Petro Mejdi: Takimi im i parë me letërsinë e Helena Kadaresë

dhe ….

një rrënjë voskopojare në origjinën e saj.

***

Fragmente nga libri i Thanas Dinos “Rishkrime”, 2022.

Po mëma nga ç’ fis qe?

Bozdo, nga Voskopoja.

Vlleh?

Vlleh. Gjyshi me gjyshen flisnin vllahçe, mëma jo, s’dinte.

(Më shumë në fotografinë e fragmentit të plotë)

HELENA KADARE: Fier, 1943

Libri i parë: “Shuaje dritën Vera”, novelë, 1966.

Çmimi i dytë në konkursin kombëtar të vitit 1964.

Romani i parë: “Një lindje e vështirë”, 1970, (dramatizuan për emisionin e Radio Tiranës “Teatri në mikronfon”), prozatore, skenariste, redaktore, përkthyese, publiciste.

“Një lindje e vështirë” u lexua dhe u pëlqye shumë në kohën kur u botua. E kam lexuar dhe unë, atëhere 16 vjeç djalë. Takimi im i parë me këtë roman ishte interesant dhe shumë mbresëlënës. Dhe ja pse:

E mbaj mend atë mëngjes vere të vitit 1970. Nuk mund të haroj lindjen e diellit nga mali i Nemërçkës. Kur shkoja në mëngjes herët me qingjat dhe keca ndiqja diellin, i cili, së pari ndiçonte dhe ngrohte majat e malit të Buretos. Mezi e prisja që të kapërcente lumin e Skoresë, e dija që po të kalonte lumin koha gjer mbi fshat ishte e shkurtër dhe si rrjedhim do të më ngrohte këmbët e lagura nga vesa e mëngjesit. Nuk ka pamje më të mrekullueshme se sa të shikosh lindjen e diellit duke qenë në Çatistë, në fshatin kufitar rrëzë Buretos!

Brigadieri Vangjeli, Ngjelo Lloli, siç i themi në Skore, më dërgoi” me mision” në Çatistë. Nuk duhet të kthehesha pa mbaruar punë. Dhe vërtet atë natë fjeta në Çatistë, në dhomën e traktoristëve. Më bëri përshtypje, si nuk më pyeti njeri, nuk më ndaloi njeri, as dhe kufitarët dhe ndonjë oficer, me të cilët u këmbeva në rrugët e drejta dhe me kalldrëm të fshatit. Në darkë fjeta herët. Isha vetëm në dhomë, hoteli i traktoristëve në metrat e parë të Burretos, e cila mbante erë naftë dhe graso. Zgjodha krevatin pranë dritares.

Në mëngjes herët, kur lëviza dhe jastëkun e dytë, dora më kapi një libër. Ishte revista “Nëntori” e fotografisë. E shfletova dhe fillova të lexoj fragmentet nga romani “Një lindje e vështirë”. E mora me vete dhe i përfundova kapitujt e zgjedhur nga redaksia në Skore. Është një kujtim interesant i jetës time, i viteve të mia si lexues.

–Një rrënjë voskopojare e Elena Kadaresë —

Libri më i ri i Thanas Dinos “Rishkrime” ka shumë jetë të jetuar në socializëm, mënyra e të shkruarit në këtë libër është një seminar se si shkruhet publicistika letrare. Çaste jete, njerëz dhe ngjarje të thëna bukur dhe shkurt, me konçizitet. Një prozë për kohën ku jetojmë, në kohën që nuk kemi shumë kohë për të lexuar. Ose nuk duam që ta gjejmë më atë.

Një nga gjërat interesante që lexova është kjo faqe nga libri, të cilën e kemi sjellë të forokopjuar. Jo se nuk e dija, por saktësova atë që dija, se Helena Kadare ka një rrënjë voskopojare. Gjyshja e saj, Helenës i kujtohet patjetër ai tatuazh në ballë (interesante dhe kjo, gra të një race shumë kondervatore me tatuazh). Disa e kishin në pëllëmbën e dorës, mbi gishtin e madh. Jeta e vështirë dhe me rreziqe që bënin çobankat, i bëri shumë fetare. Unë e vështroja atë kryq në ballin e dadës.

Dhe unë kam një rrënjë nga Voskopoja. Zoica, gjyshja (Dada) nga ana e babait, kishte lindur në Voskopojë, fisi Zguri. Fëmijë më bënte përshtypje se sytë e saj i kishte gjithmonë të njomur, dukej sikur sapo kishte qarë. Kur pyeta një ditë gruan e xhaxhait, të xha Vasilit, ajo ktheu kokën nga andej nga ku Nëmërçka hyn në Greqi dhe tha: -Ari fracii ako (ka vëllezërit atje). Unë kujtova se i kishte në Korçë a Kolonjë. Nga viti 1990 mësova se ajo vëllezërit i kishte në Zica të Janinës. Nuk i pa më kurrë. Kur babai vajti si turist tek ata, kushëriri më i madh i tha: Theodhor, ju ishit këtu dhe ikët në Shqipëri, ne ishim në Voskopojë dhe erdhëm këtu, kush bëri mirë, ne apo ju?!