Astrit Lulushi: Kush ishin hititët?
Popull i Zotit. Qytetërimi i tyre ndryshonte nga mikenasit dhe qytetërimet e tjera të lashta të Anatolias. Hititët ishin një popull që fliste gjuhë indo-evropiane. Ata ishin të parët që emigruan nga stepat e eurazisë, përpara se të ndodhte ndarja Centum/Satem. Ata u vendosën në Anatolia, ku u shfaqën katër gjuhë; hitite, luwianisht, palaike dhe likiane.
Hititët adoptuan dialektin asirian të kunjformës sumero-akadiane; ideogramet dhe rrokjet sumere; ideogramet dhe rrokjet akadiane dhe në fund ideogramet dhe rrokjet hitite (jo hebraike) Kështu mundën gjuhëtarët të përcaktonin se ata ishin me origjinë indo-evropiane. Rreth vitit 1650 pes, ata ndërtuan kryeqytetin e tyre të madh Hattusa. U themelua për herë të parë nga Hatti që fliste një gjuhë Hurriane.
Më pas, në vitin 1531 pes, Hitejtë dhe Kassitët plaçkitën Babiloninë. Kassitët flisnin një gjuhë të izoluar.
Më pas, para vitit 1400 pes, Kaska nga malet e Kaukazit pushtuan Palën dhe Hattusën. Palaic u zhduk.
Në bregun lindor të Detit Egje, konfederata Assuwa e shteteve-qyteteve të pavarura i rezistoi përfshirjes në Perandorinë Hitite. Ata flisnin Luwianisht. Rreth vitit 1400 pes, qyteti i Wilusa (Ilios) njohur si Troy, bënte pjesë në konfederatën Assuwa (nga ky emër rrjedh fjala “Azi”). Wilusa (Troja) drejtohej nga dy sundimtarë, njëfarë Kukkuni dhe djali i tij Alaksandos përmenden në të dhënat hitite rreth 1250 pes. Aleksandri ishte një nga pseudonimet e Princit Paris. Kokkinos do të thotë kokëkuq (flokëkuq).
Më pas rreth 1250 dhe rreth 1190 pes, toka mikene pësoi një pushtim. Pallatet e tyre u shkatërruan. Shumë kërkuan strehim në konfederatën Assuwa. Hititët u bashkuan me Luvianët nga juglindja, të cilët ishin gjithashtu indo-evropianë për të luftuar këdo që kryente këto plaçkitje. Më pas kryeqyteti hitit Hattusa u pushtua rreth 1200 pes. Rreth vitit 1180 pes, Troja, shtresa e VII e qytetit e përmendur në Iliadë u shkatërrua nga Ahhiyawa (akeasit). Egjiptianët i quanin Ekwesh. Shumica e qyteteve në Mesdheun lindor u shkatërruan gjatë kolapsit të epokës së bronzit të vonë nga popujt e detit.
Më pas gjatë epokës së hekurit 1200 pes, Frigjianët u rivendosën në Hattusa. Një nga mbretërit e tyre ishte Midas. Legjenda thotë se ai ishte maniak e i pangopur, dhe Perëndia e bëri të kthente gjithçka që prekte në ar (vdiq i etur) Ai gjithashtu themeloi Ancyra, tani Ankara.
Pastaj u shfaqën Lidianët. Ata shpikën monedhat në ar dhe argjend.
Karianët janë famëkeq për satrapin ose guvernatorin e tyre të emëruar nga shahu i Persisë. Emri i tij ishte Mausolus. Ai urdhëroi të ndërtohej një varr madhështor, Mauzoleum, për të dhe për gruan e tij.
Pasi persët u pushtuan nga Aleksandri i Madh, anatolasit filluan të flisnin greqisht.
Pastaj hititët u zgjeruan në qytet-shtete që ishin vasalë të Perandorisë Egjiptiane. Të dy luftuan betejën më të madhe të mijëvjeçarit të dytë, Betejën e Kadeshit të vitit 1274 para erës sonë. Aty u përfshinë mijëra karroca me kuaj. Ata nënshkruan traktatin e parë të paqes të regjistruar ndonjë herë.
Please follow and like us: