Tasim Ruko: Shënime nga vizita ime e fundit në Shqipëri

Jam larguar nga Shqipëria 33 vjet më parë. Jetoj e punoj në Florida të Amerikës. Shkoj përherë në Mëmëdhe për të vizituar vendlindjen dhe njerëzit e mi të dashur. Edhe kur nuk jam në Shqipëri, ndjek me fanatizëm lajmet në rrjetet sociale, sidomos këto vitet e fundit, lexoj komentet e përshtypjet pozitive të turistëve të huaj që vizitojnë Shqipërinë. E po thashë në mëndje, sivjet dashkam të kënaqem në Mëmëdheun me tërë këto lëvdata e tërë këto ndryshime të mëdha që janë bërë. Linja e udhëtimit ishte “Austrian Airlines”. Rruga me vajti birinxhi mirë. Si gjithmonë, kur hyn në tokën shqiptare dhe shikon malet, kodrat e bukura, detin, shtëpitë si kuti shkrepse, të pushtojnë emocionet e brendshme dhe nuk ke sesi të mos përlotesh. Zbret në tokën mëmë, emocione të papara, të bëhet mishi kokrra-kokrra, të mpihet trupi e gati të zihet fryma nga malli. Kryen formalitetet sipas rregullave në hyrjen e doganës, merr vulën në pasaportë, pastaj drejtohesh tek bagazhet. I merr ato dhe bën një përshëndetje lamtumire me bashkëudhëtarët që u prezantove gjatë udhëtimit me aeroplan. Këmben dollarët me lekë shqiptare, me të holla e me të trasha, do të hyjnë në punë. Pastaj merr rrugën për në dalje, ku janë ngujuar një numër i madh njerëzish; disa presin të afërmit e tyre, të tjerët janë taksixhinj që të shohin në kokërdhok të syrit. Kësaj here nuk kisha njoftuar njeri nga të afërmit e mi të më prisnin në aeroport. Nuk doja t’i vija në siklet. As makinë me qira nuk mora. Vendosa të lëvizja me taksi deri në qendër të Tiranës. Thashë të qëndroj disa ditë në Tiranë, për t’u çlodhur dhe për ta vizituar atë.

  ⁃ Hajde vëllaçko, – i them taksistit që kisha më afër, deri në Tiranë në filan hotel. – E kam rezervuar në internet.

Shoferi, nj burrë zashkan, i hollë si skërfyell, rreth të 50-tave, nga dialekti dukej që ishte verior, tha:

– Po, e di ku është adresa.

Pa më pyetur vendosi cantat në bagazhin e makines, tip fjati, edhe u nisem drejt Tiranës. Trafik, vapë e madhe, gati po më zihej fryma, pavarësisht dritareve që ishin të hapura. I them shoferit:

– Zotni, nuk ju punon airkondicioneri? Po nuk ju punon më ler të zbres e të gjej ndonjë makinë tjetër që është më e kompletuar, se vdiqa nga të nxehtit.

– Prej nga po vjen or tej? – më tha.

– Nga Amerika, – iu përgjigja.

– Po mirë or tej, nuk ke pyetur para se të vije këtu?! E di ti sa ka vajtur nafta? Unë po të hap ajrin e ftohtë, dal si rruar qethur, s’më mbetet gjë për vete, makina me ftohje harxhon dyfishin!

– Aman t’u bëfsha, or mik, – i them – hape se do ta paguaj unë tepricën.

– Oo, në rregull, -tha i kënaqur Jonuzi, kështu quhej, i cili më shumë ngjante si një bujk sesa taksist.

– Nga dialekti dukesh si nga Jugu, – tha Jonuz taksisti i buzëqeshur. Ndërkohë hapi kondicionerin dhe unë pas pak u qetësova. Ndjeja kënaqësi që po kuvendoja shqip. E pyes:

– Ç’kemi këndej, si kaloni, si i keni punët?

– Keq shumë, – ma ktheu flakë për flakë, – s’ka punë, kjo qeveri është hajdute, këta janë të korruptuar. Jo, mor jo, nuk bëhet ky vend. Ju jeni me fat që ia keni mbathur, ngelëm ne qyqarët këtu.

– Ne na ra fati të ikim, ju u ra fati të jetoni këtu e ta ndërtoni këtë vend kaq të bukur, ne ndihmojmë farefisin sa mundemi – iu përgjigja.

– Jo, or jo, ky vend nuk bëhet, ka mbaruar, – filloi Jonuzi përsëri avazin.

E ndërpremë bisedën sepse kishim arritur në hyrje të hotelit. I zgjata pak më shumë të holla sesa më kërkoi. Hapi gojën vesh më vesh i kënaqur. Më ndihmoi me bagazhet gjer në dhomë. Kur u ndamë, më tha:

–  Më fal shumë zotni, nuk e kuptova që ishit nga Jugu, më fal shumë, më thirr në çdo orë.

Kështu u ndava me taksistin. Hoteli ishte shumë i mirë, personeli i komunikueshëm e i respektuar, dhoma e pastër dhe dushi me ujë të ngrohtë. Bëra një dush. Të parin që mora në telefon, ishte Meti, shoku im i fëminisë i cili prej kohësh jeton në Tiranë ku ka një aktivitet privat. Nuk vonoi shumë. Erdhi menjëeherë, më mori në makinën e tij dhe shkuam në një lokal luksoz në periferi të Tiranës. Duke ngrënë darkë i them:

– Met, – i them – sa bukur është bërë Tirana, mor burrë, me duket se nuke jam në Shqipëri kur shikoj, këto gjëra të bukura, pallate, lokale të reja, hotele, njerëzit duken shumë tëe lumtur.

Meti kërceu përpjetë:

– Jo, mor mor byrazer, çdo gjë këtu është fallco, populli po vuan, s’ka punë, kjo qeveri me të gjatin në krye, është e korruptuar, janë të gjithë hajdutë. Ju jeni me fat që keni ikur, Ky vend nuk bëhet.

Çfarë t’i thoshja, edhe ky si Jonuz taksisti! Këmbyem temën e bisedës deri sa erdhi koha të shkoja tek hoteli sepse isha edhe i lodhur nga rruga.

U ula në një kolltuk të rehatshëm në hollin e hotelit, kur si hije më afrohet një djalë i ri si nja 25-30 vjeç, mbasi më përshendet me një zë si nga nënëdheu, më thotë:

– Mos do gjë ndonjë kafe?

– Shumë faleminderit, por unë s’mundem të pi kafe në këtë orë se nuk më zë gjumi.

– Jo nga ato kafe që mendon ti, – tha – kafe tjeter – dhe buzeqeshi.

– Nuk po të kuptoj, o vëlla, – i thashë dhe për momentin m’u kujtua kafja e elbit që pinim në komunizëm.

Djaloshi m’u afrua tek veshi e më thotë me zë të ulët:

– Kështu është parrulla, tek ne kafe, duhet ta kuptosh mos do ndonjë femër për sonte se me sa shoh ti je vetëm, i pashoqëruar.

– Kjo na paskish qenë kafja? Jo, or vëlla, faleminderit. Nuk jam unë për këto lloj kafesh.

– Sidoqoftë, po ndërrove mendje, mua këtu më ke, – tha djaloshi dhe nuk mora vesh se nga shkoi e ku u fut.

Të nesërmen, midis disa kushërinjve, erdhi të më takojë edhe Luljeta. E kam si motër, jemi rritur së bashku. Ajo qëndroi e fundit. E pyeta sesi e kishte gjendjen ekonomike. Ajo ia nisi me një breshëri të sharash:

– Qeveri e poshtër, hajduta të gjithë, maskarenj, ky vend nuk bëhet.

Të nesërmen u nisa për në vendlindjen time. Duhet të prisja hensin një njeri të familjes sime, nënshtetas perëndimor, i huaj, po me gjak shqiptari nga i ati. Edhe ai, vinte pëer herë të parë në Shqipëri. Ndenjëm së bashku rreth dhjetë ditë. Shërbeva edhe si përkthyes i tij ngaqë ai nuk dinte shqip. Hensit i pëlqeu shumë ai vend, malet, deti, ushqimet tradicionale, mikpritja e njerëzve! Ne të huajin e duam dhe e respektojmë shumë, tonin ta pjekim në saç. Hensi më ndiqte me vëmendje. Të afërme të mi u dhuroja lekë, më pyeti: “Ua ke pasur borxh”? Si t’ia shpjegoja? Kjo nuk ndodh në vendin e tij. Dhe më e bukura, njerëzit e mi, i merrnin me mospërfillje lekët, i futin në xhep dhe nuk thonin asnjë fjalë, as faleminderit, Kur Hensi kuptoi se lekët i lëshoja për bamirësi, tha:

– Ti paske zëmër të madhe? Nuk kam parë në ndonjë vend tjetër të ndodhë kështu.

Unë si gjithmonë u flisja dhe mundohesha t’u jepja këshilla njerëzve të mi, si shkoni në shkollë, mësoni profesion, zanate. Po nuk u pëlqu shkolla, ka shumë profesione të ndryshme, po t’i zotërosh ato  bën një jetë të mirë… Më vinte shumë keq për ta, më këputej shpirti tek i shikoja ashtu, të papunë. Disa të rinj të fuqishëm e muskulozë, 25-30 vjec, bënin roje nate, këtë e quanin punë, duke mos meduar për të ardhmen e tyre? U fola aq shumëe sa m’u mërzitën. Njeri prej tyre ma ktheu i xhindosur:

– Ik ore ti, ty të paska lajthitur Amerika, dil nga këta imamët tanë se paske shkuar për lesh nga tepeleku? Na jep ndonjë dollar ti, atë punë bën se ne nuk jemi budallinj, kemi mendje më shumë nga ti, s’kemi nevojë tëe na shesësh ti. Dije, nuk bëhet ky vend.

Ngela si i shastisur për përgjigjen që më dhanë. Me ironi u kërkova falje, më falni u them, nuk do t’u lodh më menderen, ju kërkoj shumë falje.

Më tepër më bënë përshtypje njerëzit e mi më të afërt, ata që ishin prezent në atë moment e nuk reaguan fare për incidentin. Faji më mbeti mua duke u munduar të zbrazja kokën time e të mbushja kungujt e tyre. Nuk fjeta gjumë atë natë. T’u flasësh për të mirën e tyre e të të bëjnë armik?! Ç’bëhet kështu? Ku shkon kjo shoqëri pa një të ardhme? Çfarë po ndodh me këtë brez dembelësh? Si do t’i vejë halli këtij vendi?! M’u kujtuan fjalët e atyre që kisha takuar më perpara: “KY VEND NUK BEHET”. Sidoqoftë Hensi që ishte prezent në bisedë u largua shumë i kënaqur nga Shqipëria, nuk e kuptonte çfarë ndodhte. Ai nuk mund të kuptonte se grindeshim apo duheshim, se pohonim, apo kundërshtonim, sepse të gjithë flasim me zë të lartë, kështu nuk na kuptojnë te huajt. Ndërsa unë qëndrova akoma më gjatë për të shijuar pushimet.

Kisha dëgjuar për nje bujtinë me emer te madh, në zonën e Labërisë. Një ditë, me disa miq të mi, vendosa të shkoja në Nivicë. Rruga ishte e gjatë,e pa mbirëmbajtur. Arritëm atje. Unë e kisha parë në ekranet e televizioneve. U ulëm në një nga tavolinat. Na vjen kamerieri për të marrë porosinë, (ushqime tradiconale). “Kemi çfarë të doni” na tha. Mori porosinë. Ushqimi që solli nuk ishte fare i freskët. I bëmë vërejtje dhe e pyetëm “Pse kështu”? “Oo, na përgjigjet ai, ju duhet të porositni që më parë që ta keni të freskët”. Kur dëgjoi përgjigjen, një nga shoqëruesit e mi përsëriti: “Me këto mendje, nuk bëhet ky vend”. Ndoshta kishte të drejtë. Afër tavolinës sonë ishin ulur disa barinj, pinin raki dhe këndoin labçe. Gati ishin të dehur. Ata sillnin qumështin e deleve. Bujtina ishte edhe baxho. Me zhurmën që bënin me zë të lartë dhe këngët, nuk na jepnin mundësi të dëgjonim njeri-tjetrin. I themi kamarierit ankesën. Po ku donin t’ia dinin ata, vazhdonin sikur ne të mos ishim të gjallë. Meazalla se luanin nga vendi. Afër bujtinës, nga krahu tjetër kishin lidhur mushkat. Njerit nga shokët e mi i shkon ndërmend një djallëzi. I thotë një të riu aty pranë: “Të kam rixha, shko e zgjidhu mushkat këtyre çobanëve se nuk hanë pykë fare”. Ai u bind menjëherë. Barinjtë sa panë që po u iknin mushkat, u ngritën të alarmuar dhe vrapuan pas kafshëve. Kjo ishte bujtina me emër të madh që u bënte reklamë turistëve…

Njëherë tjetër takova Bajon, shokun tim të fëmijërisë. U ulëm të pinim ndonjë birrë. Kur unë u ngrita tek banaku dhe po prisja për meze, Bajua uli kokën mbi ekranin e celularit dhe po shkruante. “Kushedi, mendova, do ketë gruan xheloze dhe e lajmëron që është për drekë me mua”. E lashë të mbaronte i qetë. Pas ca, tamam kur në tavolinë na erdhi mezja, ia behën dhe tre-katër të tjerë. Të gjithë më flisnin me emër, megjithëse nuk i mbaja mend. U detyrova të porosis edhe për ata meze. I pyeta se nga e morën vesh që isha aty. “E kush nuk ta di ty namin nga që je xhyrmet e dorëlëshuar, që nga Amerika na ka ardhur lajmi, me celular”, më thanë gati në një gojë. Ah, mendova, celulari i Bajos. Porosita edhe për ta meze dhe pije.

– Ore ju çfarë pune bëni? – i pyeta. Toni ishte shofer me furgon, e dija. “Pa punë”, tha i pari. Krisi: “Punoja në rruga-ura, më hoqën këta komunistat që janë me pushtetin”. Po me çfarë rron? “Gruaja shkon për sherebel në mal, e kam shumë punëtore’’. Po ti pse nuk shkon me gruan ta ndihmosh? “Unë e shes, tha, e bëj punën time, s’e duroj dot vapën”, Po ti tjetri? “Unë, tha ai, kam ca kohë që kam dalë nga burgu, më futën për hashash, 7 vjet, më spiunuan, kisha mbjellë ca në pyll”. Ou, po ti tjetri? “Unë roje, po nuk bëhet ky vend”. Nga këta të pestë që ndenjëm atë ditë, vetëm Bajua më pelqeu, kishte një aktivitet privat së bashku me gruan. Ankohej se nuk gjente punëtorë. “Këtu kanë mbetur vetëm dembelët”, më tha.

– Gjatë katër orëve që u shoqërova me këta miq, gjithë bisedat u bënë për politikë, sikur politika të ishte bukë e punë. Të gjithë gati ishin në një mendje se “Ky vend nuk bëhet”, me përjashtim të Bajos.

Tasim Ruko, Florida, SHBA