Poezia e Rudolf Markut botohet në Greqi

Këto ditë qarkulloi në Athinë nga botimet Vakxiokon vëllimi poetik bilingual «ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΥΚΛΟΙ» «RRATHË TË BRENDASKRUAR” të poetit të shquar Rudolf Marku. Përkthemi në gjuhën greke dhe parathënia nga Petro Çerkezi.

NJË NGA POETËT E ÇMUAR

Shënim prezantues për koleksionin me poezi “Rrathët e brendshëm” të poetit Rudolf Marku.

Koleksioni që keni në dorë, i dashur lexues është një poet i mirënjohur që vjen nga Shqipëria fqinje dhe jeton në Londër. Emri i tij është Rudolf Marku. Megjithatë, bashkatdhetarët e tij e vlerësojnë veçanërisht punën e tij.

Më 30 tetor 2021, nëpërmjet një ceremonie të zhvilluar në Ministrinë e Kulturës, Rudolf Marku u shpall fitues i çmimit ‘Poeti shqiptar’. Komisioni i këtij vlerësimi e shoqëroi vendimin me motivin e mëposhtëm: “Ai ka arritur të ndërtojë një vepër të pasur dhe koherente përtej konteksteve historike, politike dhe gjeografike në të cilat jetoi poeti, duke shprehur me gjuhën përkatëse atë që është e qëndrueshme tek njeriu. Ai i ka ofruar shërbim të çmuar kulturës kombëtare, duke transferuar në letrat shqipe shumë prej kryeveprave të poezisë botërore”.

Marku sjell shenja fuqizimi dhe dëshmi se poezia e tij ka një fokus të ri, ai sjell një theks dhe kompozim të ri të terminologjisë poetike, një ritëm poetik që bashkon elementë të traditës dhe krijimit shpirtëror global.

Duke folur për këtë çmim, Marku vlerëson se poezia nënvlerësohet nga zhanre të tjera arti. “Ka kohë që poezia në vendin tonë ka filluar të konsiderohet si diçka e dalë mode, e shkuar, e vjetër, si topat e Rostovit. Megjithatë, letërsia dhe artet gjithmonë kanë dëshmuar se janë përtej modave dhe trendeve të përkohshme. Në krye të të gjitha arteve, poezia ka qëndruar – si art total – si ngjyra e të gjitha ngjyrave. Jetojmë në një shoqëri materialiste në pronësi të Amnezisë, një shoqëri me nje komunalizëm arrogant dhe një arrogancë të shpërblyer me poste të larta dhe vlera marramendese monetare. Poezia është antidoti i kësaj, antidot i këtij virusi moral dhe shpirtëror”, vlerëson poeti i njohur ballkanik.

Përveç këtij çmimi, biografia krijuese e Markut ka qenë frytdhënëse në botime arti dhe çmime. Koleksioni me poezi “Ciklete të regjistruara” dhe romani “Parashikimi” iu shtuan në vitin 2020 ergografisë së tij të pasur.

Poeti është një misionar i dritës që vjen nga thellësia e shekujve për të sjellë mesazhet më të avancuara shoqërore dhe humanitare për njerëzimin. Poezia e Markut është muzika e shpirtit të tij. Është e menjëhershme dhe vjen spontane. Poezia ishte art gojor prandaj shkruhet në letër dhe jo në mekanizma pa shpirt. Marku adhuron të bukurën dhe depërton në të me fuqinë e fjalës, duke gjetur çelësin për të çelur derën sekrete, jo vetëm të subjektit poetik por edhe të detajit krijues që është i pandashëm me transferimin dhe simbolikën. Peizazhet e saj janë të gjera, është gjeografia globale, është i gjithë universi. Arkitektura e veprës së tij është projektuar nga dëshirat e njeriut modern. Ajo kombinon realen me të bukurën, imagjinatën me realitetin, ngarkon fjalët me emocion, kombinon elementet historike me modernen për të shprehur figurativisht psikologjinë e njeriut modern.

Poezia për Markun është arti më i shenjtë, është fe që nuk ka tempuj, gjeometria e të pashpjegueshmes, himn në udhëtimin e Argonautëve modernë deri në pafundësi, por edhe bredhave të brendshëm, himn i natyrës që lind bukurinë dhe përjetësinë. Për të qëndruar fort në tokë, njëra këmbë duhet të jetë nga toka, thotë laureati ynë i Nobelit, Odysseus Elytis. Çfarëdo toke që shkel Marku në Londër apo Ballkan, këmba tjetër e tij ka rrëmbyer universin. Ekziston një muzikë e brendshme harmonie, pa të meta, guxim i zhveshjes, ngritje, qëndisje e fjalës. Në koleksionin “Rrathët e regjistruara” ka poezi që shpërthejnë, ulërijnë e të tjera që pajtojnë antikitetin me të ardhmen dhe njeriun me fatin e tij dhe na prekin, na magjepsin, na shkaktojnë buzëqeshje apo na trishtojnë sepse “Tirana nuk është më një qytet që dëshiron të jetosh”, pasi ai thekson në një poezi të poetit anglez John Betjeman.

Pa e ditur se shiu ka filluar në të kaluarën

Prej më shumë se 30 vitesh ka rënë shi, me stuhi dhe shira të rrëmbyeshëm,

30 vjet njerëz që nuk shikojnë yjet

30 vjet kur njerëzit janë më të vetmuar se kurrë

(Dhe pse duhet të jem në këtë qytet)

Është një nga ato shirat kataklizmikë të së shkuarës që na ka rënë shi deri në kockë, që stuhon kujtesën dhe dhemb. Marku e bën poezinë të prekshme, larg koncepteve abstrakte të diskutimeve moderniste dhe postmoderniste për të shijuar të bukurën, mirësinë, këtë perlë të veçantë që fshihet poshtë guaskës dogmatike dhe nuk lejohet të prekim, shijojmë dhe shkëlqejmë në sytë e njerëzve atë që na ndaluan brutalisht për gjysmë shekulli, atë poezi të vërtetë që bota e lirë dhe demokratike e kishte përflakur prej kohësh. Poeti që ka dalë nga rrethet e ferrit të diktaturës më mizore ndihet i mbytur dhe në peizazhin e trazuar ndërkombëtar? Gjithe jeta e poetit kaloi ne kohe sprovash dhe u be rruge rezistence si dje ndaj nje regjimi diktatorial keshtu dhe sot ne nje shoqeri korrupsioni dhe te vlerave te humbura.

Prandaj ai i është bashkuar me gjithë forcën e shpirtit të tij luftëtarëve të dritës për të ofruar veten me artin e tij pastaj shpirtin poetik dhe shprehjen lirike për të qetësuar shpirtrat e torturuar të njerëzve. Egoja e poetit nuk është model vetmie, por shpreh bindjet dhe identitetin e brezit të tij.

Ai e urren poezinë e ushtrisë sepse ka njohur nga dora e parë censurën e tmerrshme damoklia spathi dhe terrorizmin dogmatik të sistemit diktatorial për të zotëruar koleksionin e tij të parë me poezi “Miqtë e mi” dhe për ta dërguar të endet në vitet e tij më cilësore jashtë vendit prandaj bëhet mbrojtës i betuar i shpirtin, larg dogmatizmave, retorikës, imitimeve dhe parafabrikimeve të cekëta. Është pro poezisë që shpreh rebelim, kapet nga një dërrasë dhe vazhdon udhëtimin e Odiseut dhe jep gjithçka që na prek në lidhje me çështjet kryesore sociale. Jetojmë në një epokë të pandershmërisë, me klika dhe mafioze në pushtet, në të gjitha vendet e botës. Fjala “demokraci” është korruptuar aq shumë sa nuk e dimë më se çfarë do të thotë. Poeti me artin e tij të guximshëm mund të qëndrojë kundër të keqes.

Ky koleksion i tij është baza edhe për koleksionin e parë të Markut në gjuhën angleze, “Mountains Entering”, botuar nga botimet ‘Mundus Artium Press’ në SHBA në vitin 2022, përzgjedhur dhe përkthyer nga vetë autori dhe mori një pritje të ngrohtë nga kritika dhe qarqet letrare amerikane. Ky lloj shkrimi i poezisë siç tregojnë për këtë edicion pikturon një traditë kritike që është humbur ose përdorur qëllimisht ose nga konfuzioni, si diçka që mund të ribëhet ose rizbulohet si “monedhat e Pirusit të Epirit”, që bashkëmoshatarët e tij “blenë akullore/nga shitësit e rrugës e qytetit… ». Kjo Ars Poetica, lartëson thesare që i kanë mbijetuar zhvlerësimit nga demat profiter të shekujve. Ngjashëm me Elliott, Pound apo Odin, poezitë e të cilit i solli me finesë në gjuhën amtare, Rudolf Markou drejtohet nga pasioni për ri-manifestimin e bukurisë së prekshme, duke u bërë lajmëtar i mesazheve nga lartësitë në humnerë. Në Hyrjen e Maleve, pasi në këtë koleksion gjejmë një seriozitet që, në një farë mase, është tjetërsuar nga trendet e fundit të shkrimit poetik. Këtu prania e humorit ndërthuret me një hije aklamacioni aristokratik të mbështjellë me një vello melankolie. Pavarësisht këtij trendi, ne ende ndjejmë pulsin e një premtimi, të një “Prilli të zemrës sonë”, një oaz i gjelbër që gjithmonë na jep freski, oksigjen dhe bukuri. Le ta gëzojnë edhe Anagostin grek me këtë aurë.

Shtator 2022.