Kadare, shprehje e forcës së magjishme të fjalës

Shkrimtari shqiptar Ismail Kadare, fitues për herë të parë i çmimit ndërkombëtar “Man Booker” në vitin 2005 dhe kandidat disa herë për çmimin “Nobel” në letërsi, sot ka ditëlindjen.

“Unë punoj çdo ditë në mëngjes, një orë e gjysmë, dy. Mendoj se në mëngjes truri i njeriut është më i freskët dhe është ne gjendje të punojë më shumë, aq më tepër kur është fjala për të krijuar. Më pas, gjatë ditës, mund të bëj edhe punë të tjera, por në mëngjes e kam metodë pune dhe nuk e ndryshoj atë”, thotë për DW shkrimtari Ismail Kadare, i cili, ndryshe nga disa shkrimtarë të cilët i zë gjumi i mëngjesit mbi një frazë të pambaruar, zgjohet më mendimin që t’i vihet punës. Ashtu si bënte Tomas Mani, edhe Kadare shkruan në mëngjes dy ose tri orë dhe kështu nis e përditshmja e tij krijuese dukeshoshitur vazhdimisht midis imagjinares dhe reales…

Ismail Kadare lindi në Gjirokastër, më 28 janar të vitit 1936,ku mori mësimet e para dhe kreu të mesmen. Studioi në universitetin e Tiranës për gjuhë letërsi dhe më pas ndoqi studimet pasuniversitare në Moskë. Kadare është një shkrimtar që e ka marrë penën qysh në fëmijëri dhe në moshë shumë të re, në vitin 1953 boton si gjimnazist përmbledhjen, me poezi “Lirika”.

Ai botoi në shumë gazeta dhe revista, si gazetar dhe kryeredaktor i revistës “Les Lettres Albanese”, organ i lidhjes së shkrimtarëve, ku bashkëpunoi shkrimtarë dhe intelektualë, një prej të cilëve është dhe shkrimtarja e njohur Diana Çuli: “Ishte viti 1973 kur u takova për herë të parë me Kadarenë në gazetën “Drita”. Më pas ai kaloi si kryeredaktor i revistës “Les Letres Albaneze” dhe aty krijuam një bashkëpunim të ngushtë. Më ka bërë përshtypje atë kohë që Kadareja ishte shumë i disiplinuar dhe shumë kërkues ndaj cilësisë artistike. Gjatë kësaj kohe ky bashkëpunim me Kadarenë më ka ndihmuar më vonë edhe në formimin tim si shkrimtare dhe intelektuale”, thotë shkrimtarja Çuli.

Hapësira e krijimtarisë së Kadaresë ngërthen gati gjysmën e globit, nga Europa në Kinë, duke kaluar përmes Egjiptit të lashtë, por shtrihet, gjithashtu, në botë të padukshme, në mbretëritë e hyjnive e të ferrit e kudo. Romanet e tij si Prometeu, Endrra mashtruese, Nata e Sfinskit, Piramida, Kush e solli Doruntinën, Ura me tri harqe etj., mbulojnë mijëvjeçarë të tërë të historisë njerëzore, që nga antikiteti më i thellë dhe gjer në rënien e komunizmit, duke kapërcyer, gjithashtu, në kohët tejnjerëzore të legjendës e miteve…

Kadare është anëtar i Akademisë franceze për shkencat morale dhe politike dhe “Oficer i Legjionit të Nderit’ në Francë. Në vitin 1995 presidenti i Shqipërisë i akordoi atij çmimin “Nderi i Kombit’. Studiuesi dhe kritiku i veprës së Kadaresë, prof dr. Jorgo Bulo e vlerëson Kadarenë si “shkrimtari botëror i letërsisë shqiptare”. Kadare është shkrimtar botëror i letërsisë shqiptare, është protagonisti i zhvillimeve më të përparuara emancipuese të kulturës shqiptare dhe të mendësisë shqiptare gjatë gjysmëshekullit që shkoi. Me alegorinë politike antitotalitare, vepra e Kadaresë padyshim që u ka ndihmuar proceseve të demokratizimit dhe të emancipimit të shoqërisë shqiptare. Ajo ka shprehur prirjen e rinovimit të thellë të letërsisë shqipe dhe të integrimit të letërsisë shqipe përtej qarkut të letërsisë konformiste dhe të kohës. Kadareja i dha një fytyrë moderne letërsisë shqipe në gjithë përbërësit vet. Vepra e tij është shprehja më e fuqishme e vlerave gjuhësore dhe letrare të shqipes së njehsuar, e pasurisë së gjallërisë dhe e forcës së magjishme të fjalës shqipe”, thekson Prof. Bulo për DW.

Romanet e tij janë përkthyer sot në më shumë se 30 gjuhë të botës. Shtëpia botuese gjermane “Amman harge”, ka botuar librat si “Prilli i thyer”, “Ura me tre “Pallati i ëndrrave”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur, “Viti i mbrapshtë”.

Marre nga libri “Kadare Ndryshe” i Mimoza Cika-Kelmendit.