Përkujtojmë firmëtarin, filatelistin, poliglotin, arkivistin, etnografin dhe politikanin shqiptar Lef Nosi
Përkujtojmë firmëtarin, filatelistin, poliglotin, arkivistin, etnografin dhe politikanin shqiptar Lef Nosi (9 prill 1877-15 shkurt 1946)
Lef Nosi lindi në qytetin e Elbasanit më 9 prill të vitit 1877 në një familje ortodokse të lagjes së vjetër të quajtur “Kala”. Vitet e para të shkollës i kreu në qytetin e lindjes dhe më pas vazhdoi studimet e larta për farmaci në Athinë.
Pa mbyllur ende studimet, u kthye në Shqipëri duke u angazhuar thellësisht në drejtim të çështjeve rreth historisë e kulturës kombëtare. Që në moshë të re, Lef Nosi kishte në zotërim bibliotekën e dytë më të madhe në Shqipëri, pas asaj të Mit’hat Frashërit. Në vitin 1908, ai mori pjesë në punimet e Kongresit të Manastirit (14-22 nëntor 1908). Në vitin 1909 u zgjodh kryetar i klubit “Vëllazëria” të Elbasanit dhe po atë vit themeloi shoqërinë kulturore “Afërdita”.
Një vit më vonë, themeloi në Elbasan gazetën “Tomorri”, e para gazetë në historinë e qytetit. Artikujt e botuar në këtë gazetë që karakterizoheshin nga fryma kombëtare, nxitën reagimin e autoriteteve xhonturke, të cilët arrestuan Lef Nosin dhe e dënuan me vdekje. Për shkak të protestave të patriotëve shqiptarë, dënimi me vdekje iu kthye në internim.
Në vitin 1909 ndihmoi në hapjen e Shkollës Normale të Elbasanit. Më 28 nëntor 1912, ishte një prej delegatëve të Elbasanit në Kuvendin e Vlorës dhe një nga nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë. Në kabinetin e Qeverisë së Vlorës me në krye Ismail Qemalin, u emërua si Ministër i Postë-Telegrafëve, ku firmosi disa nga aktet e rëndësishme të kësaj qeverie.
Shumë i rëndësishëm konsiderohet fakti se Lef Nosi ishte botuesi i parë i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë. Mendohet që origjinali të ketë qenë pjesë e koleksioneve të tij, por ky fakt mbetet ende dhe sot i pasqaruar.
Në mars të vitit 1914, ishte pjesë e delegacionit që priti ardhjen e princ Vidit në Shqipëri.
Në vitin 1918 mori pjesë në qeverinë e Durrësit dhe dha një ndihmesë të posaçme në përbërje të delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris. Mori pjesë në jetën politike të fillim viteve 20’ në kuadrin e Federatës “Atdheu”. Gjatë qeverisjes së Fan Nolit në vitin 1924, u caktua kryetar bashkie i Elbasanit. Me largimin e Nolit, Lef Nosi u tërhoq nga politika dhe iu dedikua botimit të dokumentave me vlerë historike, studimeve gjuhësore, mbledhjes së objekteve arkeologjike, folklorike, numizmatike dhe filatelike.
Me pushtimin italian, u internua në Itali dhe u kthye në Shqipëri në vitin 1942, ku filloi të angazhohet në rradhët e Ballit Kombëtar. Me pushtimin nazist të Shqipërisë, u zgjodh anëtar i Regjencës. Gjatë kësaj kohe, ai ndihmoi në shpëtimin e hebrenjve të cilët përndiqeshin nga autoritetet naziste.
Me ardhjen e komunistëve në pushtet, Lef Nosi u arrestua në veri të Shqipërisë nën akuzën për bashkëpunim me pushtuesit.
Gjyqi u zhvillua në sallën e kinema “Kosova”, i cilësuar si “gjyq ushtarak i Tiranës”, ndonëse i akuzuari nuk kishte qenë ndonjëherë ushtarak. Gjatë gjyqit do të deklaronte që: “Regjenca nuk ka patur lidhje me gjermanët”. U dënua me pushkatim më 15 shkurt të vitit 1946.
Përgjatë viteve të demokracisë u nderua me titujt “Qytetar Nderi i Elbasanit” në vitin 2004 dhe me urdhrin “Gjergj Kastrioti” në vitin 2007.
———————-
We commemorate today, the Albanian Proclamation of Independence signer, philatelist, polyglot, archivist, ethnographer and politician Lef Nosi (April 9, 1877-15 February 1946)
Lef Nosi was born in the city of Elbasan on April 9, 1877 in an orthodox family of the old neighbourhood called “Kala”. He spent the first years of school in his hometown and then continued his higher studies for Pharmacy in Athens.
Before completing his studies, he returned to Albania, engaging deeply in issues related to the history and national culture. From a young age, owned the second largest library in Albania, after that of Mit’hat Frashëri. In 1908, he participated in the proceedings of the Monastery Congress (November 14-22, 1908). In 1909 he was elected president of the club “Vëllazëria” of Elbasan and in the same year he founded the cultural society “Afërdita”.
A year later, he founded in Elbasan the newspaper “Tomorri”, the first newspaper in the history of the city. The articles published in this newspaper, which were characterized by national spirit, provoked the reaction of the Young Turk authorities, who arrested Lef Nosi and sentenced him to death. Due to the protests of Albanian patriots, the death sentence was returned to exile.
In 1909 he helped open the Normal School of Elbasan. On November 28, 1912, Lef Nosi was one of the delegates of Elbasan to the Assembly of Vlora and was one of the signatories of the Declaration of Independence. In the cabinet of the Government of Vlora headed by Ismail Qemali, Lef Nosi was appointed as Minister of Posts and Telegraphs, where he signed some of the important acts of this government.
Very important is the fact that Lef Nosi was the first publisher of the Declaration of Independence of Albania. The original is thought to have been part of Lef Nosi’s collections, the fate of which remains unclear today.
In March 1914, Lef Nosi was part of the delegation that welcomed the arrival of Prince Vid in Albania.
In 1918 he participated in the government of Durrës and gave a special assistance to the Albanian delegation to the Peace Conference in Paris. He took part in the political life of the early 20’s in the framework of the “Fatherland” Federation. During the rule of Fan Noli in 1924, he was appointed mayor of Elbasan. With the departure of Noli, Lef Nosi withdrew from politics and dedicated himself to the publication of documents of historical value, linguistic studies and collection of archaeological, folkloric, numismatic and philatelic objects.
With the Italian occupation, Lef Nosi was exiled to Italy and returned to Albania in 1942, where he began to engage in the ranks of the National Front. With the Nazi occupation of Albania, he was elected a member of the Regency. During this time he helped save Jews who were being persecuted by the Nazi authorities.
With the arrival of the communists in power, Lef Nosi was arrested in northern Albania on charges of collaborating with the occupiers.
The trial took place in the “Kosova” cinema hall, described as a “Tirana military trial”, although the accused had never been a military man. During the trial he would state that: “The regency had nothing to do with the Germans”. He was sentenced with death on February 15, 1946.
During the years of democracy he was honoured with the titles “Honorary Citizen of Elbasan” in 2004 and with the order “Gjergj Kastrioti” in 2007./9 prill 2023, muzeu shtepia me gjethe
Please follow and like us: