LE MATIN, 1921/UDHËTIMI I DEPUTETIT FRANCEZ NË SHQIPËRI DHE MENDIMI I TIJ PËR TË ARDHMEN E KOMBIT SHQIPTAR

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 20 Nëntor 2022

 

“Le Matin” ka botuar, të premten e 3 qershorit 1921, në ballinë, rrëfimin e udhëtimit të deptutetit francez Justin Godart asokohe në Shqipëri, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:

 

Shqipëria e do Francën

Punëtor, i disiplinuar, i pasur, ky komb i ri ka të gjitha mjetet për t’u bërë shpejt një shtet modern dhe demokratik.

Franca duhet ta ndihmojë

Burimi: gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Sapo kam udhëtuar në të gjithë Shqipërinë.

Kur, duke shkuar nga Korça në liqenin e Ohrit, kalova në fshatin Zervaskë, u habita kur pashë shtëpitë e mbyllura dhe rrugët e shkreta. Duke vazhduar rrugën, gjeta banorët, fëmijët e shkollave që mbanin flamuj të vegjël francezë dhe shqiptarë në duar, të grupuar në hyrje të një varreze. Shefi më shpjegoi se ishin mbledhur atje për të më përshëndetur, sepse atje pushonin ushtarët francezë dhe populli i rajonit kishte këmbëngulur të demonstronte për nder të vendit tim para varreve të vëllezërve të mi, të rënë për lirinë e botës.

Kryqet prej druri ishin lulëzuar (zbukuruar). Dhe ndërsa unë i përshëndeta, i ndjekur nga turma e madhe, djem dhe vajza kënduan Marsejezën në frëngjisht.

Kudo, në Shqipërinë e ashpër dhe të bukur, kam marrë për vendin tonë shprehjen e simpatisë së sinqertë dhe të thellë.

Në Tiranë, qyteti kaq kurioz i lashtë, i cili është bërë kryeqytet; Parlamenti i dalë nga zgjedhjet e marsit të kaluar, vendosi të mbajë një mbledhje të jashtëzakonshme për të më pritur.

— Kur të ktheheni në shtëpi, më tha presidenti, ju bëjmë thirrje t’u komunikoni bashkatdhetarëve tuaj se në këtë gadishull ballkanik keni gjetur një popull të vogël, por të ndërgjegjshëm, i cili gjithmonë ka ushqyer admirimin më të madh dhe më të sinqertë për Francën.

Krahas këtyre ndjesive, të shprehura në mënyrë prekëse, si në Zervaskë, apo më në përgjithësi, me entuziazmin e festave popullore, sjell nga Shqipëria përshtypjet që dua t’i përmbledh këtu.

Shqipëria, e pranuar së fundmi si anëtare e Lidhjes së Kombeve, ka një qeveri, autoriteti i së cilës njihet në të gjithë territorin. Ajo vendosi rendin dhe e zbatoi atë me një xhandarmëri të disiplinuar plotësisht. Siguria që mbretëron në Shqipëri është e tillë që shumë kombe të mëdha mund ta kenë zili.

E udhëhequr nga një këshill suprem prej katër personash dhe një kabinet prej gjashtë ministrash, Shqipëria po harton një Kushtetutë që padyshim do të jetë dukshëm demokratike.

Puna organizative që duhet bërë në Shqipëri është e konsiderueshme. Turqia e mbante këtë krahinë në një gjendje të pasigurt, duke i refuzuar rrugët, shkollat, të gjitha mjetet e zhvillimit material e intelektual, sepse ishte një kryengritëse kokëfortë dhe strehonte në malet e saj patriotë të paepur. Sot autonome, pasi ka luftuar me shekuj për pavarësinë e saj, Shqipëria ndodhet përballë një problemi të frikshëm, shndërrimit të saj në një shtet modern.

A do të jetë në gjendje ta zgjidhë ajo?

Ajo që kam parë më lejon të përgjigjem në mënyrë pozitive.

Për përpjekjen e madhe të punës së durueshme që kërkon përshtatja me përparimin e një populli të vonuar pavarësisht tij, duhet bashkimi, vullneti i vendosur për veprim, elementët e prodhimit të pasurisë.

Shqipëria i ka të gjitha.

Me gjithë propagandën e huaj që insinuon veten nën petkun e fesë, katolikë, myslimanë, ortodoksë janë mbi të gjitha shqiptarë. Askund nuk praktikohet toleranca si në Shqipëri dhe të nesërmen kur atje do të krijohet Kisha Ortodokse Kombëtare, do të zhduket shkaku më i rëndë i trazirave që vjen nga jashtë.

Të gjitha shqetësimet janë të drejtuara drejt përmirësimeve që duhen bërë. Shqipëria ka sigurisht teknikë, por, të shkolluar, disa në Kostandinopojë, të tjerë në Vjenë, këta në Boston, ata në Romë apo Paris, diversiteti i kulturës së tyre e bën të vështirë që ata të punojnë së bashku për të konceptuar një program të madh dhe për ta drejtuar atë. Gjithashtu, drejtuesit u bëjnë thirrje organizatorëve të huaj, dhe veçanërisht francezëve. Ata që vendosin të shkojnë atje, plus interesit për të krijuar në një vend të ri, janë të siguruar për një të ardhme të ndritur.

Së fundi, Shqipëria është e pasur. Paratë e arit dhe argjendit qarkullojnë atje zakonisht në tregjet më të vogla. Toka është mezi e zhvilluar dhe është pjellore. Nëntoka me siguri përmban depozita të pazbuluara. Pyjet madhështore presin të zhvillohen dhe shfrytëzohen. Fushat e pafundme, të kulluara lehtësisht, mund të ofrojnë korrje të rëndësishme pambuku. Në pazare, tregtarët tanë mund të vendosnin sasi të produkteve tona. Por mos prisni që vendi t’u zihet.

Prandaj, interesi i Francës është t’i përgjigjet miqësisë që i tregon Shqipëria dhe, për paqen e Evropës, është e rëndësishme që kombet e mëdha t’i japin ndihmën e tyre shtetit të ri. Ai ka nevojë për të, sepse drejtësia e premtuar për popujt e vegjël gjatë luftës së madhe, sepse respekti për shkak të kombësive, nuk i janë siguruar ende plotësisht. Kufijtë që i janë caktuar Shqipërisë janë shkelur apo kërcënuar. Qeveria e saj e rregullt, e cila e ka provuar veten, nuk njihet. Ne lëmë kështu, pa arsye të qartë dhe të aftë për të përballuar gjykimin e opinionit publik, në pasiguri për fatet e tij, një komb trim, i cili ka dhënë një shembull të shkëlqyer të rezistencës ndaj shtypjes dhe vitalitetit, dhe që, në këtë mënyrë, është i ngjashëm me ne.

Rrugës për në Elbasan, përmes masivit qendror të Shqipërisë, arrita, pas një dite të gjatë me kalë, në shi, në “Brzeshda”. I ulur pranë meje, në qilima, përballë zjarrit që po më thante, i zoti i shtëpisë dhe të ftuarit e tij më pyetën me pasion për Francën. Në Shqipëri është i zakonshëm përdorimi i gjuhës frënge, që mësohet në shkollat fillore. Një plak, i veshur me një xhaketë të bardhë me lara të zeza, ngriti zërin :

— Këtu, pamë, gjatë luftës, austriakët, të cilët mendonin vetëm të forcoheshin; gjermanët : folën vetëm për heroizmin e tyre, për pushtimet e tyre ushtarake; pastaj francezët. Një mbrëmje, në vendin tuaj ishte një ushtar nga vendi juaj dhe një fshatar si ne. E festuam, e dëgjuam. Kështu ai na zbuloi Francën kur na tha: “Por ne, ne po luftojmë për lirinë”.

Një heshtje e gjatë mbretëroi në dhomën e tymosur. Sapo isha ndjerë i prekur tek këta malësorë dhe ndjeva në vetvete shpirtin e përbashkët të Francës dhe Shqipërisë.

Justin Godart, deputet, ish-nënsekretar i shtetit.