Artikulli që tronditi Bashkimin Sovjetik 55 vjet më parë

Pesëdhjetë e pesë vjet më parë, Andrei Saharov, një fizikant bërthamor rus, tha se ata që kanë fatin të jetojnë në shoqëri të hapura duhet të luftojnë për lirinë e atyre që kanë lindur në shoqëri të mbyllura. Saharov e shkroi këtë në një artikull që u shpërnda fshehtas më 22 korrik të vitit 1968 brenda Bashkimit Sovjetik. Gazeta New York Times i ka kushtuar disa faqe këtij artikulli pesëdhjetë vjet më parë, dhe e ka publikuar disa javë nga shpërndarja e saj në Bashkimin Sovjetik. Natan Sharansky, i cili nënshkroi tekstin e botuar në The New York Times dhe ish-zëdhënësi i Andreia Sakharov, shpjegon se eseja e Saharovit u botua me titull të butë “Mendo për progresin, bashkëjetesën paqësore dhe lirinë intelektuale”, megjithëse në fakt ishte mjaft eksploziv.

Mitet masovike

“Liria e të menduarit është garantuesi i vetëm kundër infektimit të njerëzimit me mite masovike, i cili në duart e hipokritëve dhe demagogëve mund të shndërrohet në diktaturë të përgjakshme”, shkroi Saharov. Pas botimit të këtij artikulli, fizikanti më i famshëm i Bashkimit Sovjetik papritmas u bë disidenti më i shquar në vend. Për shkak të këtij teksti dhe “krimeve të tjera të të menduarit”, autoritetet sovjetike ia revokuan dekoratat dhe çmimet Sakharovit, arrestuan shumë nga bashkëpunëtorët e tij dhe e dëbuan atë në qytetin Gorki në Vollgë. Eseja i Sakharovit, publikimi i të cilave përkon me Pranverën e Pragës të vitit 1968, kontribuoi në shfaqjen e lëvizjeve disidente demokratike që sapo kishin filluar të shfaqen në botën poststaliniste.

Busolla morale

Sharansky thotë se respekti që gëzonte Saharovi e bëri atë të shpallet një busull morale jo vetëm në Lindje, por edhe në Perëndim. Saharov këmbëngulte që marrëdhëniet ndërkombëtare duhet të marrin parasysh edhe sjelljen e brendshme të shteteve. “Një vend që nuk respekton të drejtat e popullit të saj nuk do të respektojë të drejtat e fqinjëve të tij”, shpjegonte ai shpesh. Kur Saharovi dhe kolegët e tij filluan fushatën në vitet 1970 dhe 1980 kundër qetësimit të marrëdhënieve mes kampeve socialiste dhe perëndimore pa u marrë parasysh të drejtat e njeriut, demokratët dhe republikanët “me ndërgjegje” në Shtetet e Bashkuara mbështetën thirrjen e Saharov. Megjithëse pikëpamjet e tyre ndryshonin në shumë aspekte, dy ish-presidentët amerikanë, demokrati Jimmy Carter dhe republikani Ronald Reagan, i lidhën ngushtë të drejtat e njeriut dhe politikat e jashtme.

Ditë të ngjashme

Autori i tekstit në The New York Times thotë se përvjetori i pesëdhjetë i botimit të artikullit Saharov po shfaqet në ditë të ngjashme të errëta për Shtetet e Bashkuara. Ai shton se, pavarësisht dallimit të madh midis politikave të ish-presidentit amerikan Barak Obama dhe presidentit aktual Donald Trump, është karakteristike për të dy ata që i ndajnë të drejtat e njeriut nga politika e jashtme. Presidenti Obama i dha përparësi partneritetit me regjimet diktatoriale në vend që të sfidojë të dhënat e tyre për të drejtat e njeriut. Kur është fjala për Trampin, për momentin ai e ka kthyer politikën e jashtme amerikane nga kujdesi për të drejtat e njeriut në një fazë të re “absurde”. Deklarata e tij se koreano-veriorët përkrahin presidentin Kim Jong-un“ me pasion të madh” e minon pozicionin moral të Amerikës, kërcënon disidentët verio-korean dhe i jep legjitimitetin diktatorit. Gjithashtu, refuzimi i tij për të kundërshtuar presidentin rus Vladimir Putin për shkak të ndërhyrjes së qartë të vendit të tij në zgjedhjet presidenciale të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në vitin 2016, vetëm se vërteton mosdërgjegjësinë e tij për të mbrojtur të drejtat demokratike të amerikanëve, lëre më të drejtat e njerëzve rusë.