Zoti Henze, ju jeni një nga të paktët ekspertë të specializuar për Evropën Lindore dhe Ballkanin Perëndimor në perëndim, le të flasim për Shqipërinë. A kemi shoqëri të drejta e të lira në Shqipëri?

Shoqëria civile shqiptare, e cila në thelb është opozita, është përpjekur të turpëroj prej vitesh, brenda dhe jashtë parlamentit, në të gjitha variacionet, qoftë për temën e rritjes eksponenciale të eksporteve të drogës në Bashkimin Europian apo pastrimin e parave, në mashtrimin masiv zgjedhor të deputetëve të Partisë Rama, në shembjen e monumentit kombëtar, qendrës së revolucionit demokratik, teatrit kombëtar, në uljen masive të lirisë së shtypit të organizatës Rama.

Pra shqiptarët janë një komb i lumtur pasi nuk janë të poshtëruar?

Shoqëria civile shqiptare është e gjallë dhe ka një bazë kulturore. Problemi në Shqipëri nuk është ADN-ja e kombit shqiptar, problemi i Shqipërisë është ADN-ja e ekzekutivit të korruptuar Rama, ADN-ja e politikës së flamurit të rremë që po lundron – sipërmarrësve Basha, Tabaku dhe Alibeaj. Pra, më lejoni të saktësoj : të poshtërosh njerëzit do të thotë t’i trajtosh ata sikur të mos ishin njerëz, por thjesht një gjë, një vegël, një qenie njerëzore e dorës së dytë. Ekzekutivi i Ramës dhe sektorët e lidhur ekonomikë të familjes Rama dhe përkrahësit e flamurit të rremë të Ramës që po lundron, e trajtojnë kombin shqiptar si të ishin fëmijë, sipas nesh. Kjo më kujton shumë epokën socialiste të para 1989, qeveritë komuniste përbëheshin nga kriminelë që poshtëronin vazhdimisht popullin. Ata që nuk janë dakord me ta, që nuk i nënshtrohen këtij sistemi, që nuk marrin pjesë në organizatën Rama, që kritikojnë organizatën apo edhe marrin pjesë në opozitën properëndimore, apo në shumë mënyra edhe gratë shqiptare që nuk do t’i nënshtrohen fizikisht punëdhënësit e tyre të kërcënuar ekzistencialisht. Përforcues për këtë ishte mosfunksionimi i shtetit ligjor shqiptar për shkak të reformës së dështuar ligjore në vitin 2018. Kjo është Shqipëria e 2023. Jo pa arsye qindra mijëra shqiptarë kanë emigruar apo aplikuar për azil në vendet europiane dhe shumë kontinente të tjera në 11 vitet e fundit të qeverisjes Rama. Në qeveritë e mëparshme nuk ishte kështu, vetëm gjatë luftërave ballkanike. Pra, poshtërimi përfshin një kërcënim ekzistencial, sepse autori, sidomos kur është një institucion shtetëror si Rama në Shqipëri, ushtron pushtet mbi viktimat e tij. Një pjesë thelbësore e poshtërimit është se dhunuesi u jep viktimave të tij ndjenjën e të qenit plotësisht në mëshirë. Pafuqia dhe pambrojtja e shumë viktimave në Kosovë dhe Shqipëri manifestohet në frikën se mos mund të kujdesen më për interesat e tyre jetike. Në Shqipëri kemi qenë dëshmitarë të dy episodeve novatore të poshtërimit të kombit shqiptar në vitet e fundit, të lidhura ngushtë me ndërveprimin e një ambasadori tejet problematik dhe përfaqësuesit të pushtetit ekzekutiv më të korruptuar të Europës, Ramës. Ambasadoria kërcënoi shoqërinë civile shqiptare, opozitën me një thënie të Hoksës “Nëse nuk i përmbaheni asaj që presim nga ju, atëherë do të hani bar”. Kjo deklaratë e diplomates nuk ishte vetëm absolutisht e pajustifikuar, por ka edhe një masë masive karakter modest, në thelb i redukton anëtarët e shoqërisë shqiptare në objekte. Sipas motos, nëse nuk je për mua, nëse nuk i nënshtrohesh mendimit tim, do të përjashtohesh, je shtetasi 2, do të shpallesh person non grata. Këtu hyri në lojë agjenti i korruptuar i FBI-së McGonigal. Kjo deklaratë e ambasadores jo vetëm që ishte poshtëruese, por kishte cilësinë e nxitjes së rikthimeve te shqiptarët, pasi ngjallte kujtime traumatike të diktaturës komuniste. Të njëjtën lojë organizon autokracia Rama, qofshin vendet e punës publike apo mediat, kushdo që kundërshton autokracinë do të klasifikohet si antiamerikan, i persekutuar, i torturuar apo i papunë, de facto i degraduar në një person të dorës së dytë. Në këtë aspekt kombi shqiptar po poshtërohet vazhdimisht nga jashtë dhe nga brenda. Shqipëria nuk ka një qeveri të denjë, një qeveri antidemokratike që kundërshton vlerat e shoqërisë civile perëndimore.

Pra, një temë sfiduese. Si duhet të ketë zgjedhje të lira në një mjedis kaq të konfiguruar?

Përveç kësaj, të dy vendet kanë grupe heterogjene të popullsisë, popullsia kryesore janë shqiptarët me prejardhje ilire, pra një nga popujt kulturorë më të vjetër në Evropë. Shqiptarët kurrë në historinë e tyre nuk kanë filluar luftë, një komb që duroi pushtimin shekullor nga turqit dhe italianët, pastaj komunizmin deri në vitin 1991. Më pas tentativa e përsëritur e serbëve në vitet 1990 për të gjenociduar kombin shqiptar në Ballkan. Ndryshe nga serbët dhe rusët, shqiptarët janë një komb i përkushtuar për të siguruar një shtëpi për njerëzit me prejardhje dhe fe të ndryshme, një popull paqësor dhe me ndikim kulturor në qendër të Evropës. Myslimanët, hebrenjtë dhe të krishterët jetojnë së bashku në mënyrë paqësore në bashkëjetesë në zonën shqipfolëse. Fatkeqësisht, edhe kjo tani është në rrezik. Thithja e talebanëve dhe muxhahedinëve dhe ndikimi në rritje i myslimanëve ortodoksë nga Turqia është një përzierje e paqëndrueshme që Rusia po e shfrytëzon.

Si duhet ta kuptojmë këtë?

E shihni ka katër vende në botë ku mund të shpërthejë Lufta e Tretë Botërore, dhe ky është Ballkani, Jerusalemi, Tajvani dhe Evropa Lindore.

A mund të ketë zgjedhje të lira lokale më 15 maj 2023?

Jo, aktualisht nuk është e mundur të zhvillohen zgjedhje të lira në Shqipëri.

Si arrini te ky supozim?

Kjo ka arsye të ndryshme. Ka arsye institucionale dhe arsye faktike. Në fakt, Shqipëria është i vetmi shtet NARKO në Evropë, i drejtuar nga kreu i EkzekutivIT Rama. Gazeta më e madhe në Europë e quan këtë djalë, Ramën, qeveria MAFIA. Si duhet të ketë zgjedhje të lira në një shtet NARKO? Institucionalisht, zgjedhjet e lira dhe demokratike kërkojnë një shtet kushtetues demokratik dhe një shtyp të lirë dhe qytetarë që mund të marrin vendime të lira. Në Shqipëri, për fat të keq, shteti i së drejtës është ende jofunksional. Liria e shtypit është rreptësisht e kufizuar. Popullsia është jashtëzakonisht e varfër dhe ata që kanë ende punë kanë frikë se mos i humbasin nëse votojnë për një parti opozitare. Në vitin 2018, Gjykatat e Larta u bënë de facto jofunksionale. Sfondi ishte një reformë e gabuar në drejtësi që çoi në pushtimin e përhershëm të Gjykatës Kushtetuese dhe të Gjykatës së Lartë të garantuar nga kushtetuta shqiptare duke u pezulluar për 5 vjet. Gjatë kësaj kohe, asnjë e drejtë e njeriut nuk mund të mbrohej në Shqipëri. Çfarë lloj situate është në mes të Evropës? Dhe a po flasin ende përfaqësuesit e BE-së dhe SHBA-së për zgjedhje të lira apo kryesisht të lira në Shqipëri? Si rezultat i këtij procesi, nuk kishte më asnjë siguri juridike të garantuar me kushtetutë dhe pjesa tjetër e sistemit gjyqësor shqiptar kishte humbur autoritetin përfundimtar dhe si rrjedhojë ishte bërë jofunksionale. Shteti ligjor nuk është një konstrukt teknik, vetëm ¼, ¾ e funksionalitetit të një shteti të së drejtës varet nga pranimi dhe besimi në shtetin e së drejtës nga sovrani, pra nga qytetarët shqiptarë, dhe kjo kërkesë bazë ka shkuar në zero. pas dështimit të reformës ligjore. Rastësisht, kjo çoi edhe në mosfunksionin e legjislativit. Partitë në parlamentin shqiptar nuk ishin më në gjendje të kërkonin të drejtat e tyre të kontrollit, pasi nuk kishte më gjykatë kushtetuese. Fakti që ambasadoria amerikane Kim apo ambasadoria gjermane e atëhershme Schulz folën atëherë për suksesin e reformës ligjore, nuk mund të justifikohet, edhe nëse të dy zonjat nuk kanë vërtet njohuri juridike për të drejtën kushtetuese, në fakt uruan popullin shqiptar se tani nuk ka të drejta paditëse që nga viti 2018. Një fyerje e vërtetë ndaj parimit të demokracisë dhe shtetit ligjor dhe një shenjë e arrogancës absolute ndaj kombit shqiptar dhe vlerave perëndimore. Kjo reformë ligjore përfaqëson një shkelje të qartë, masive të kushtetutës së shtetit shqiptar dhe rregullave të së drejtës ndërkombëtare, në veçanti nenit 2, paragrafit 2, 3 të Konventës Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe Politike të OKB-së dhe ligjit në fuqi të BE-së. Gjatë kësaj kohe, në 5 vitet e fundit, sistemi politik dhe shtypi në Shqipëri pothuajse u harmonizuan, liria e shtypit u kufizua masivisht. Një kuadër rregullator në të cilin zgjedhjet pa frikë mund të zhvillohen sipas rregullave demokratike nuk ekziston prej disa vitesh në Shqipëri. Një arritje e administratës Rama, me mbështetje këshilluese nga aktorë ndërkombëtarë. Organizata Rama sundon në shumicën e bashkive në Shqipëri, zgjedhjet e fundit parlamentare në 2017, 2021 dhe zgjedhjet vendore në 2019 u falsifikuan në mënyrë të pamohueshme masivisht, kush përfiton prej kësaj? Fituesja e zgjedhjeve, organizata Rama, mori pjesë e vetme në këtë. Kjo më pas çoi institucionalisht në faktin se gjyqësori kontrollohet nga një organ politik. Këshilli i Lartë/Komiteti Përzgjedhës Gjyqësor dhe Kontrolli Financiar i Qeverisë Rama. Në këtë aspekt, ndarja e pushteteve nuk ka funksionuar deri më sot dhe gjykatat e larta janë ende de facto jofunksionale, pasi për shkak të grumbullimit të pothuajse 100 mijë proceseve të vjetra nga periudha 2018-2023, puna vështirë se mund të bëhet me efektivitet në gjykata kushtetuese.

Po dosjet gjyqësore dhe hetimore në Shqipëri?

Vakuumi gjyqësor i pesë viteve të fundit ka rezultuar në një grumbullim prej qindra mijëra çështjesh, rreth 36,000 prej të cilave janë ende në pritje të gjykimit nga Gjykata e Lartë, e cila sot ka vetëm nëntë gjyqtarë nga nëntëmbëdhjetë dhe për këtë arsye është antikushtetuese. Unë supozoj se do të duhen një deri në dy dekada në Shqipëri për të pastruar ngarkesën aktuale të çështjeve ligjore. Pesë vjet pasi parlamenti miratoi ligjin për reformën në drejtësi, vetëm 420 nga 830 gjyqtarë dhe prokurorë e kanë kaluar procesin e rishikimit dhe 200 kanë dështuar në shqyrtim dhe janë larguar nga sistemi gjyqësor. Një dëm i mëtejshëm i reformës ligjore joprofesionale. Një problem i madh, megjithatë, është bashkëpunimi privat i gjyqësorit. Bazë për këtë është vendimi i Këshillit të Lartë Gjyqësor, i përbërë edhe nga socialistë të vjetër të diktaturës, për të transferuar menaxhimin e dosjeve të Gjykatës së Lartë tek Instituti i Menaxhimit Lindje-Perëndim (EWMI) si pjesë e një marrëveshjeje. Kreu i EWMI në Shqipëri është Delina Fico, bashkëshortja e ministrit aktual të Brendshëm B. Çuçi dhe ish-bashkëshortja e kryeministrit Rama. Siç mund ta shohim, familja është e përkushtuar. Një tregues tipik i një autokracie. Skedarët tani janë renditur në “tavolinën e kuzhinës”. Ne në perëndim duhet të imagjinojmë diçka të tillë në Uashington. Të dhënat hetimore dhe gjyqësore të Gjykatave të Lartë të SHBA-së i janë dhënë një kompanie private, drejtoresha menaxhuese e së cilës është ish-gruaja e Presidentit të SHBA dhe gruaja aktuale e një prej ministrave të presidentit. Një situatë e paimagjinueshme, por që ndodhi në Shqipëri dhe kjo marrëveshje u shoqërua pozitivisht nga dy ambasadorë. Nuk mund të shkatërrohet më shumë besim në perëndim, në demokraci dhe në shtetin e së drejtës sesa me këtë veprim të administratës Rama. Zonja Fico është gjithashtu një ish-drejtuese e OSF-së së Soros. Ka zëra se jeni bashkë Soros Jr. ishte përfshirë në korrupsion në Azerbajxhan në funksionin e saj në atë kohë. Ekspertët ligjorë të EWMI janë anëtarë të Klubit të Juristëve të Rinisë Socialiste dhe nuk plotësojnë kërkesat minimale ligjore për këshilltarët ligjorë të Gjykatës së Lartë. Ligji parashikon që këshilltarët e tillë duhet të jenë gjyqtarë ose të kenë përvojë dhe kualifikime të caktuara profesionale dhe të kalojnë në të njëjtin sistem shqyrtimi si gjyqtarët, në përputhje me nenin 179/2 § 4 të Kushtetutës. Asnjë nga këta persona që filtrojnë çështjet e Gjykatës së Lartë nuk është verifikuar në asnjë mënyrë. Si mund të funksionojë ende një gjyqësor neutral, si mund të parandalohet manipulimi apo vlerësimi i gabuar i dosjeve? Ky është kaos në formën e tij më të pastër, në mbretërimin e Ramës, që nuk e kemi parë as në Rusi apo Afrikë. Rastësisht, një marrëveshje e tillë cënon jo vetëm nenin 179/2 § 4 të ligjit shqiptar, por edhe të drejtën për një gjykatë siç parashikohet në nenin 6 § 1 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut.

Po rezultatet?

Një studim krahasues i fundit tregon gjithashtu se partia Rama tani kontrollon 90% të pushtetit në Shqipëri, gati 10% më shumë se partia e diktatorit Hoxha në 1991. Sistemi gjyqësor nuk ka qenë në gjendje t’u garantojë qytetarëve shqiptarë një gjykim të drejtë që nga viti 2018. Prej pesë vitesh, qytetarët shqiptarë nuk kanë akses efektiv në një gjykatë në sistemin gjyqësor shqiptar për shkak të mungesës së Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese dhe nuk ka siguri ligjore. Për shkak të reformës joprofesionale në drejtësi, shteti i së drejtës nuk ekziston më de jure në Shqipëri. Mohimi faktik i kësaj të drejte themelore është kryesisht për shkak të uljes dramatike të numrit të gjyqtarëve dhe prokurorëve në gjykatat e shkallës së parë dhe të apelit. Që nga viti 2018, bllokimi i proceseve civile pranë Gjykatës së Lartë, p.sh. B. për sa i përket pronave, kontratave, investimeve etj., i shkaktoi vendit një humbje afërsisht mbi 5 miliardë euro. Për më tepër, asnjë investitor i huaj i rëndësishëm nuk ka ardhur në Shqipëri në këto pesë vjet; përkundrazi, disa prej tyre janë larguar nga vendi. Ky dëm ekonomik vështirë se mund të cilësohet dhe llogaritet. Mungesa dhe mosfunksionimi i Gjykatës së Lartë dhe Gjykatës Kushtetuese për pesë vite ishte një nga arsyet kryesore të refuzimit të BE-së për të hapur negociatat e anëtarësimit me Shqipërinë. Ky dëm ekonomik vështirë se mund të cilësohet dhe llogaritet. Në veçanti, situata aktuale po çon në thellimin e destabilizimit në Shqipëri dhe hapjen e më shumë hapësirës për ndikimin kinez dhe rus. Përfituesit kryesorë të reformës së gabuar në drejtësi në Shqipëri janë qeveria, krimi i organizuar, kartelet e drogës dhe korrupsioni, të gjitha të lidhura me pushtetin aktual ekzekutiv. Kohët e fundit, për fat të keq, duhet të renditësh në këtë pikë edhe luftëtarët e tij Basha, Veliaj, Alibeaj, Tabaku. Por varet edhe nga diplomatët tanë dhe përfaqësuesit e OJQ-ve, ose ngurrojnë të kritikojnë lidershipin shtetëror dhe raportimin e tyre ndaj BE-së, ose marrin një rrogë përkatëse ose festojnë me përfaqësues të ekzekutivit dhe mbrojnë ekzekutivin e korruptuar. Ku edhe mediat amerikane tashmë pyesin se cili është interesi i zonjës Kim. Kim ishte e stërmbushur me punën e saj në Ambasadën Amerikane në Ankara dhe tani është e stërmbushur në Tiranë. Angazhimi juaj dëmton reputacionin e Shteteve të Bashkuara dhe Evropës. Nën drejtimin e Ramës, shteti ligjor dhe demokracia e zhvilluar nga demokratët pas vitit 1991 u shpërbë. Liria e shtypit u kufizua masivisht, shteti i së drejtës u hoq de facto në 2018 për shkak të mosfunksionimit të gjykatave të larta dhe ende nuk  funksionon sot, zgjedhjet parlamentare në 2017 dhe 2021 u falsifikuar masivisht nga anëtarët e partisë në pushtet Rama. Si rrjedhojë, të gjitha funksionet e rëndësishme ekzekutive tashmë janë zënë nga partia Rama dhe për shkak të manipulimit të zgjedhjeve parlamentare, ka një shumicë de fakto në parlament, në mënyrë që kushtetuta të ndryshohet hap pas hapi.

Çfarë do të thotë kjo për të tashmen?

Ky zhvillim është shoqëruar me një fushatë kundër opozitës properëndimore dhe disa liderëve të opozitës, përfshirë bashkëthemeluesit e demokracisë parlamentare dhe integrimit perëndimor të Shqipërisë, Sali Berisha dhe Ilir Meta. U bënë përpjekje për të shpifur dhe skualifikuar këta njerëz përmes dokumenteve të falsifikuara dhe thashethemeve të nisura, ashtu siç bëri Putin me opozitën në Moskë, Navelny është një shembull i mirë, sipas Putin, figura e shquar e opozitës që luftoi korrupsionin në Rusi është personaliteti më i madh i korruptuar dhe ka marrë edhe legjitimim gjyqësor për këtë të pavërtetë. Sa i përket Sali Berishës, Tom Morgan i Washington Examiner e shprehu me pak fjalë në një editorial të disa ditëve më parë: Pyetja, thotë Morgan, është pse qeveria Biden toleron korrupsionin e qeverisë aktuale socialiste të Shqipërisë nën kryeministrin Rama. Dëshmi bindëse Morgan thotë se Rama mund të jetë i përfshirë drejtpërdrejt në një aleancë midis mafiozëve shqiptarë dhe kartelit Sinaloa të Meksikës dhe ndoshta mafies kineze të trafikut të drogës. Skandali i korrupsionit i agjentit të FBI-së McGonigal, në të cilin Rama dhe ndoshta edhe Kim, i cili ka referenca të kryqëzuara për mafian ruse, i cili nga ana tjetër ka gjithashtu lidhje me kartelin Sinaloa, është i përfshirë me sa duket gjithashtu tregon një model. Sipas Morgan, Shqipëria është tashmë një destinacion kryesor për importet e kokainës nga Amerika Latine në Evropë. Siç raportoi Voice në mars, klanet mafioze shqiptare tani kontrollojnë tregtinë jashtëzakonisht fitimprurëse të kokainës në Londër. Rama ofron patronazh financiar për grupet e krimit të organizuar në këmbim të mbrojtjes politike dhe ligjore për bosët e krimit. Opozita properëndimore tani duhet parë në këtë kontekst. Për një kohë të gjatë, Rama kontrolloi opozitën përmes luftëtarëve Basha, Tabaku, Alibeaj. Ky grup nisi daljen nga Kuvendi i Shqipërisë në shkurt të 2019-ës, pa një strategji për opozitën. Kjo i lejoi administratës Rama të ligjëronte për gjithçka vetë. Më pas, më 30 qershor 2020, të njëjtët luftëtarë refuzuan të merrnin pjesë në zgjedhjet vendore, me rezultat që administrata Rama fitoi kontroll të plotë edhe të buxheteve në sektorin vendor, “kazanët” siç quhen në Ballkan dhe lidhur me përgatitjet për zgjedhjet parlamentare të vitit 2021. Zgjedhjet u karakterizuan sërish nga tentativa masive për manipulim nga ana e anëtarëve të partisë në pushtet, por edhe nga inaktiviteti i plotë i luftëtarëve, ata filluan fushatën zgjedhore vetëm 5 javë para parlamentit, zgjedhjet,shumë vonë. Pas zgjedhjeve të përgjithshme ishte e qartë në partitë properëndimore se këta luftëtarë nuk duhet të vepronin më si liderë. Çfarë ndodhi atëherë, ish-kreu i PD-së në vitin 2012, Sali Berisha, kundërshtari i luftëtarëve që kërkon të rikthejë një opozitë demokratike, u akuzua për korrupsion, gjoja akte që duhet të ishin kryer 10-15 vjet më parë. Kjo bëri që amerikanët të pajiseshin me dokumente false nga Shqipëria, të cilat krijuan bazën që Berisha t’i mohohej hyrja private në SHBA. Në këtë kontekst duhet parë edhe skandali aktual i korrupsionit Mc Gonigal, FBI, në të cilin duket se janë përfshirë anëtarë të partisë Rama, kolegia e tij Duça dhe anëtarë të partisë së tij.

Po çfarë bëhet e qartë për procesin?

Në këtë aspekt, nga këto ngjarje del qartë një model, qoftë nëpërmjet mashtrimit elektoral apo falsifikimit të përmbajtjes së dosjeve, po tentohet të eliminohet opozita properëndimore. Duket se Rama është besimtar i mashtrimit dhe spiunazhit, në ndryshim nga Putini, i cili duket se e do helmin si drogën e zgjedhur kundër opozitarëve. Autokratëve u pëlqen të përdorin termin antikorrupsion si një mjet për të shtypur, siç është rasti tani në Shqipëri, agjencia antikorrupsion SPAK, e cila u krijua duke mos respektuar kushtetutën shqiptare. Për shembull, qeveria Rama ose kryebashkiakët e partisë Rama mandatojnë SPAK ose KLSH (subjekti që kontrollon shtetin, i njohur ndryshe edhe si Kontrolli i Larte të Shtetit) që të kontrollojnë paraprakisht dokumentet e tenderit shtetëror në mënyrë që të thonë se gjithçka është në rregull, ose të vendosë dënime minimale për kompanitë, dhe kaq. Bëhet fjalë për tenderë qindra milionë euro. Dhe pasi KLSH ka shqyrtuar një dosje dhe ka marrë vendimin e saj, sipas ligjit askush nuk ka kontroll mbi të. De facto kjo do të thotë se korrupsioni i ekzekutivit Rama ka gjetur tashmë një bazë legjitimiteti për korrupsionin e tij nëpërmjet këtij mekanizmi kontrolli. Rastësisht, një ambasadore në Tiranë e vlerëson vazhdimisht këtë institucion, megjithëse duhet të dijë se SPAK nuk mund të funksionojë në një shtet kushtetues jofunksional në kuptimin e luftës kushtetuese antikorrupsion. Gabimi i tretë i ambasadorit amerikan. Nga ana tjetër, përfaqësuesit e demokratëve properëndimorë dhe të shtypit të korporatave i nënshtrohen një kontrolli të posaçëm të degës ekzekutive, gazetave të prodhuara dhe më pas etiketohen si armiq të Perëndimit, anti-amerikanë. Një sipërmarrje absurde, madje edhe politikanët perëndimorë ndonjëherë bien në propagandë. Këto fushata synojnë të destabilizojnë opozitën duke neutralizuar liderët e saj properëndimorë. Kultura shqiptare është e organizuar në mënyrë paternaliste, gjë që nuk është problem në vetvete, nëse neutralizon liderët e saj, kjo çon në paaftësinë e sistemit shoqëror në Shqipëri, në këtë rast opozitës properëndimore, për të vepruar. Në një kontekst të tillë nuk mund të ketë zgjedhje të lira dhe demokratike në vetvete. Mungesa e sigurisë juridike institucionale do të thotë se sistemi ekzistues i qeverisjes ka të gjitha levat për të manipuluar zgjedhjet e majit 2023. Megjithatë, ekziston një faktor më i gjerë institucional. Një zgjedhje e lirë dhe demokratike kërkon që të ketë një ligj zgjedhor demokratik që të sigurojë bazën ligjore për zgjedhjet dhe që kjo të jetë gjithashtu e justifikueshme. Këtë të fundit e kisha mohuar tashmë. Aty ku ekziston një sistem gjyqësor jofunksional, si në Shqipëri, ekziston vetëm arbitrariteti i pushtetarëve, në këtë rast organizata Rama. Por nuk ekziston as baza, një ligj zgjedhor demokratik.

Nuk e kuptoj këtë, ishte për shkak të presionit ndërkombëtar në qershor 2020, apo jo?

Jo, midis janarit dhe 5 qershorit 2020, ka pasur një proces legjislativ demokratik, të koordinuar, të orkestruar nga BE dhe SHBA – i shoqëruar nga Komisioni i VENEDIGUT – për të krijuar një ligj zgjedhor demokratik, duke marrë parasysh parimet ndërkombëtare të së drejtës zgjedhore. Megjithatë, ky proces unifikues mbarëkombëtar u ndërpre më 30 korrik 2020 me votat e qeverisë Rama dhe partive satelitore dhe u miratuan ndryshime të diskutueshme në kushtetutë. Veçanërisht problematike ishte anulimi i koalicioneve zgjedhore. As për këtë nuk kishte konsensus.

A duhet të ketë një konsensus?

Sigurisht, ndryshimet kushtetuese dhe ndryshimet në ligjin zgjedhor nga një qeveri e ardhur në pushtet si rezultat i zgjedhjeve të manipuluara, bien ndesh me kushtetutën shqiptare dhe kërkesat ndërkombëtare që i vendosen një shteti kushtetues demokratik. Qeveritë përgjithësisht zgjidhen për një mandat të caktuar dhe, si organ ekzekutiv, duhet të përfaqësojnë të gjithë kombin dhe jo vetëm elektoratin e tyre. Megjithatë, në Shqipëri ka një konvergjencë mes të tre pushteteve. Më 5 tetor 2020, parlamenti shqiptar vendosi të ndalojë koalicionet parësore dhe të vendosë një sistem votimi me lista (pjesërisht të hapur) kundër votës së opozitës. Me këtë vendim u ndryshuan në mënyrë të njëanshme dispozitat e reformës zgjedhore (nenet 19 dhe 36), të cilat u miratuan më 5 qershor në procesin gjithëpërfshirës dhe kaluan në parlament më 23 korrik. Këto ndryshime në sistemin zgjedhor çojnë në një ndryshim në reformën e ligjit zgjedhor, e cila, sipas kushtit të Bundestagut gjerman dhe Parlamentit Evropian, duhet të ishte vendosur në një “proces gjithëpërfshirës” me konsensus midis qeverisë, opozitës dhe parlamentit dhe opozitës jashtëparlamentare në Këshillin Politik. Ndryshimet në ligjin zgjedhor nuk u firmosën nga presidenti i atëhershëm Ilir Meta dhe u kthyen në Kuvend. Gjithashtu, Meta i kishte kërkuar një opinion Komisionit të Venecias (MB). Komisioneri i BE-së për Zgjerimin dhe Politikën Evropiane të Fqinjësisë, Olivér Várhelyi, i kërkoi Parlamentit të presë një opinion përpara se të marrë një vendim. Megjithatë, kryeministri Edi Rama refuzoi, duke deklaruar se nëse Britania e Madhe do të bënte rekomandime, ato do të aplikonin për reformat zgjedhore pas vitit 2021. Fatkeqësisht, as Rama nuk iu përmbajt, kjo ishte e pritshme. Duke qenë se këto mangësi në zgjedhjet në Shqipëri nuk janë adresuar në kohë për zgjedhjet e ardhshme, në përputhje me rekomandimet e OSBE ODIHR dhe Komisionit të Venecias dhe nuk përmirësojnë më tej aksesin dhe integritetin e zgjedhjeve dhe parandalojnë blerjen e votave dhe keqpërdorimin e fondeve publike nëpërmjet , ndër të tjera: dixhitalizimi, transparenca, mbrojtja e të dhënave, aksesi i barabartë në media dhe legjislacioni dhe rregulloret e rishikuara për financimin e partive dhe kushtetutat e partive si dhe një shtet ligjor funksional, destabilizimi i Shqipërisë pas 15 majit 2023 do të rritet me intensitet. Deri më sot, ndryshimet e nevojshme në ligjin zgjedhor të kërkuara nga Komisioni i Venecias dhe ODIHR nuk janë zbatuar. Në këtë aspekt, për shkak të mungesës së një ligji zgjedhor demokratik, nuk mund të flitet për zgjedhje lokale të lira dhe demokratike më 15 maj 2023.

Dhe si do të përfundojnë zgjedhjet lokale?

Bashkitë më të rëndësishme, ku autokracia ka burimet më të mëdha monetare të të ardhurave nëpërmjet korrupsionit institucional dhe që janë të rëndësishme për një zgjedhje të suksesshme parlamentare dhe në këtë mënyrë stabilizimin e autokracisë dhe trafikut të drogës në vitin 2025, do të ketë një ndikim masiv indirekt dhe të drejtpërdrejtë tek sjellja votuese e votuesve dhurues në Shqipëri ndodh kryesisht përmes vendit të punës, ryshfetit dhe (ose kërcënimeve për kontrolle tatimore) si dhe presionit fizik. Rezultatet e zgjedhjeve të 15 majit 2023 dihet që në zgjedhjet e fundit vendore, opozita properëndimore ka miratim 15-20%, si zakonisht në kohën e komunizmit apo tani në Rusi. Aktualisht po supozojmë në Berlin se nëse zgjedhjet në Shqipëri nuk do të manipuloheshin, opozita properëndimore me siguri do të fitonte zgjedhjet në 2/3 e bashkive shqiptare. Megjithatë, duke qenë se situata në Shqipëri nuk do të ndryshojë ndjeshëm në javët në vijim dhe opozita do të shpërbëhet dhe destabilizohet nga politikanë si Basha, Alibeaj dhe Tabaku, të cilët lundrojnë nën flamuj fals dhe që përdorin edhe fondet e fushatës së PD-së, partia opozitare një gjyqësor i instrumentalizuar në mënyrë që opozita properëndimore mezi të marrë pjesë në financimin e fushatës zgjedhore shtetërore, mund të supozohet sërish mashtrimi masiv zgjedhor, që ¾ e të gjitha bashkive të bien sërish në duart e autokracisë dhe ky grup do të vazhdojë angazhimin e tij. Ambasadorë të shumtë ndërkombëtarë dhe përfaqësues të OJQ-ve ndoshta do të urojnë sërish fituesin e zgjedhjeve Rama, i cili mban përgjegjësinë politike për rritjen eksponenciale të drogave të forta në Evropë, pastrimit të parave dhe korrupsionit të ekzekutivit, për zgjedhjet e manipuluara. Një fatkeqësi për të cilën është përgjegjës edhe komuniteti ndërkombëtar. Kjo nuk është në interes të kombit shqiptar dhe të BE-së, si dhe të SHBA-së. Shkurt, shqiptarët nuk duhet të pushtohen nga frika. Bëhet fjalë për lirinë e tyre, për të ardhmen e familjeve të tyre. Shqiptarët ia dolën në vitin 1991 dhe 1999, pavarësisht frikës, por me guxim t’u rezistojnë këtyre represioneve dhe do ta bëjnë sërish në vitin 2023. Ne evropianët dhe amerikanët qëndrojmë pranë jush.