Ndue Ukaj: Pak para se të binte errësira

 

Tregim

 

 

Pak para se të binte errësira, njerëzit ngarendnin që t’i kryenin punët e mbetura të ditës dhe pastaj t’i nënshtroheshin mbretërisë së natës, ku pushteti i gjumit dhe ëndrrave ishte i pafund. Por ndryshe vepronte Gjon Barleti. Ai ishte njëri nga arkitektët më në zë dhe punonte në ndërmarrjen “Qyteti Urban” në kryeqytet. Atij i pëlqente koha kur errej dhe arsyet ishin krejt të çuditshme. Ndonëse i pëlqente drita, ai e donte kohën kur kishte errësirë e njerëzit e kishin të pamundur t’i zgurdullonin sytë dhe të shikonin të habitur se ç’po bënin të tjerët, siç e kishin zakon të bënin njerëzit në qytetin tonë.

Gjatë ditës, ai kishte gjerbur disa kafe pune, me njerëz të njohur dhe të panjohur, sepse në qytetin tonë njerëzit pinin shumë kafe dhe bënin shumë llafe. Si arkitekt me përgjegjësi të mëdha për qytetin, atij i pëlqente përditë të kalonte përballë Muzeut të Historisë, sepse në qytetin tonë, njerëzit prodhonin shumë histori dhe i madh e i vogël mendonin se një ditë do të bëheshin pjesë e rëndësishme e saj, ashtu siç mendonte edhe xhaxhai i shkretë i tij, që vdiq para disa muajsh nga pickimi i një rriqre.

Gjonit idetë më të bukura i vinin buzëmbrëmjesh, por kohëve të fundit i dukej sikur ato kishin abortuar nga koka e tij dhe ai thahej si një lule e vyshkur, të cilën s’kishte dorë që ta ujiste. Në fakt, askujt s’mund t’i shkonte mendja në një gjë të tillë, sepse, njerëzit në qytetin tonë ndonëse sytë i zgurdullonin kah të tjerët, ata më së shumti e këqyrnin bythën e tyre. Ndaj, kishte ditë prej kur ndjehej krejt i zbrazët, si një shkretëtirë e madhe ku përshkonin erëra të forta.

Të dy planet e para për të organizuar kaosin e qytetit, në të cilat kishte punuar shumë gjatë dhe me ekipe profesionale nga vendi dhe jashtë, ishin shpallur përtej mundësive që kishte qyteti ynë dhe tani kishte shansin e tretë e të fundit, sipas parimit të njohur popullor “e treta e vërteta.”

Qyteti ku jetonte Gjoni rrugët i kishte të ngushta dhe prej rrëmujës së madhe, dukej sikur tërë kohën njerëzit bridhnin pa cak. Ishin bërë vite prej kur njerëzit bridhnin pa cak dhe tani thuhej me të madhe se rrugët dhe sheshet e qytetit duhej të zgjeroheshin, në mënyrë që njerëzit të mund të ecin më lirshëm dhe të mos merrnin n’ thua me njëri-tjetrin, të thyenin hundë e buzë, ashtu siç ndodhte shpesh, sidomos në ditë vjeshte e dimri, kur kishte shi, mjegull, borë dhe rrëmujë politike.

Por ky nuk ishte problemi kryesor i qytetit tonë. Ai më i fshehuri lidhej me historinë, ku kryqëzoheshin rrugë të shumta, rrengje kohësh, fate të rrëpira, e nëpër të cilat kalohej shumë vështirë. Kjo mund të ishte arsyeja pse njerëzit rrinin si të shtangur përpara institucioneve të vendit dhe prisnin ç’histori të reja do të dilnin nga pjella e tyre, dhe një ditë, të gjithë dukej sikur ëndërronin të hynin në muzeun e madh të historisë.

Prej se kishte marrë detyrën e re, gjëja e vetme që i pëlqente ishte të kundronte qytetin në buzëmbrëmje kur zbarkohej nga barra e rëndë: kur trotuaret hapeshin, dyqanet mbylleshin, makinat iknin drejt periferive, sorrat nuk krrokatnin dhe pushonin në foletë e tyre, ndërkaq ai si një anije në ujëra të qeta, shihte si mund të dukej qyteti pa barrën e madhe që mbante gjatë ditës.

Gjoni s’ kishte ide të veçantë për lumturinë, por thoshte vazhdimisht se njeriu jeton i lumtur, atëherë kur e kupton se Edeni s’ekziston dhe përpjekja për lumturi është një veprim intelekti.

Në mbrëmje, qyteti boshatisej nga barra e rëndë që mbante gjatë ditës, por pse nuk ekzistonte mundësia që edhe njerëzit në mbrëmje ose në fund të një rruge të zbrazeshin nga barra e rëndë që e mbanin mërzitshëm mbi supet e tyre të buta?

Pyetje mizore – mendoi me vete dhe e kafshoi buzën, sikur kur njeriu bën një blasfemi të rëndë.

Dihej prej kohësh se puna me njerëzit ishte e rëndë, sepse ata gjatë ditëve, javëve, muajve, viteve, jetës, duke jetuar në rrugë e trotuare të ngushta, ngarkoheshin pamasë me lajme të ngushta dhe gumëzhimën e zhurmës; e kur ktheheshin në shtëpitë e tyre, në mbrëmje, e kishin të pamundur të boshatisnin mendjen nga ngarkesat e panevojshme.

Qyteti i Gjonit kishte dhe një ves tjetër: ai vuante nga thashethemet. Plot njerëz, gjatë gjithë ditës, rrinin gojëhapur e i bënin sytë katër për të kapur thashetheme të reja, të cilat pastaj i përpunonin me fantazitë e tyre dhe i përcillnin gojë në gojë si kasnecë, aq sa ndodhte që në kohë të veçanta, sidomos kur kishte ngjarje të bujshme politike, qyteti të dukej si kor kasnecësh, ku secili kishte një lajm të ri për të treguar.

Dhe kjo ishte arsye shtesë, që njerëzit bënin çmos të dukeshin të rëndësishëm dhe të ishin në qendër të vëmendjes. Për këtë arsye, një politikan vendor thuhej se në bodrumet e komunës së tij kishte bërë një bust për veten e tij dhe priste dita ditës ta ekspozonte në njërin nga sheshet e mëdha të qytetit.

Në të vërtetë, në qytetin tonë, njerëzit flisnin shumë, ndonëse s’ kishin dilema të mëdha. Për shembull, ndonëse të gjithë ishin të trazuar, të paktë ishin ata që mendonin për mundësinë e boshatisjes së qytetit nga plehrat, zhurma, lumenjtë e njerëzve që ngatërroheshin nëpër trotuare pa cak, idetë që ngjanin në eksploziv.

E meqë njerëzit në qytet s’kishin shumë dilema, ata edhe mashtroheshin lehtë. Në orët e vona të mbrëmjes, qëndronin si të shtangur para ekraneve televizive dhe gojëhapur i dëgjonin udhëheqësit e tyre, të cilët të nesërmen në mëngjes i shanin zi e më zi.   Ndaj, kishte kohë prej kur Gjoni thoshte se qytetit tonë i kishte rënë ora e ligë dhe atij i duhej një arkitekt shpirtit, që të mund ta shëronte nga angështia, dhe njëkohësisht t’ia kthente orën e mirë, orën e fatit.

*

Në çdo buzëmbrëmje, kur ishte qielli i kthjellët dhe nuk kishte mjegull e shi, Gjonit i pëlqente të dilte te Kodra e Diellit dhe nga aty shikonte si e ngujuar atë që tash e miliona vjet njihej si perëndimi i diellit, për të cilin çast ishin shkruar shumë poezi dhe ishin bërë sa e sa piktura.

Gjoni tërë kohën dukej sikur priste diçka, por në fakt ai s’priste asgjë.

Përpara kishte malet mahnitëse, rrëzë së cilave shtriheshin fushat e gjëra, të mbjella me grurë, e prej ku dëgjohej gurgullima e ujit, që e joshte në ujëvarën e tingujve magjikë të natyrës.

Ç’muzikë të përkryer ka krijuar natyra dhe ç’zhurmë shurdhuese ka shpikur njeriu, mendonte me vete; thithte aromën e luleve dhe ndjente flladin e ëmbël të natyrës.

Ishte vërtet një mbrëmje e bukur, nga ato mbrëmjet që e meritonin të quheshin poetike. Qielli ishte i kthjelltë dhe një qetësi e ëmbël e përshkonte tokën, teksa ajo bëhej gati t’i nënshtrohej pushtetit të territ, si një njeri i lodhur pushtetit të gjumit.

Arsyet pse Gjonit i pëlqente muzgu i mbrëmjes nuk lidheshin vetëm me bukuritë mahnitëse që ofronte ky moment magjik, por edhe për kuptimet që nxirrte. Shpeshherë thoshte se aty dukej tehu i thepisur i dilemave, ku notonte tash e sa kohë në ujëra të turbullta.

Sa herë e vështronte perëndimin e diellit, ai mendjen e kishte te terri i zi që futej në zemrën e njeriut  dhe largonte nga ai miliona yje jete. Sepse, kur terri hynte brenda njeriut, vrik largonte dritën, jetën, dhe tërë bukuritë e saj.

Por, kur terri i zi ndërton fole në një qytet, komb, shtet, kontinent, ç’ndodhte me të dhe kush mund ta largojë atë?

Kjo ishte pyetje e tmerrshme dhe Gjoni s’dëshironte ta dëgjonte.

Kupa e qiellit ishte e kthjelltë dhe pritej një perëndim magjik i diellit. Ishte e premtja e fundit e tetorit dhe qielli shndriste, ndaj pas një dite të gjatë, Gjoni kishte dëshirë që të bënte një shëtitje nëpër qytet.

Dielli bënte përshëndetjet e fundit me pjesën tokës ku jetonte ai dhe miliona njerëz si ai, dhe linde diku tjetër, teksa toka bënte udhëtimin planetar; dikë e fuste në gjumë e dikë e zgjonte të trullosur nga ëndrrat e këqija. Në të vërtetë dielli s’bënte asgjë të jashtëzakonshme, përveçse përsëriste historinë e tij tash e miliona vjet dhe përditë linde diku tjetër, ku miliona njerëz, të mirë ose të këqij, e prisnin me padurim.

Qyteti ngadalshëm mbështillej nga errësira dhe malet e humbnin shkëlqimin e tyre, teksa terri, pa zhurmë, si një batanije e zezë që zë përfundi një kokë të lodhur, mbështjell çdo gjë.

Mendimi se përgjatë gjithë historisë, njerëzit kishin bërë çmos që të kuptonin dhe të shpjegonin universin, pafundësinë dhe arsyet e ekzistencës së tij, por shumë pak kuptonin dallimin mes dritës dhe errësirës, ishte i rëndë. Po. Njeriu kishte bërë çmos për t’i kuptuar misteret e universit, për të gjetur vrimën e zezë, të asgjësë ose gjithçkasë, por shumë pak kishte punuar që t’i kuptonte skëterrat që ndodheshin brenda qenies së tij, universin enigmatik, aty ku ndodhnin tërmetet më të mëdha e prej ku shpërndahej helmi i keq që vyshkte pemët e jetës, shkatërronte qytete, prishte fusha e lumenj dhe katandiste gjithçka në mjerim.

Kjo dilemë e makthshme atë e çonte larg në histori, te libri i zanafillës, te ai tregimi i pakryer i betejës midis dritës dhe errësirës, kur njerëzimit iu lanë dy mundësi, që të zgjidhte.

Ç’të zgjidhte ai, kur i duhej terri për t’u fshehur dhe drita për të dalë në pah. Në të vërtetë, kjo qe zgjidhje tmerrësisht e vështirë. Dhe mbase, ky ishte një nga vendimet më të rënda të Krijuesit.

Kjo pandehmë e tmerroi. Fshihu sytë e turbulluar dhe shikoi si i hutuar horizontin tek gllabërohej nga errësira, ndërkaq në mendje i silleshin mendime të ngatërruara, dyzime idesh e ndjenjash, mes territ dhe dritës.

Dielli perëndonte dhe të nesërmen në mëngjes kthehej përsëri, por kjo ditë dhe mundësitë që kishte ajo, mbylleshin tani. Dhe ai e dinte këtë të vërtetë të vjetër, ndaj e priste me padurim secilën ditë të re, me një dëshirë përvëluese, që çdo ditë, të dilte në rrezet e para të diellit, të ngrohej, kur kopshti i tij, lulet, pemët, shtëpitë, zhvisheshin nga errësira e natës dhe malet hiqnin peshën e rëndë të territ.

Me siguri, pas një të premte të lodhshme, të shumtë ishin ata njerëz që mezi prisnin të shtriheshin në shtrat dhe të pushtoheshin nga mbretëria e gjumit, por kishte edhe të tillë që frikësoheshin nga ëndrrat, sidomos nga ato të këqijat, meqë në vendin e tonë njerëzit shihnin shumë ëndrra të këqija. E dashura e tij Nora, mbrëmë kishte parë dje një ëndërr të tmerrshme, sikur ishte gjendur në kopsht dhe fëmijët e lagjes, pasi që ishin lodhur e djersitur duke luajtur me top, kishin gjuajtur hënën me gurë dhe ajo ishte plandosur në tokë si një turp gjigand dhe errësira kishte hyrë thellë në sy dhe askush më s’ kishte mundur të shihte asgjë.

Toka ishte e mbushur me mrekulli, çudira dhe enigme që kurrë nuk qartësoheshin, por një gjë tanimë ishte shumë e sigurt. S’kishte gjë më të bukur dhe më madhështore në krejt universin sesa shpresa për një ditë të re. Vërtet, asgjë s’mund ta zëvendësonte rëndësinë që kishte besimi se gjithmonë do të vinte një ditë e re – dhe me të – një shpresë e re. Ky ishte oksigjeni i vërtetë i njerëzimit, që e kishte mbajtur gjallë qëmoti edhe vendin tonë.

Nesër ishte ditë e re dhe pushim – e Gjonit i pëlqente pushimi- por pushimi kishte kuptim vetëm pasi njeriu të kishte përmbushur një javë me vepra të mira krijuese, siç kishte bërë Hyji në zanafillë, kur kishte krijuar gjashtë ditë dhe të shtatën, pasi kishte parë gjithçka të bukur që kishte krijuar, ishte ndalur në breg të një kodre të bukur dhe kishte pushuar.

Tashmë malet ishin gllabëruar nga terri. Dëgjoheshin cicërima zogjsh. Qyteti s’shihej.Dukeshin vetëm dritat e zbehta të tij.

Sikur natyra që kishte dritën dhe errësirën, edhe njeriu kishte orën e mirë dhe orën e ligë.

Ishte bërë më shumë se dy orë që Gjoni kishte dalë nga shtëpia.

Kjo ditë që porsa iku, për të s’kishte qenë as e mirë e as keqe, por nesër, me siguri, ai do të dëshironte diçka të re, një ditë më të mirë që të kumbonte ora e mirë, si një kambanë për meshën e madhe të dashurisë, duke besuar se një shandan i vogël ndriçonte terrin e madh dhe  dëftonte rrugët kah shtëpia, ku dritat rrinin të ndezura, e ku ai mund të fillonte punën për organizmin e kaosit.

Ajo ditë kishte përfunduar në një rezervat të quajtur kujtesë, ku shpeshherë ndodhte të çoheshin peshë dallgët e nostalgjisë, kujtime të ëmbla dhe mizore.

Në atë gjendje të paqëndrueshme shpirtërore, duke ecur ka shtëpia, pa siluetën e Norës së tij dhe u gëzua pamasë. E, ajo e harlisur iu hodh në përqafim dhe e mbuloi me aromën e flokëve të sapodalura nga dushi dhe gjatë gjithë rrugës ecnin të ngjeshur për njëri-tjetrin.

Jashtë ishte errësirë. Mungonte qartësia dhe kreshtat e maleve s’ishin të bukura, por mjaftonte një dritë e vogël për ta mundur atë terr të madh.

Gjoni ndjeu në buzë të tij një ngrohtësi të ëmbël gruaje dhe ajo ia ëmbëlsoi atë mbrëmje plot mendime të turbullta.

Duke ecur ngadalë, dytë dëgjonin frymëmarrjen e njëri-tjetrit, në trotuaret e qeta të qytetit ku lëvizjet ishin rralluar, në qytetin ku njerëzit nxitonin t’i mbyllnin dritaret e mërzisë, me shpresën se nesër do të bëhej më mirë dhe do të mund t’i hapnin dritaret e mirësisë.

Vërtet, në qytetin tonë, njerëzit kishin nevojë që njëherë mirë t’i mbyllnin dritaret e mërzisë dhe t’i hapnin ato të mirësisë, që në mëngjes të ngroheshin në rrezet e diellit dhe pastaj të gjenin orën e mirë, duke u përqafuar sa më shumë.  Ky ishte ilaçi më i mirë për ta mundur errësirën e mendjes, arkitektë i së cilës mund të bëhej çdo zemërmirë. Sepse, një përqafim i ëmbël, largonte nga njeriu tonelata errësirë.

Gjoni i shastisur nga lumturia që e mbërtheu, ra në mendime të thella, duke përkundur dëshirat dhe ëndrrat për më shumë dritë në qytetin e tij.

 

 

 

(Nga libri me tregime, “Mbretëria e Ëndrrave”, Onufri, 2021)