Miho Gjini: NË KISHËN E PENDESËS

Tregim

As që e dija se në këtë vend, ku kisha ardhur i “ngarkuar me mëkate”, ndodhej edhe një kishë për ne “mëkatarët e kësaj bote”,-sikundër më kishin quajtur atje në vendin tim, bile edhe gjyshja, pasi kisha “dalur nga udha e Zotit”, qyshkur shembën kishën e fshatit. Sepse, ashtu thuhej edhe në librat shkollore dhe po ashtu na thoshte edhe mësuesi i fshatit, duke na i mbushur mëndjen “top” se gjithçka që predikohej aty qe një “gënjeshtër e madhe”!

Prandaj nuk na “shkelte këmba” në kishën e fshatit, po ama në manastirin që ishte shumë më larg, në një brinjë mali, venim për “gallatë” e për t’u tallur me priftin, të cilit im kushuri, i kishte sajuar edhe një zarf, më kryqin përsipër e me emrin e Uratës, shkruar me kujdes dhe, kur prifti vuri syzet për ta lexuar dhe e hapi zarfin me kujdes, prej saj kërceu drejt e në mjekrën e tij të bardhë, një kops e madhe e teliksur me fije llastiku, që u shpleks në mjekrën e tij të dendur. Urata u tremb nga e papritura, bërtiti dhe u vërtit rreth nesh i tromaksur e u orvat të na qëllonte me bastunin e tij e me të shara të rënda, me “shejtanër brënda”! Dhe, kur  mësuesi, në vend që të na qërtonte, na tha se “mirë ia bëtë atij mjekërcjapit”, bile kishte shtuar se,  do qe më mirë t’ia çkulnit fare mjekrën, qerratait”… As na “i preu mendja”, se edhe ne, disa muaj më mbrapa, do të rradhiteshim në aksionin që na i ngarkoi “Partia e Punës”,-e vetme e asaj kohe, që t’i shëmbnim fare kishat e manastiret që përhapnin ”helme” e të “këqia të tjera, në bashkëpunim me ata të perëndimit”. Po gjyshes sime sikur i ra rrufeja mbi kokë, i iku fjala nga goja, i çakërriti sytë dhe ra si e vdekur mbi minder… ”Mos, mos e bëni atë mëkat, se u vrasin vetëtimat dhe nuk ka asnjë pendesë që ju mbron e u shëron. Tërë jetën do jeni me frikën e Perëndisë”!

E, që mos ta hidhëroja gjyshen time, që më kishte vënë dhe emrin Spiro, në kujtim të Shën Spiridhonit, të varrosur në Korfuz, – qëndrova në “bishtin” e atyre që morën vrull e u vërsulën kundër priftit e ikonave të altarit… Bile, bëra fshehurazi edhe atë që s’bëhej: duke përfituar nga rrëmuja e konfuzioni i asaj dite, – tek kujtonim se bënim trimërira(!),- munda t’i fsheh dy ikona brenda xhupit  dhe ia shpura asaj që gjithsesi të lutej në bodrumin e  shtëpisë, për mua “të marrosurin” që s’dija ç’bëja… Po ajo nuk u qetësua aspak dhe më dha një shuplakë fytyrës sa më lëshuan sytë xixa-xixa… Ndofta edhe nga që kisha ngatërruar dhe ikonën e Shën Spiridhonit me atë të Shën Thanasit! “Po, nëse pendohej për këtë që bëre,-tha ajo , -sipas Matheut, ‘Dyert e ferrit’ nuk do të kenë më fuqi të të shpëtojnë nga i ligu”!…

Mirëpo, pas shumë kohe, kur i madhi i asaj kohe e kishte “këputur qafën” dhe në fshatin tonë, Vatra e Kulturës, ku i kishte akoma muret e kishës së mëparshme, u sajua me një çati përsipër, u vunë përsëri nëpër murre ato dy ikona e ca të tjera si këto, që vrapuan t’i “shpëtonin” plakat e fshatit, disa prej të cilave i kishin ende xhamat e thyera, po ama fytyrat e shenjtorëve përsëri dukeshin të qarta. U gjënd edhe kambana në një depo të vjetër e u var tek dega e ullirit të kishës së njëhershme. Na erdhi  edhe një prift i ri, me një mjekër fare të vogël, i cili ishte njeri prej aktorëve të estradës së qytetit tonë, fill pas një kursi gjashtë mujor, andej nga qendra dhe ne nuk bëmë më zë. Gjyshja më tha se qe një faj i madh atëhere dhe se, këtë aktorin e veshur prift, duhej ta respektonim si “Njeri të Perëndisë” dhe se, do ishte mirë që, jo vetëm t’i puthnim dorën, po edhe “të pendoheshim” për sjelljet tona të padenja të asaj “kohe të shejtanosur”, që nëpërkëmbte besimin e popullit të shumëvuajtur e të munduar nëpër punëra të rënda e të papaguara, si edhe të rropatur nëpër kooperativa, ferma, kampe internimi e burgje,-nga të “pa fetë”…

E megjithatë, ja tek kisha ardhur këtu, në një vend të perëndimit që “nuk mallkoheshin pasuesit e Satanait”, nga që askush nuk i njihte si të tillë dhe ku, këto “ngrehina të lashta”, me kryqin përsipër, kishin shekuj që ishin ngritur dhe që, jo vetëm që nuk ishin prekur, po shtoheshin e nderoheshin, nga të gjallë e të vdekur, nga të varfër e të pasur, si edhe nga zyrtarë e politikanët e lartë, deri te mbreti i vendit. Dhe ku udhëtarët, kur kalonin para një kishe bënin tri herë kryqin… Unë i varfëri njeri, që kisha ardhur i raskapitur, nëpërmjet maleve, zhveshur e grisur ferrave, me gjithë grua e fëmijë, me plakën e drobitur të shtëpisë, marrur xarra e tharë nga motet e tërkuza, me ç’kishim veshur, -po merrja frymë më lirisht, sa kaluam “klonin” e kufirit… Gjyshe Sofia,-shamizeza e përjetshme,- më thoshte parreshtur se më kishte shpëtuar nga e “keqia më e madhe Shën Spiridhoni,-që i kisha marrë emrin”! Bekimin pastë! Sepe të mira ka bërë dhe ka shpëtuar shumë nga ata marinarë që u hodhën në det dhe po mbyteshin, gjatë luftës që shkoi, në kanalin e Korfuzit, po jo edhe anijet me Satanain brenda tyre, që e bënin luftën dhe që aty i ke edhe tani, të fundosura!

Shirat e vjeshtës, pas atij behari përvëlues, nuk pushonin dhe e lanë mirë dheun e plasaritur që kishte etje të madhe, më shumë se ne të gjorët, brenda barangës së mbuluar me llamarina. Plaka bënte kryqe pa rreshtur, sa herë që gjëmonte e shkrepnin vetëtima e diçka thoshte me gojën gjysmë të hapur e pa zë… Papritur shirat pushuan dhe unë po përgatitesha të dilja në rrugën e madhe, për të vajtur të punoja, në qytezën afër detit, kurse ato të dyja, thanë se do qenë “hedhur” lakërat, që pas shirave mbushin dhenë e ne mund ta shtynim urinë për disa ditë të tjera. Dhe dola nga dera, që të arrija autobuzin urban, duke e pritur në stacionin më të afërt….

Më shkoi mbarë, se e pata gjetur një punë si kopshtar, në bahçen e një pronari vendas, i cili më tha se mund të punoja që atë ditë, ngaqë pemët qenë harlisur pas shirave dhe se donin të merrnin ajër,-tha ai, si njerëzit që nuk e durojnë dot shëndetin e tepërt. U shastisa ashtu në këmbë, sepse qe një punë që nuk e kisha bërë kurrë, që duhet të thush “di” kur “nuk di asgjë”! M’i krreu menjëherë veglat e duhura nga kthina prej dërrasash e qoshes së bahçes e unë i rrëmbeva sharrën e iu vërsula degëve të tepërta që përkuleshin e vareshin, sikur po qanin edhe ato fatin tonë të mbrapsht. Pas pak ai më solli xhezven me kafe që avullonte e kundërmonte, si edhe një tost të ngrohtë, duke ma bërë me shenja që të haja mëngjesin. U ula mbi një trung peme, pa qenë nevoja t’i laja duart që më dridheshin, ta pija kafenë  dhe të “shuaja urinë”! Përtypesha e shikoja majat e pemëve që kishin marrë përpjetë, si njerëzit kryeneçë dhe, sa mbarova kafshatën e fundit, u ngjita tek pema më e dendur. Kisha parë një krasitës që e niste punën nga brenda pemës e thoshte se pema duhet bërë “kurorë” dhe të pastrohej nga degët e brendshme që i zinin frrymën. Dhe ashtu bëra, deri në mbasdite vonë, sa ndjeva lodhjen, po edhe kënaqësinë e punës time, duke i “prishur” gjysmat e atyre parave që më pagoi pronari vendas. Ma vlerësoi mirë punën që bëra e unë gati sa nuk “fluturova” e të hidhesha në det nga gëzimi. Në supermarketin më të afërt i mbusha dy qeska me ushqime dhe dola te stacioni, nga ku shtrihej deti i qetuar, që llamburiste ende nga rrezet e kuqrremta të diellit të mbasdites. Nuk do prisja shumë. Zura vend në një sedilje dhe sytë i hodha përsëri nga bahçia, ku kisha punuar atë ditë dhe vura re që njeriu, sado i paditur e hundëpërpjetë që të jetë, nuk duhet t’i trembet punës…

Në stacionin e “Kishës së Pendesës”, zbriti nje grua e moshuar me të bijën dhe, në ato sekonda të hapjes e mbylljes së derës, rrezja e syrit tim kapi edhe një thes të zi, anash murit të kishës… Do kisha zbritur dhe unë, për të parë se ç’kishte brënda ai thes i zi, sikundër bënim jo pak herë, në ato ditët e para të ardhjes sonë, në një “vend të perëndimit” e qëllonte që në thasë të tillë, kishim gjetur dhe rroba e këpucë, të mbajtura mirë, që nuk i hidhnin në kazanët e plehrave, po i linin këtu, të lara e të palosura, për t’i gjetur ndonjë fukara i kësaj bote të ngatëruar… Në këto mendime e sipër, zbrita një stacion me tutje, u ktheva me këmbë, me shpejtësinë e lepurit e menjëherë vajta e hapa grrykën e thesit, pa më parë njeri, ndërsa ajo gruaja që zbriti nga autobuzi, falej para një ikone dhe e bija a nusja bënte kryqe me njerën dorë dhe me tjetrën, mbante qiririn e ndezur. Më rrihte zemra…

Aty brenda thesit ishte një kostum i zi, fringo i ri, një pulovër e një këmishë e bardhë, ndërsa poshtë kostumit ndodheshin edhe dy pako me këpucë. E rrëmbeva “thesarin”, e hodha krahëve dhe ia mbajta nga rruga e dytë këmbësore, nga ku dola pas nja gjysmë ore te baranga ime. Sa më pa, ime shoqe, vuri duart në kokë e ulërriti si para një fatkeqësie. Po unë i dola përpara e, me një gjest prej fitimtari, i hodha thesin e zi tek këmbët… “Ja, ku e ke edhe kostumin tim fringo të ri, që e pate si merak , kur u martuam!,-thashë unë i krekosur. -Na i dërgoi vetë PERËNDIA te Kisha e Pendesës… Vetë “I MADHI ZOT” pendohet për robërit e tij të harruar mbi tokën e tejmbushur me zuzarë! Bile me dy palë këpucë”! Gjyshes i shpëtoi një pasthirmë e përzishme, e zverdhur, me sytë e shqyera nga qielli… Po ime shoqe doli para saj, sikur do shkrehej ndër lot… “I ziu ti Pilo, o i varfëri im,-tha ajo, – po ti na solle, po atë thes që ne e morëm para teje, sa u kthyem nga mbledhja e lakrave dhe që e prumë gjer këtu, si varfanjakë të këputur që jemi, mbetur me hiçmosgjë, gjithë jetën e mënxyrshme… E pamë se ç’kishte brenda dhe vajtëm e shpumë përëri atje ku e morëm… Pa asnjë pendesë. Le ta veshi ndonjë tjetër kostumin e një të vdekuri e jo ti.. .Nuk dua që vdekja të qëndroj dhe mbi supet e tua…J0”! Kurse plaka kishte vënë të dya duart në faqet e saj të rreshkura, si në ksodh, në vdekje!

U trondita. U pendova që e “rrëmbeva” si një vjedharak! Dhe më duhej të rikthehesha në Kishën e Pendesës, në të errur, me thesin e zi në krahë, në atë të ftohtë që më venin djersët çurkë nga ecja pa frymë dhe më ngjante sikur mbaja mbi supet e mia një të vdekur të gjallë. Sa e lashë thesin e të vdekurit, afër derës, aty ku e mora, shtyva derën e më mbyti era e thimjanit. “Mos bëra gabim që i dëgjova ato gratë?! I vdekuri,-më falni,-kostumi i atij të vdekurit priste atje, pas murit, mbështetur…”. Më pështolli edhe mua një pendesë gërryse! Nëpër rrethet e hirit të dy këmbalecave anësore, kishte ende qirinj të ndezuar. Dhe hija e vdekjes qe në çdo cep. Portretet e ikonave sikur më shihnin drejt e në sy, po nuk po e kuptoja në bëra mirë a keq në mëdyshjen time, si edhe në duhej të pendohesha për veprimin tim a të atyre dy grave… Edhe pse isha ateist!… Ç’farë dreq ateisti isha unë?! Nisi të më shqetësoj tmerrësisht përfytyrimi se kisha veshur kostumin e atij të vdeurit, po më erdhi edhe më pranë, kanosëse, fytyra e gjyshes. U drodha. Befas u hap e u përplas nga era dritarja e vetme e kishës, si nga dorë njeriu dhe befas, era e beftë, i shoi që të gjithë qirinjtë e ndezur. Më duhej që t’i rindezja qirinjtë e mi, po edhe të asaj gruas, që hyri këtu me të bijën a me nusen e shtëpisë, me sigurinë e shkarkimit të ndonjë mëkati…

Menjëherë më erdhën si shigjeta, drejtë e në tru dhe në zemër, fjalët që më thanë ato “korbat e mia”, sa mbërrita te baranga ime e varfër. Gjyshja, që e kishte mësuar gërqishten, qyshkur banonte në Korfuz, disa vite të shkuara, me të shoqin varkar, më lexoi atë copën e letrës që kishin gjetur brenda thesit të zi: “O udhëtarë të Perëndisë!… Merreni këtë rrobë të një besimtari të Zotit dhe visheni, pa ndroje e pendesë dhe PERËNDIA QOFTË ME JU”!… Ç’të bëja tani? Të gjitha ikonat, me apostujt brenda tyre, mua shikonin se ç’do bëja… Po nuk bëra dot asgjë. Se, për bela, nuk besoja akoma që jamë më pak “mëkatar”, se sa ai zotëria i atij kostumit të zi që e mbante veshur në ditë të kremte, zije e të shenjta, nga që, që të gjithë ne jemi nganjë “çikë mëkatarë” në këtë “jetë mëkatarësh”! A nuk isha edhe unë tek dera e kishës së fshatit që i vajtëm për ta shëmbur dhe pse i ndrojtur nga gjëma që po e bënim, gjithsesi të shtirur sikundër ishim?! Kur as frika nga Perëndia e as pendesa (që vjen nga po AJO!), nuk njiheshin, thuajse fare. Po, të paktën e dija se “e keqia e deformon njeriun”. Ndërsa pendesa vonohej… bile edhe “varrosej”!

Ç’të bëja! Të paktën të ndizja edhe dy qirinj të tjerë… Me duar që më dridheshin, krrova xhepin e xhupit të grisur e të lerosur nga të dyja mëngët, nxorra prej andej qindarkat e fundit që më kishin mbetur, mora dy qirrinj nga tufa e lënur mënjanë dhe i ndeza: një për vete e një për atë të vdekurin që më dukej sikur më shihte mua nga përbrenda thesit të zi… Gjithsesi edhe jeta jonë nuk qe më pak e zezë se sa ky thes e as se sa i zoti i atij kostumi që nuk arriti dot, as ta vishte e as ta merrte me vete, atje ku shkoi… Ika kokëulur e mbi mua ra “perdja e natës”!

Athinë, 27 maj 2023.