Avdulla Kënaçi: VËSHTRIMI QË MË NDOQI PAS

Më në fund e takova bashkatdhetarin Indrit Molla, këtu në Montreal. Emri i tij është i njohur për mua, qysh nga vendlindja. Ai u arratis në një mënyrë të bujshme, shumë vite përpara. Kishte lënë rrobat e tij në anë të lumit dhe prej ditësh po kërkohej nga policia dhe forcat vullnetare. Të gjithëve u shkoi mendja se ai ishte mbytur aksidentalisht, ose kishte bërë vetvrasje. Atë vit kishte mbaruar gjimnazin me rezultate të lakmueshme dhe pritej të vazhdonte shkollën e lartë. Ishte më i shquari i klasës. Do të duheshin muaj, gjersa të merrej vesh se kishte kaluar ilegalisht kufirin me Greqinë e më vonë kishte përfunduar në Kanada. Tani e kam këtu përpara, në një kafe buzë lumit, në periferi të Montrealit. Ka trup mesatar, lëkurë të hollë e të bardhë prej zyrtari, sy të kaltër, të folur të qetë dhe flokë ngjyrë gri, si fije teli të holla, prej alumini. Ende mund të themi se ai është një burrë elegant e simpatik. Në rininë e tij duhet të ketë qenë djalë i pamshëm. E pyeta për kohën e arratisjes. Hezitoi të fliste. E nisi tregimin disi ndryshe. Më rrëfeu për një ish shoqe klase, Gentjanën çapkëne, me dy sy si thëngjij të zez, e bukur si një flutur.

– Ne ishim matura më e mirë e atij viti, – kështu e nisi fjalën e tij Indriti – pas tre muajsh do të largoheshim përgjithmonë nga shkolla dhe konvikti ngjitur me të. Shumica do të vazhdonin studimet e larta, por unë nuk kisha shumë shpresë. Nuk i plotësoja kriteret politike, ngaqë në familjen tonë kishim një të burgosur dhe ai ishte pikërisht dajua i madh, vëllai i nënës, i cili kishte refuzuar heqjen e gradave në ushtri. Kurrsesi nuk dëshiroja të mbaronte kjo periudhë e bukur shkolle, e papërsëritshme. Ditët rrokulliseshin me shpejtësi njëra pas tjetrës dhe unë gjithnjë e më shumë mbushesha me trishtim. Po më zhubrosej lëkura e fytyrës, dukesha i plakur para kohe, edhe pse isha tetëmbëdhjetë vjeç, në moshën më të bukur të jetës sime. Do të ndahesha me gjithë shokët dhe shoqet e klasës. Duke menduar fatin tim, thuajse kisha harruar të qeshja. U shmangesha diskutimeve në grup. Kur ndodhesha vetëm dhe përfytyroja shtatorin e ardhshëm, veçuar si dele e zezë, isha gati t’ia plasja të qarit. E doja shumë shkollën, çmendurisht. Gjithsesi nuk i dihej fatit. Në thellësi të shpirtit tim flinte një fije shprese e vakët. Ne, nxënësve më të mirë, por me cene në biografi, na lejonin të vazhdonim shkollat e larta vetëm për matematikë, por mua më pëlqente më tepër arkeologjia. Isha i fiksuar pas saj, lexoja shumë. Doja të dija çfarë thesaresh fshihte nëntoka. Shmangesha qëllimisht nga diskutimet e pafund për shkollën e lartë. Hiqesha sikur nuk isha i interesuar, ngaqë gjoja isha i zënë me punë. Ama, duhet të them se qenë dy palë sy të zez, një vështrim i mprehtë, zhbirilues, të cilit nuk i vidhesha dot. Ishin sytë e bukur të Gentjanës, të ndritshëm e të thellë si pus, shoqes sime të bankës. Po cila ishte kjo vajzë bukurane, me lëkurë të lëmuar e tipare të theksuara? Çfarë lidhje kisha unë me të, do të pyesësh ti. Vur veshin e dëgjo: Ajo kishte mbërritur në qytetin tonë aty nga fillimi i vitit të ri mësimor. Babai i saj kishte ardhur prej Tirane, me transferim. Genta binte shumë në sy dhe dallonte nga vajzat e tjera, jo vetëm për sharmin tërheqës, fytyrën rrumbullake, vetullat e gjata e të drejta, flokët të prera shkurt, të buta si mëndafsh, por edhe për veshjet e saj të zgjedhura, me shumë klas, rroba të jashtme, ardhur nga perëndimi. Ardhja e saj turbulloi ujërat tona të ndenjura, si të thuash na prishi monotoninë e mjedisit provincial. Djemtë, pa përjashtim, Genta i sillte vërdallë, si ajo fuga që rrotullohet në sini. Ishte e zgjuar e dinake, si një kunadhe. Të gjithë i afronte, por me asnjerin nuk e trashte muhabetin. Dukej sikur në qytetin tonë nuk kishte lindur ende mashkulli i duhur për formatin e saj. Edhe uniformën shkollore e mbante ndryshe; të puthitur pas trupit dhe asnjëherë përparësja nuk i zbriste poshtë gjurit. Shoqërohej si pa të keq me të gjithë dhe fliste shpenguar me këdo. Binte në sy që larg, ishte ndryshe nga ne, tufa “namusqare”, shumica me origjinë nga fshati.

Rrethanat e sollën që unë të lidhesha ngushtë me Gentën. Pas një jave, pasi ajo kishte nisur shkollën në qytetin tonë jugor, profesori i matematikës, me dy-tre pyetje që i bëri, kuptoi se ajo në këtë lëndë kishte shumë harallëqe, boshllëqe, të mos them ishte fare tapë topi. Dhe profesori i lëshoi bombën, i tha shkoqur se njohuritë e saj në matematikë nuk vlenin as për vitin e dytë të shkollës së mesme. “Ti, më urdhëroi mua profesor Gjata, do ulesh në një bankë me këtë tiranasen dhe do ta ndihmosh të dalë nga ky batak …”. Disa vajza qeshën vuvazi, duke vënë pëllëmbën tek goja, ndërsa shoku im i bankës, më shkeli syrin me djallëzi. Fjalët e profesorit më ranë hapasëz, më kapën gafil. Ndjeva një ngjethësirë nën zhapën e barkut; do ulesha në një bankë me Gentën?! Kuptohet, isha me fat dhe i privilegjuar. Ama, u ndjeva dhe pak fodull e i përkëdhelur në sedër. Nuk u shpëtova dot vështrimeve ziliqare të shokëve të klasës. Profesori, me këtë rast, kishte deklaruar publikisht se unë isha më i miri në matematikë. Nuk ishte pak, sidomos për mua me cen në biografi. Genta, sa mësoi se me kë do të ulej në bankë, më mati me syn ga koka tek këmbët; më hodhi një vështrim hulumtues, ashtu siç dinte të skanonte ajo. U kujtova që këpucët në mëngjes nuk i kisha pastruar mirë, të paktën t’i kisha larë me ujë çezme.

Kishte një kleçkë në këtë mes, një pengesë në lidhje me konsultimet. Unë isha konviktor dhe ajo nxënëse e jashtme. Ku do t’i bënim mësimet? Ajo banonte në një pallat të ri, skalitur me gurë, mbi kodër, dhjetë minuta larg nga konvikti, në këmbë. Më ftoi si pa të keq të shkoja në shtëpinë e saj. Edhe profesori i matematikës ishte pro kësaj zgjidhjeje. Kështu, herë pas here, më jepej rasti të shpëtoja nga “rrethimi konviktor me blloqe betoni”. Pas drekës, nuk pushoja, menjëherë duhet të shkoja tek pallati në kodër. Ishte një apartament i mirëmbajtur e me plot dritë. Genta banonte në katin e tretë. Përgjithësisht aty ishin strehuar familjet e kuadrove më të lartë të rrethit. U njoha me prindërit e saj. E ëma, një grua goxha e shëndetshme e me lëkurë të bardhë e të ndritur, ndërsa të atin nuk e takova kurrë. E kisha parë vetëm në një foto të varur në mur, ushtarak, me grada kapiteni, para sesa ushtria të kinerëzohej. Fotografia e tij ishte vendosur poshtë fotos së Ministrit të Brendshëm. Gati sa këpucët e Ministrit nuk shkelnin mbi kapelen ushtarake të babait të saj. M’u drodhën leqet e këmbëve dhe u bëra akull, kur mësova se ai ishte nënkryetar i degës së Punëve të Brendshme të rrethit. Nuk e dhashë veten, por koka më ziente si zgjua bletësh. E ëma e saj ishte shefe llogarie në ndërmarrjen tregtare të qytetit. Dukej e sjellshme, e pastër dhe e edukuar, por nga qëndrimi madhështor e fodull ngjante si një gardiane burgu. Kështu, mund të mendoje se edhe ajo punonte në degën e Punëve të Brendshme. Pavarësisht nga tulet që i vareshin vende-vende, lëvizte lehtë e lirshëm nëpër shtëpi. Fliste gjithnjë me zë të ulët, sikur kishte frikë se mos e dëgjonin fqinjët dhe i kishte shumë merak lulet me të cilat kishte mbushur ballkonin dhe parvazët e dritareve … Eh, si u rrotulluan kështu ngjarjet! Ne, si familje, ishim në një luftë të heshtur e të gjatë me degën e Punëve të Brendshme. Për ne nuk ishte Degë, por Cfurk me majë të helmatisur. Ku më gjeti mua profesor Gjata për konsultime?! Më futi drejt e në folenë e arrëzave, mendova i mllefosur. Si t’ia bëja? Ku të ankohesha? Kur shkova të shtunën në fshat, ia shkoqita situatën e re në shkollë babait, ia tregova një më një. Ai u mendua ca, pastaj më këshilloi kështu:

– Dëgjo, bir, qëndro terbie me vajzën, konsideroje sikur ta kesh motër, pavarësisht se bijë e kujt është, ndihmoje. Mos bëj muhabete politike në atë shtëpi dhe dajkon që ke në burg mos e zër në gojë fare. Në fund të fundit ai ka mbiemër tjetër nga yni, megjithse shtëpia e tyre ka qenë bazë partizane në kohën e Luftës. Quaje sikur nuk ekziston. Me marifet fol për kushërinjtë që kemi komunistë, po ra fjala. Me kujdes, sikur ecën mbi qelqe, jetojmë në kohë të vështira, nuk dimë çfarë sjell e nesërmja…

Nëna, që i kishte dëgjuar të gjitha, por kishte qëndruar e heshtur në qoshen tjetër të dhomës, pranë zjarrit, pa thënë asnjë fjalë, më vuri në duar një palë çorape leshi, të thurura me dorën e vet.

– Po këto? – e pyeta.

– T’i veshësh kur të shkosh për mësime tek ai i Degës, ato çorapet e pambukta, ty gjithmonë të grisen në thembër e nuk i sheh, këto të leshtat rrojnë shumë, – më shkoqiti ajo me atë zërin e saj të ngadaltë e të dhimbsur.

Nuk desha t’ia thyej zemrën e t’i thoshja se nuk do t’i vishja kurrë. Ç’domethënë kjo, çarape leshi, sikur do të ruaja kopetë e deleve në mal?! I mora çorapet e reja, por vath në vesh, duhet të kisha kujdes të mos shkoja me thembra të grisura tek shtëpia e atyre të Degës.

Fillimisht nuk e mora aq seriozisht “këtë mision të ri”, por nuk ishte aq e lehtë; ishte e pamundur t’i futje Gentës në kokë matematikën, kishte alergji prej saj, siç kisha unë për kafen. Më dëgjonte me sy të shqyer, si një obligim ndaj profesor Gjatës, por mendjen e kishte gjetkë. Matematika, ishte i vetmi prioritet i imi ndaj saj. Sa herë që ajo rrëshqiste nga tema, duke çelur biseda të tjera, unë bëja çmos ta ktheja tek numrat, ekuacionet, ushtrimet dhe problemet. Aty unë ndihesha zot dhe më pëlqente ta vija gjithnjë përfund. Ajo bënte çmos të ndryshonte kahje. Ia niste me këngëtarët, aktorët, piktorët, historinë, gjeografinë dhe nuk kishte të pushuar. Kur e tepronte, atëherë unë kujtohesha se profesor Gjata më kishte ngarkuar mua ta ndihmoja e jo ajo të më mësonte mua rrymat e reja në muzikë. Më në fund, kur ajo pa këmbënguljen time për t’ia ngulur me forcë matematikën në tru, e gjeti vetë rrugëdaljen.

– Zgjidhi ushtrimet, – më tha – dhe m’i fol që t’i kopjoj unë vetë. Mos u lodh të m’i futësh budallallëqe në kokë. E pranoj, unë jam xhore, fare dru në këtë lëndë, ama nuk do vras veten. Nuk më pëlqen matematika dhe pikë.

Me një zell dhe durim të paparë, i shkroi të gjitha ushtrimet dhe problemet në rripa letrash, në copa kartoni si nuska, fletë të mëdha e të vogla sa thoi, ashtu si i kisha zgjidhur unë. Kishte një kujtesë figurative fenomenale, e dinte me saktësi, e mbante mend ku kishte hedhur çdo ushtrim dhe ku e kishte fshehur. Pa e diktuar askush, sa vinte provimi, ato që i duheshin, i nxirrte me marifet nga xhepi, apo vendet “sekrete” dhe i hidhte në fletë të pastër. Me mendjen time, unë e quaja magjistare, apo xhonglere, sepse kurrë nuk e kishin kapur me kopje. Kur profesor Gjata korrigjonte fletën e provimit të saj, habitej si ajo kishte përparuar aq shumë. E ngrinte në dërrasë të zezë për ta provuar, por ne ishim marrë vesh së bashku, qysh më parë. Ajo kthente me stil kokën drejt meje dhe unë ia tregoja duke folur me shenja, si shurdhmemecët. Kishte një cilësi tjetër, e kuptonte fjalën apo numrat, pa nxjerrë zë, pa i shoqëruar unë me tinguj, vetëm duke hapur gojën. Gjithë klasa e shihte ashiqare mekanizmin e “suksesit” të saj, por profesor Gjata, ngaqë nuk shikonte mirë nga sytë, ishte i kënaqur me “rezultatet” e saj dhe asnjëherë nuk harronte të më lavdëronte mua për ndihmesën që i kisha dhënë. E tregonte vazhdimisht si shembull suksesi, madje edhe në klasat e tjera. Dhe mua më duhej të ulja kryet, sigurisht jo nga modestia, por nga turpi. Edhe prindërit e saj ishin mirënjohës ndaj meje; nuk kishin faj, as ata nuk e dinin “çelësin” e progresit të bijës së tyre. Pas çdo vizite, e ëma e saj nuk harronte të më jepte katër pako me kafe për mamanë në fshat. Nëse e mban mend, atëherë, kafja ishte me racion për çdo familje. Duke hyrë e dalë shpesh tek pallati në kodër, isha bërë si djalë shtëpie. Me Gentën ishim lidhur fort dhe merreshim vesh pa folur, gati me shenja. Ama, edhe vetë kisha ndryshuar, përpiqesha të dukesha i edukuar, i krihja baluket me kujdes, zgjidhja fjalët në biseda, nuk haja hudhëra ose qepë dhe shpesh mbaja “logo” si personazhet e romaneve që lexoja. Nuk harroja që çdo mbrëmje, para se të flija, t’i shtrija pantallonat nën dyshek, për t’i veshur të nesërmen gjasme të hekurosura.

Të huajt ose jabanxhijtë, siç i quanin atëherë në qytetin tonë jugor të transferuarit, nuk shkriheshin aq lehtë me mjedisin tonë provincial. Qëndronin si vajtë e ullirit në ujë. Jabanxhinj, sesi më ngjante ashtu kjo fjalë e huaj, turqisht, të cilën e përsërisnin vazhdimisht në biseda qytetarët e vjetër. Më dukej si një gërvimë teneqeje. Ashtu edhe me Gentën, edhe pse kishte katër muaj midis nesh, nëpër kuvendime, ajo konsiderohej gjithnjë “si një jabanxhie tiranase”, ndërsa unë, që e njihja nga afër dhe i shkoja në shtëpi për konsultime, i flisja gjithnjë me emër të shkurtuar dhe kjo asaj i pëlqente shumë. Nganjëherë i shqiptoja vetëm shkronjën e parë të emrit, G.

Qëlloi që aty nga fundi i janarit, një natë të ftohtë, ra borë e madhe, dy pëllëmbë. Qyteti u zbardh dhe bora zbriti gjer poshtë në lumë, duke theksuar gjurmët e gjarpërimit të tij të murrmë, përmes asaj bardhësie të pafund. Edhe pse të papërgatitur për një klimë të tillë, gjatë mëngjesit, ne, nxënësit e maturës, u lumturuam. U përfshimë në një betejë me topa bore midis njëri-tjetrit, nga klasa në klasë. Mbaj mend që kishte shumë mllef, kishte shumë akumulim të një energjie negative midis nesh. Dukej sikur bora ra për të shkarkuar vrerin dhe urrejtjen që na ziente përbrenda. Edhe Genta u përzie me turmën, në fushëbetejë. Si më humbi ashtu nga sytë?! E merrja me mend se do ta sulmonin si djemtë, ashtu edhe vajzat. E dija se e kishin zili për krenarinë e saj dhe sqimën në veshje. Do të “hakmerreshin” duke e sulmuar me topa bore për bukurinë dhe tangërllëkun që demonstronte. Dhe nuk isha i gabuar, ja ku e diktova. Vura re se si topat e borës i vërshonin nga të gjitha drejtimet. U përpoq të rrëshqiste, të shpëtonte “nga rrethimi”. Iku me vrap dhe u fsheh pas godinës së palestrës, por edhe aty e diktoi lukunia e çunave çapkënë. Një nxënës truphedhur nga Tepelena, një shalëgjatë si lejlek, e arriti dhe e vuri poshtë duke i futur me forcë në kurriz e nën gushë, qirinj akulli. Ajo thirri emrin tim për ndihmë. Vrapova andej nga vinte zëri. Kisha tre topa bore në duar. I ngjesha e i shtrydha me tërë fuqinë, sa ata nxorën ujë. Isha rritur në borë, aty në male dhe dija si të përleshesha me topa bore. I sëllova tepelenasit me “predhën” e parë. I ra mbi peliçen ushtarake kineze, i gjuajta me të dytin, i ra në shpatull, por ai nuk deshi t’ia dijë. Vazhdonte t’i ndryste copa akulli në gushë dhe rreth qafës. I vërtita me sa forcë që pata topin e tretë. Ai e kapi mbi vetull. E godita keq, i rrodhi gjak. Atëherë e lëshoi nga “kthetrat” mikeshën time. Ia krisi ulërimës dhe tha me urrejtje, duke u larguar me bisht në shalë: “Më verbove qën, me gurë më qëllove?!”. Nga ana tjetër m’u lut Genta duke u dridhur nga të ftohtit:

– Shpejt, më ndihmo, i poshtri, më ngjeshi copa akulli në mish, m’i hiq sa më shpejt, po më këcëllasin dhëmbët nga të ftohtit.

Dhe dridhej e tëra. I zhyta duart në shpatulla, por nuk diktova asnjë copë akulli.

– Përpara, jo mbrapa, – më tha duke zbërthyer dy kumbitë e sipërme të bluzës. U stepa për disa sekonda. Si mund të futja duart në një trup vajze?! Pastaj mora guxim, në fund të fundit vetë m’u lut. Zhyta dorën e djathtë gjer thellë. Nxora ca copa akulli të cilat i kishin qëndruar rreth rripit të mezit, mbi kërthizë.

– Vazhdo, vazhdo, ka ende, Indrit, më hyri tartakuti – më përgjërohej ajo. Dhe mua më pëlqente të vazhdoja të rrotulloja duart edhe pse atje nuk gjeja më copa bore apo akulli. Disa herë m’u fërkuan duart pas sutienave. M’u kujtuan fjalët e babait: “Sillu sikur ta kesh një motër!” dhe tërhoqa duart si nga një zjarr i përvëluar. Ajo ngriti sytë e zez si pus dhe më pa drejt e në buzë. Nuk di, buzët e mia, apo të sajat digjnin më shumë, por pashë se ato të sajat dukeshin si shegë e çarë nga shëndeti i tepërt.

– Shkojmë në shtëpinë time të thahemi, – tha ajo me një zë si pëshpërimë rrëkeje nën borë.

– Nuk mundem, – thashë unë si miza në qyp, edhe pse propozimi i saj më joshi aq tepër – do përsëris mësimin e historisë, kam radhën për t’u ngritur.

Kështu, pas luftës me topa bore, unë isha afruar e miqësuar më shumë se zakonisht me të. Mezi prisja të nesërmen për ta parë rishtazi, të ndieja parfumin e saj aq joshës. Ishte hera e parë që vura brisk në faqe edhe pse nuk kisha shumë qime. Rruhesha çdo mëngjes dhe nuk e kurseja kolonjën, aq sa një ditë ajo më tha se nuk e duronte dot atë erë tharëtire. Më solli një tjetër lloj dizinfektanti pas rrojes, të blerë në dyqanin e valutës, ndoshta nga ai lloj që përdorte edhe babai i saj. Në bankë, unë isha i ulur nga ana e dritares dhe shpesh lëvizja kanatën, duke e hapur e mbyllur, për ta parë më shquar figurën e saj, të reflektuar në xham, për të parë më me nge sytë e saj pis të zez. E kundroja rehat-rehat, ndërsa ajo shkruante, ose lexonte. Kishte nisur të më pëlqente jashtëzakonisht shumë. Mezi prisja të gdhinte mëngjesi i ditës së re. Kur mungonte në ndonjë orë mësimi, për një arsye apo tjetër, bëhesha nervoz dhe nuk di nga më vinte gjithë ajo dhimbje koke. Shpesh ajo sillte në shkollë stafidhe rrushi të thata që nuk gjëndeshin në treg, gjysmat e të cilave m’i jepte mua. Përpiqej të më mbushte mendjen që edhe unë të vazhdoja studimet e larta për shkencat politike me qëllim që të ishim së bashku në Universitet, por unë i thosha se vetëm arkeologjia më pëlqente, edhe pse dyshoja se për mua nuk do të kishte shkollë të lartë.

Ishte pranvera më e bukur e jetës sime. Kudo rrinim së bashku, në pushimin e gjatë, në mbrëmjet e vallëzimit, në kinema, në shfaqjet artistike e kudo. Kur Gentës ia vinin në dukje këtë, ajo me shaka u përgjigjej se unë isha vëllai i saj i vetëm. Herë-herë, vërtetë unë e doja si motër, por kishte raste kur përfshihesha nga një zjarr i brendshëm dhe doja ta shtërngoja fort në gji, por më ndalte zëri i rreptë i babait: “Konsideroje si motër, ki kujdes kur mbetesh vetëm me të në shtëpi, mund të ketë diku ndonjë përgjues…”. Babain e kisha idhull dhe i besoja llogjikës dhe përvojës së tij.

Erdhën provimet e maturës dhe unë i shpeshova vizitat tek shtëpia e saj. Gati shkoja përditë. Kishin mbetur njëzetë e katër orë përpara provimit të matematikës. Profesor Gjata më kishte rekomanduar tre tipa ushtrimesh që mund të binin në provim. Genta propozoi që ata t’ia shkruaja në llërët e duarve të saj. Do të mbante një bluzë me mëngë të gjera dhe mund t’i kopjonte me marifet në kohën e provimit. Ishim pikërisht në shtëpinë e saj për konsultimet e fundit. U mbështet mbi një pufkë dhe unë po ia shkruaja me stilolaps ushtrimet e zgjidhura, në llërë, drejt e në lëkurë. Isha i detyruar të përkulesha mbi të dhe ta prekja në mish. Këmbët i kishte ngritur sipër, mbi divan. Fustani i kishte rrëshqitur pak mbi gju dhe i dukeshin një palë kofshë të bardha e të bëshme, me lëkurë të feksur si fildish. Duke diktuar vështrimin tim ngulmues, u emocionua dhe fytyra iu bë si paparunë e kuqe. Edhe unë e ndjeva të skuqurit në fytyrën time. Një zjarrllëk i brendshëm më pushtoi të tërin, por vetëm për disa sekonda, sepse kujtova aparatet e përgjimit që mund të ishin vendosur në muret e shtëpisë dhe u bëra akull. Nuk ishte e thënë t’i gëzonim ato çaste të paharruara në intimitet, sepse pas veshit tim buçiti një klithmë e egër: “Çfarë po m’i bën ashtu vajzës, mor i deklasuar”?!. Genta brofi në këmbë dhe i doli së ëmës përpara. Gati iu përplas në fytyrë.

– Çfarë kujton se po bëjmë? Po kopjoj ushtrimet e matematikës, – i bërtiti me zëmërim dhe i zgjati krahun e zbuluar, pastaj shtoi – ky “i deklasuari” është më i mirë se të gjithë ju së bashku, monstra… I kërkoni ndihmë për vajzën, e ftoni tjetrin në shtëpi dhe për një thërrime dyshim, po e shani sa s’thuhet, njerëz me dy fytyra!

– Të paska bërë për vete, moj korbë, po mban anën e tij dhe po më hakërrehesh mua si grifshë! Në vend që të të mësonte matematikën, po të mëson si të kopjosh. Të ka futur shejtanin në bark, – iu kthye ajo së bijës. Këtu nuk m’u durua. M’u ndez gjaku i malësorit dhe sytë më lëshuan xixa. Ngrita edhe unë zërin:

– E ke gabim shoqe, çdo berr varet për këmbë të veta. Nga u bëra unë i deklasuar, biri i një fshatari të thjeshtë e të varfër?! Kush ua jep juve atë të drejtë për të më futur tek të deklasuarit? Kush jeni ju që bëni edhe diellin, edhe breshërin?! – dola pa pritur përgjigje, përplasa derën dhe për herë të fundit, thashë:

– Mos ua pafsha bojën!

Nënë e bijë vazhdonin kacafytjen brenda mureve të apartamentit me gurë të skalitur. Zërat e tyre të acaruar po më ndiqnin nëpër shkallë. Emri im ishte bërë mollë sherri. Më erdhi keq për Gentën. Ajo më doli me guxim në mbrojtje duke sakrifikuar nga vetja. Ajo ishte fare ndryshe nga ata dhe pa asnjë lloj faji.

Sa dola në ajër të pastër, u pendova për çfarë debatova, isha ngutur. Po sikur ajo shtëpi të kishte vërtetë përgjues? Gjithë sherrin do ta dëgjonte edhe i ati dhe nuk kishte për ta falur të bijën, po as mua. Me këtë skandal i kisha shkelmuar edhe ato pak shpresa për shkollën e lartë. E kisha gjizosur me Degën, i isha kundërvënë. Gentën jo vetëm që nuk e urreva, por e desha edhe më shumë. Ajo më doli në krah kur s’e prisja, sakrifikoi nga vetja. Si i shau ashtu për të më mbrojtur mua?! E admirova për guximin. Mezi duroja gjersa t’ia shihja përsëri sytë e zez. Të nesërmen më gjeti vetë. Sytë i ishin të mufatur dhe poshtë tyre i kishin hedhur një rreth të zi. Më tha se e ëma i kishte raportuar gjithçka të atit. Nënkryetari i Degës e kishte rrahur atë pa mëshirë, me rripin e pantallonave ushtarake. Ia kishte nxirë trupin. Kur mbetëm vetëm në klasë ngriti pak bluzën në ije dhe unë vura re ca vulanga të errëta, mavi. U përkula dhe e putha në ije si për t’i hequr dhimbjet. U rrënqeth, por nuk kundërshtoi. Buzëqeshi dhe më shtërngoi dorën me gishtërinjtë e saj delikatë.

– Ti, Genta, nuk ke asnjë faj, – i thashë – do të ndihmoj unë në provimin shtetëror të matematikës, edhe sikur të rrezikoj për vete. Kaq gjë kam në dorë.