Astrit Lulushi: Roli i individit, Aleksandri i Madh!

Po sikur Aleksandri i Madh t’ia linte perandorinë e tij një personi të vetëm, a do të vazhdonte perandoria?
Në vitin 332 p.e.s. sundimi pers në Egjipt mori fund me ardhjen e Aleksandrit të Madh. Pas vdekjes së tij, një dinasti e mbretërve do të merrte kontrollin e Egjiptit dhe do të sundonte për tre shekujt e ardhshëm.
Ndërsa Aleksandri shtrihej në shtratin e vdekjes në vitin 323 p.e.s., gjeneralët e tij thuhet se e pyetën se kujt ia linte perandorinë. “Më të fortit,” tha ai dhe mbylli sytë. Sigurisht, të gjithë filluan të luftojnë se kush ishte më i forti, dhe më në fund Perandoria u nda.
Perandoria e Aleksandrit shtrihej nga Greqia deri në lumin Indus në Pakistanin e sotëm, një territor prej rreth 5.2 milionë kilometra katrorë. Perandoria Romake tejkaloi madhësinë e Perandorisë së Aleksandrit, por Aleksandri e ngriti atë në vetëm 13 vjet, përpara se të vdiste në moshën 32-vjeçare.
Me vdekjen e tij, Aleksandri i Madh la një djalë të palindur dhe një turmë gjeneralësh ambiciozë. Gjeneralët e tij mbushën me padurim vakumin e pushtetit dhe rivalët e vranë djalin e tij para ditëlindjes së 12-të.
Në vitin 323 p.e.s., sundimtarët e ndanë perandorinë; Greqinë, Maqedoninë dhe Evropën Juglindore;
Azinë e Vogël (Turqia e sotme); Afrikën veriore; Azia perëndimore dhe qendrore shkuan te sundimtarët e tjerë.
Ptolemeu, një gjeneral maqedonas që shërbeu me Aleksandrin, krijoi një perandori të veçantë në Afrikën veriore dhe Sirinë jugore. Në fillim, Ptolemeu sundoi si një udhëheqës i emëruar, por në vitin 305 p.e.s., ai e shpalli veten mbret. Dinastia Ptolemaine sundoi për 275 vjet.
Po sikur Aleksandri t’ia kishte lënë mbretërinë e tij një personi, a mund ta kishte zgjeruar më tej ky person perandorinë e tij, apo të paktën të vazhdonte ta mbante të bashkuar pavarësisht nga madhësia e saj e jashtëzakonshme?
Nuk ka gjasa që perandoria të ishte zgjeruar, thonë disa. Duke mos pasur karizmën dhe mprehtësinë e Aleksandrit, është e dyshimtë që ndonjë gjeneral i vetëm mund të kishte vazhduar në vend të Aleksandrit.
Nëse një person do të kishte arritur të fitonte kontrollin e menjëhershëm të perandorisë, ajo ndoshta do të ishte shkatërruar. Nuk kishte njeri që kishte aftësinë, inteligjencën, sharmin dhe talentin ushtarak për ta mbajtur atë të bashkuar si Aleksandri.
Megjithatë, është e mundur që Aleksandri nuk kishte për qëllim të shprehte pasiguri për pasardhësin e tij dhe përkundrazi kishte për qëllim t’ia dorëzonte mbretërinë e tij gjeneralit Perdika. Por brenda dy vjetësh nga vdekja e Aleksandrit, ndërsa përpiqej të sulmonte mbretërinë e Ptolemeut në Egjipt, Perdika u vra nga oficerët e tij. Vdekja e Perdikas nxjerr në pah faktin se vdekja e Aleksandrit çoi në një luftë të pashmangshme për kontroll.
Nëse një person do të kishte vazhduar perandorinë, historia e botës do të kishte qenë ndryshe, thonë historianët sot. Një udhëheqës magnetik me shkëlqim ushtarak mund të kishte pushtuar Sicilinë dhe Romën, kur Roma ishte e përfshirë në luftimin e rivalëve të saj në Luftërat Samnite nga viti 343 p.e.s. deri në vitin 290 p.e.s. Një pushtim në kohën e duhur do t’i kishte dhënë pasardhësit të Aleksandrit një avantazh të madh dhe, nëse do të ishte i suksesshëm, do të kishte penguar formimin e Perandorisë Romake. Një perandori e tillë gjigante mund të kishte ndryshuar historinë fetare të Judaizmit, Krishterimit dhe Islamit.
Për shembull, hebrenjtë e helenizuar do të prireshin të ndiqnin më pak rregulla dietike dhe mund të ishin përpjekur të fshihnin rrethprerjet e tyre në gjimnazin grek, ku atletët konkurronin lakuriq.
Në të kundërt, muslimanët mund të ishin më pak se sa janë sot në Balkan. Për shembull, perandori bizantin, Justiniani I, persekutoi filozofët kur mbylli Akademinë Platonike në Athinë në vitin 529. Si përgjigje, filozofët filluan të lëviznin drejt lindjes, duke u larguar nga perandoria. Përfundimisht, pasi u ngrit Islami, shumë nga filozofët u zhvendosën në Bagdad dhe ndikuan fuqishëm mendimtarët islamikë me neoplatonizmin.
Dhe krishterimi, pa sfondin e Perandorisë Romake, mund të mos ishte përhapur në Perëndim, sepse Kisha përdori rrugët e mbrojtura të perandorisë dhe sistemet e porteve për të përhapur ungjillin. Për më tepër, Kisha kopjoi saktësisht modelin organizativ të Perandorisë Romake, duke i siguruar veted kontroll dhe stabilitet.
Vazhdimi i perandorisë së Aleksandrit do të kishte ndryshuar gjithashtu hartat e ditëve moderne. Pasi nëse nuk do të kishte Perandori Romake, as Europa siç e njohim nuk do të ishte. Ajo ende nuk është e krishterë në asnjë kuptim, ose nëse ka krishterim, ndoshta nuk do të ishte përhapur në Evropë. Ndoshta do të ishte lokalizuar në Lindjen e Mesme. Pa Romën, Europa nuk do të kishte teknologji romake, të tilla si ujësjellësit që çonin ujin nga burimet e largëta në zonat e populluara dhe përdorimin e betonit në porte, të cilat ndihmuan të çonin në Rilindje.
Aleksandri kishte një vizion se si të stabilizohej një perandori, si të ruhej një perandori, dhe dhe asnjë nga pasardhësit e tij nuk e demonstroi me të vërtetë atë kapacitet.