ta kapur me dhëmbët e mprehtë. Së fundi, i lodhur tek s’mban më, iu prenë gjunjët, mbylli sytë dhe u rrëzua pa ndjenja te një gropë nën shkurre. Kurse ujku në atë kohë po vraponte në drejtim të kundërt. Në çastet kur lepuri i pati rënë përsipër, ai kishte pandehur se dikush e qëlloi fort. Ndaj, i tmerruar, ia mbathi nga sytë – këmbët. Pasi u largua shumë, u ndal e i zemërruar siç qe, tha me vete të shkonte nëpër pyje të tjerë, me shpresë se mund të gjente lepuj, ndryshe nga ato soje shtazësh të çuditshme, që luanin, qeshnin dhe qëllonin me gurë, apo plumba!

…U desh një kohë e gjatë që lepujt të mblidhnin veten. Disa qenë fshehur brenda zgavrave të drurëve, disa nën shkurre, të tjerët në hendeqe mbuluar me bar. Më në fund, u mërzitën tek rrinin të fshehur dhe filluan një nga një të nxirrnin veshët jashtë e të përgjonin me kujdes.Pastaj dolën dhe kërkuan njëri – tjetrin.

– A pa, pa, sa u trembëm! E patë si ia punoi ujkut lepuri ynë guximtar? – tha më i zgjuari. – Po të mos qe ai, asnjë nga ne s’do të mbetej gjallë!

Lepujt në shenjë miratimi tundën veshët.

– Po tani ku është ai? – pyeti një lepur i moshuar. – Mos vallë e ka ngrënë ndonjë ujk tjetër?

– Ç’thua ashtu, xhaxha!? – thirrën shumë të tjerë dhe nisën ta kërkonin nëpër pyll. Ec e ec! S’ka! Ec e ec! S’ka!

– Ja, ja, tek po fle! – bërtitën tre lepuj të rinj.

Pas atij tmerri, lepuri i patrembur ishte zhdukur nëpër shkurre dhe qe shtrirë pa frymë te një gropë. Dukej sikur flinte. Teksa qëndronte pa lëvizur, dëgjoi tek i thoshnin:

– Të lumtë! Çohu, o shpëtimtari ynë!

Lepuri kapsallti sytë, u ngrit, u shtriq disa herë dhe doli nga gropa.

– Faleminderit, vëlla! – brohoritën lepujt rreth tij.

– Ah, frikacakë! Pse, ç’menduat ju!? Ende s’e ditkeni, se kush jam!? – ua ktheu lepuri me mburrje.

Më i zgjuari e mori fjalën pësëri:

– Me shkathtësinë dhe guximin tënd, o trim, e tmerrove ujkun e lig!

Qysh nga ajo ditë, edhe Veshgjati syshtrembër e bishtshkurtër, nisi të besonte vërtet, se nuk i trembej kujt dhe se ishte bash ai, që e kishte tmerruar ujkun e uritur!