Astrit Lulushi: Dita e Përkujtimit

Kujtimet janë mendime fantastike, njerëzit duan të kthehen pas sepse duan të kujtojnë gjërat që duan. Në Shqipëri përkujtohet 5 Maji, që duket e njëanshme dhe ende e padrejtë për të rënët e luftës së nxehtë e të ftohët. Sa shumë memorie është shkelur.

Nē Amerikë, një nga ceremonitë më të hershme të Ditës së Përkujtimit u mbajt nga afrikano-amerikanët e liruar.

Dita e Përkujtimit lindi nga nevoja. Pas Luftës Civile Amerikane, Shtetet e Bashkuara u përballën me detyrën për të nderuar 800,000 ushtarë të Unionit dhe Konfederatës që kishin vdekur në konfliktin më të përgjakshëm në historinë amerikane. Përkujtimi i parë kombëtar i Ditës së Përkujtimit u mbajt në Varrezat Kombëtare të Arlingtonit më 30 maj 1868, ku janë varrosur ushtarët e Unionit dhe Konfederatës. Disa qytete  anembanë Amerikës pretendojnë se kanë respektuar versionet e tyre të mëparshme të Ditës së Përkujtimit që në vitin 1866.

Por deri në një zbulim të jashtëzakonshëm në një arkiv të pluhurosur të Universitetit të Harvardit në fund të viteve 1990, historianët mësuan për një përkujtimore të Ditës së Përkujtimit të organizuar nga një grup zezakësh të çliruar nga skllavëria më pak se një muaj pasi Konfederata u dorëzua në 1865.

Në vitin 1996, David Blight, profesor i Historisë Amerikane në Universitetin e Yale, po hulumtonte një libër mbi Luftën Civile, kur pati një nga ato momentet eurekas, një herë në karrierë. Si ishte humbur në histori për më shumë se një shekull? “Kjo ishte një histori që me të vërtetë ishte shtypur si në memorien lokale ashtu edhe në memorien kombëtare”, thotë Blight. “Por askush që e kishte parë atë nuk mund ta kishte harruar ndonjëherë”.

Ose ndoshta jo plotësisht. Pasi libri i tij Race and Reunion u botua në vitin 2001, Blight mbajti një fjalim për Ditën e Përkujtimit në Muzeun Kombëtar Smithsonian dhe pasi mbaroi, një grua zezake më e moshuar iu afrua: “A thua se ajo histori është e vërtetë”? e pyeti gruaja Blight. “Unë u rrita në Charleston dhe gjyshi im na tregonte këtë histori të një parade në pistën e vjetër të garave dhe ne kurrë nuk e dinim nëse duhet ta besonim apo jo. Do të thuash që është e vërtetë”? Për Blight, është më pak e rëndësishme nëse përkujtimi i vitit 1865 i “Kursit të Martirëve të Garës” njihet zyrtarisht si Dita e parë e Përkujtimit. “Është fakti që kjo ndodhi në Charleston në një varrezë për Bashkimin të vdekur në një qytet ku kishte filluar lufta civile”, thotë Blight, “dhe se ajo u organizua dhe u bë nga ish-skllevër afrikano-amerikanë çka i jep një rëndësi të tillë”.