Frank Shkreli: Shënime për librin e Gjekë Marinajt
“Gjekë Marinaj dallohet ndër poetët më të mirë shqiptarë të kohës. Kjo do të thotë se ai zë vend midis poetëve më të mirë evropianë…Kur lexojmë poezinë e tij për kalimin e Akeronit, lumit të sketërrës, atë që ndan jetën nga vdekja, s’ka si të mos na kujtohet episodi prekës, ku ai, djaloshi i ri, u arratis dramatikisht nga Shqpëria totalitare më 1990, duke kapërcyer me “not” një lumë, që shërbente si kufi”. (Ismail Kadare për librin më të fundit, “Paradigma e Parajsës”, të poetit dhe shkrimtarit Gjekë Marinaj).
Dr Gjekë Marinaj, poeti dhe shkrimtari shqiptaro-amerikan është i mirënjohur tashmë, jo vetëm në Shqipëri, në Kosovë dhe në trojet mbarë shqiptare. Ata që ndjekin veprimtarinë e tij si poet e shkrimtar, përkthyes, kritik letrar, botues dhe filozof, e dinë se Dr. Gjekë Marinaj vazhdon të kapërcej kufijt dhe kufizimet intelektuale, që dekada më parë, kishte imponuar mbi të dhe të gjithë bashkatdhetarët e tij, regjimi barbar komunist enverist, për pothuaj një gjysëm shekulli. Përveç veprimtarisë së tij si poet e shkrimtar dhe si profesor që jep mësim në një prej universiteteve më të njohura në shtetit Teksas të Shteteve të Bashkuara – poeti me origjinë nga Malësia e Madhe – me kontributet dhe kapacitetet e tija intelektuale të përmasave botërore, Dr. Marinaj nderon veten, komunitetin shqiptaro-amerikan, por mbi të gjitha i jep një emër të mirë Kombit shqiptar dhe shqiptarëve kudo. Gjekë Marinaj dallohet ndër poetët më të mirë shqiptarë të kohës. Kjo do të thotë se ai zë vend midis poetëve më të mirë evropianë”, është vlersimi që i bënë, Ismail Kadare librit më të fundit të Gjekë Marinajt —“Paradigma e Parajsës – Poezi për dashurinë”.
Me veprimtarinë e tij gjithëpërfshirse, ai njihet tanimë, jo vetëm këtu në Shtetet e Bashkuara, por edhe anë e mbanë botës, si një intelektual i dorës së parë, i cili ka tejkaluar me guxim dhe kuriozitet, jo vetëm kufijt gjeografikë midis kombeve dhe kontinenteve, por edhe kufijt e mirëkuptimit midis njerëzve, kulturave dhe gjuhëve botërore. Poeti shqiptaro-amerikan, Dr Gjekë Marinaj ka siguruar një reputacion ndërkombëtar tashmë, për tu pasur lakmi nga çdo kush, si një mbështetës dhe promovues i diplomacisë kulturore dhe si ndërmjetës midis letërsisë dhe filozofisë në shoqëri dhe në botë. Frank Shkreli: Gjekë Marinaj, poeti erudit malësor shqiptaro-amerikan po pushton botën me poezinë e tij | Gazeta Telegraf
Akademiku, poeti dhe shkrimtari ynë i nderuar nga Malësia e Madhe — i palodhëshëm dhe shpesh i paarritshëm në fushën e veprimtarisë së tij të gjithëanshme – ka pasuruar jo vetëm botën shqiptare por mbarë botën, në kuptimin e vërtetë të fjalës – me mbi 20-vepra, të përkthyera dhe të botuara në më shumë se një dyzinë gjuhësh të huaja, në disa kontinente. “Marinaj është një nga poetët më të rëndësishëm të shekullit 21, siç ishte Pablo Neruda në shekullin 20-të”, vlerëson poetin shqiptaro-amerikan për veprën e tij më të fundit, “Paradigma e Parajsës – Poezi për dashurinë”, ndër të tjerë edhe Gazeta Gyeonggi nga Seuli i Koresë së Jugut. Ndërsa gazeta Washington Daily News shprehet për poetin toinë malësor, se “Gjekë Marinaj është poeti për të cilin bota ka pritur kaq gjatë.”
Libri i fundit që Dr Gjekë Marinaj ka botuar në shqip nga Shtëpia Botuese, “Faik Konica” në Prishtinë – besoj se së shpejti, siç ka ndodhur me librat e tij më të hershme, do të përkthehet gjithashtu edhe në gjuhë të huaja, është “Paradigma e Parajsës –me 51 poezi gjithsejt kushtuar, siç shkruan vet autori, “bashkëshortes sime Dusitës në 30-vjetorin e martesës”. Përveç poezive dedikuar bashshortes së tij me rastin e 30-vjetorit të martesës së tyre, Gjekë Marinaj ka përfshirë në këtë vëllim edhe poezi të tjera të pabotuara më parë, sipas autorit.
Mua më pëlqen poezia në përgjithsi, por nuk mund të them se jam i aftë të gjykoj as të vlerësoj poezinë e Gjekë Marinajt, apo ndonjë poeti tjetër, ashtu siç do të bënte një poet i mirëfillt, pasi fatkqesisht, nuk është një fushë me të cilën jam marrë në jetën dhe karrierën time. Por, ajo që vej re dhe që mund të them deri diku me siguri — me aq sa mund të gjykoj unë — vepra e fundit e Gjekë Marinajt por edhe të tjera në përgjithësi të këtij poeti e shkrimtari, tashti i njohur botërisht për meritat e tija letraro-artistike dhe jo vetëm e që pasurojnë bibliotekat shqiptare dhe botërore. Po jam i bindur se Gjekë Marinaj po jep një kontribut edhe më të rëndësishëm, në nxitjen e forcave pozitive kombëtare dhe ndërkombëtare, forcave krijuese të mirëkuptimit njerëzor – në botën tonë shqiptare, po se po, por edhe anë mbanë botës. Të gjithë ata që dinë më shumë për poezinë dhe që njohin mirë veprimtarinë poetike të Gjekë Marinajt, shprehen se poezia e tij pasqyron me guxim dhe aftësi të jashtzakonshme motivet e ditëve tona, duke u marrë edhe me problemet e realitetit tonë, qoftë madje edhe subjekti i dashurisë ose mirëkuptimi midis njerëzve, kulturave dhe gjuhëve. Trajtimi i subjekteve bashkohore është i rëndësishëm për poetin si një mjet që ndryshon veten, ndërsa përpiqet të ndërrojë, njëkohsisht, edhe botëkuptimet dhe psikolgjinë e të tjerëve për rreth.
“Gjatë kompozimit të këtyre vargjeve kam besuar si gjithmonë, se vjershat e dashurisë, nëse të menduara mirë dhe të shprehura mirë, me kulturë të lartë gjuhësore e dhunti të vërtetë poetike, e kanë aftësinë për të bërë ndryshime pozitive në jetën tonë. Midis tjerash ato mund të na edukojnë, frymëzojnë, argëtojnë dhe të na japin mundësinë për ta kuptur veten dhe botën më mirë,” shprehet autori në parathenjen e librit të tij më të fundit, “Paradigma e Parajsës – Poezi për dashurinë”.
E thonë ekspertët se Gjekë Marinaj me poezinë e tij ka sjellë një frymë të re që ka filluar të përshkojë jo vetëm poezinë shqiptare, por edhe atë botërore, si një domosdoshmëri e kohës, si një afrim i saj me jetën bashkohore moderne të ditëve të sotëme, përtej kufijve gjuhësorë, politikë dhe intelektualë. Është një frymë e re që siç duket ka tërhequr tashmë vëmendjen e personaliteteve eskpertë më të njohura të poezisë
botërore por edhe të qarqeve akademike amerikane dhe ndërkombëtare, gjë që duhet të na bejë të gjithëve krenarë për veprimtarië dhe reputacionin ndërkombëtar të poetit dhe shkrimtarit shqiptaro-amerikan, Dr Gjekë Marinaj.
Po e përmbylli këtë shënim modest me rastin e botimit më të fundit të poetit Dr. Gjekë Marinaj – me një vlerësim nga Z. Wole Soyinka, autorit e poetit nigerian dhe fituesit të Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1986: “Kur miku im Prof. Jerry Kuye më tha se kishte zbuluar një poet të veçantë nga të gjithë poetët që ai kishte lexuar më parë, mendova se poezitë (që ai m’i la për t’u hedhur një sy) do të ishin të shkruara me numra apo simbole abstrakte, e jo me shkronja. Vetëm pasi i lexova ato, të cilat mbanin për autor poetin Gjekë Marinaj, e kuptova se ku ishte fjala. Nëse Marinaj vazhdon të shkruaj kështu, ka gjasa se një ditë jo të largët, e gjithë bota letrare do e kuptojë domethënien e fjalëve vlerësuese të Prof. Kuye’s për Gjekën”, ka shkruar në librin e Gjekë Marinajt, fituesi i Çmimit Nobel për Letërsi në vitin 1986, nigeriani Wole Soyinka.
Përballë këtyre vlerësimeve nga disa prej emrave më të njohur të letërsisë botërore, për veprën e fundit të poetit shqiptaro-amerikan, Gjekë Marinajt — fjalët e mia do të ishin të tepërta, të panevojshme dhe të padobishme.