Janusz Bugajski: Si përfiton Serbia nga mosmarrëveshja Rama-Kurti?
Ndonëse shqiptarët shpesh e shfaqin unitetin e tyre kombëtar në valëvitje flamujsh, fjalime madhështore dhe gjeste simbolike, në realitet konfliktet për pushtet dhe shtetformim ziejnë nën sipërfaqe. Në rastin e marrëdhënieve Shqipëri-Kosovë, tensionet politike dhe ambiciet konfliktuale tani po vlojnë dhe efekti do të favorizojë në radhë të parë agjendën rajonale të Serbisë.
Kryeministri i Kosovës Albin Kurti ka kritikuar publikisht kryeministrin shqiptar Edi Rama për mbështetjen e Presidentit Aleksandar Vuçiç duke ndihmuar në hartimin e një statuti për një ent autonom serb në Kosovë pa u konsultuar me Prishtinën. Ai theksoi gjithashtu se Rama ka dështuar të bëjë një propozim reciprok për shqiptarët në luginën e Preshevës, edhe pse neni i tetë i kushtetutës shqiptare e detyron Tiranën të mbrojë të drejtat e shqiptarëve në të gjitha vendet, veçanërisht në Ballkan.
Në fakt, Prishtina ka një seri ankesash kundër Tiranës dhe veçanërisht ndaj qeverisë aktuale socialiste. Udhëheqësit e Kosovës kanë ngritur pyetje serioze mbi mbështetjen e Ramës për nismën e Ballkanit të Hapur – një format që favorizon biznesin serb dhe objektivat e tij ekspansioniste. Qeveria në Tiranë gjithashtu demonstron shumë pak solidaritet publik me Prishtinën për çështje jetike në dialogun me Beogradin. Në të vërtetë, shpesh duket se lidhjet personale mes Ramës dhe Vuçiqit tejkalojnë çdo shqetësim për sigurinë e Kosovës dhe integrimin ndërkombëtar.
Megjithatë, një lojë më e thellë është në skenë. Rama beson se Tirana duhet të jetë qendra e “botës shqiptare” me Prishtinën si një kryeqytet provincial. Qëllime të tilla kanë indinjiuar pothuajse të gjithë liderët politikë në Kosovë, të cilët e shohin shtetin si arritjen e tyre kurorëzuese pas viteve të nënshtrimit ndaj varësisë së Serbisë dhe Jugosllavisë. Edhe pse Kurti ka shprehur mbështetjen e mundshme për një shtet të vetëm shqiptar përmes procedurave demokratike dhe një referendumi të hapur, është e vështirë të imagjinohet pranimi i tij për një bashkim me Shqipërinë, në të cilën statusi i Kosovës është reduktuar në një krahinë. Për më tepër, sa më gjatë të ekzistojë Kosova si shtet, aq më e thellë është ndjenja e dallimit tek popullata e saj dhe refuzimi për t’u nënshtruar sërish.
Rama shfaq një pikëpamje të panshqiptarizmës me qendër Tiranën, në të cilën mund të bëhen marrëveshje që i tejkalojnë kokat e liderëve të zgjedhur të Prishtinës. Kjo shpjegon edhe mbështetjen e heshtur e Tiranës për ndarjen e Kosovës gjatë administratës Trump, në të cilën veriu do t’i kthehej Serbisë dhe pjesa tjetër Shqipërisë. Edhe pse marrëveshja sekrete nuk u bë publike, mjaft detaje u zbuluan në lidhje me ndryshimet kufitare që implikuan Serbinë dhe Shqipërinë. Propozimet e Trump më në fund u arkivuan kur hasën në rezistencë të ashpër ndërkombëtare dhe kërcënuan të ndezin rajonin.
Projekti më i ri parashikon rindarjen e rajonit pa ndryshim kufijsh dhe dukshëm ka marrë miratimin në administratën e Bidenit. Ballkani Perëndimor do të ndahet në tre sfera të veçanta ndikimi, ku Beogradi, Tirana dhe Zagrebi do të fitonin ndikim politik dhe ekonomik mbi fqinjët më të vegjël, duke përfshirë Kosovën, Bosnje-Hercegovinën dhe Malin e Zi. Nën presionin ndërkombëtar, supozohet që shtetet më të vogla do të bindeshin për të siguruar gjoja stabilitetin rajonal.
Kritikat e Kurtit për Ramën tregojnë se plani është i njohur në Prishtinë dhe po acaron më tej marrëdhëniet mes dy shteteve shqiptare. Në mënyrë paradoksale, pasi ka shfaqur rezistencë të patundur ndaj dominimit të Beogradit për disa dekada, Prishtina tani duhet të demonstrojë rezistencën e saj ndaj sindromës së “vëllait të madh” të Tiranës. Kosovarët do të kundërshtojnë përpjekjet për të kufizuar pavarësinë e tyre ose skema të tilla si “asosacioni komunal” serb, që me siguri do ta bëjë shtetin politikisht jofunksional. Në të vërtetë, Kurti duhet të konsiderojë thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme për të demonstruar se sa mbështetje publike ka qeveria në të vërtetë për t’i rezistuar presioneve për t’i dhënë terren Beogradit. Kjo do të dërgonte gjithashtu një sinjal të fortë për qytetarët shqiptarë se zhvillimi i Kosovës nuk mund të vendoset në Tiranë.
Mosmarrëveshjet midis Shqipërisë dhe Kosovës dhe ndërmjet liderëve shqiptarë përtej kufijve shtetërorë mund të jenë konstruktive nëse ato çojnë në nisma të reja dhe përfshijnë publikun e të dy vendeve në diskutimet për një të ardhme të përbashkët. Megjithatë, mosmarrëveshja aktuale i shërben kryesisht interesave të administratës së Vuçiqit në tre mënyra. Së pari, mbështetja nga Tirana forcon dorën e Beogradit në dialogun me Prishtinën. Së dyti, zvogëlon pozitën e Kosovës si në Uashington ashtu edhe në Bruksel, ndërkohë që rrit reputacionin e Ramës si zgjidhës i problemeve rajonale. Dhe së treti, ushqen akuzat stereotipike serbe se shqiptarët janë të paaftë për të qeverisur veten dhe kanë nevojë për një mjeshtër rajonal.
Janusz Bugajski for The Geopost: Intra-Albanian conflicts are intensifying
Although Albanians frequently display their national unity in flag waving, grand speeches, and symbolic gestures, in reality conflicts over power and statehood simmer just below the surface. In the case of Albania-Kosova relations, the political tensions and conflicting ambitions are now boiling over and the effect will primarily favor Serbia’s regional agenda.
Kosova’s Prime Minister Albin Kurti has publicly criticized Albanian Prime Minister Edi Rama for supporting President Aleksandar Vučić by helping to draft a statute for an autonomous Serb entity in Kosova without consulting Prishtina. He also stressed that Rama has failed to make a reciprocal proposal for Albanians in the Presevo valley, even though article eight of the Albanian constitution obliges Tirana to protect the rights of Albanians in all countries, especially in the Balkans.
In fact, Prishtina has an accumulation of grievances against Tirana and particularly against the current Socialist government. Kosova leaders have raised serious questions over Rama’s support for the Open Balkan initiative – a format that favors Serbian business and expansionist objectives. The government in Tirana also demonstrates little public solidarity with Prishtina on vital questions in the dialogue with Belgrade. Indeed, it often seems that personal ties between Rama and Vucic override any concerns over Kosova’s security and international integration.
However, a deeper game is also at play. Rama believes Tirana should be the center of the “Albanian world” with Prishtina as a provincial capital. Such goals are resented by almost all political leaders in Kosova who view the state as their crowning achievement after years of subordination to various iterations of Serbia-Yugoslavia. Although Kurti has expressed potential backing for a single Albanian state through democratic procedures and an open referendum, it is difficult to imagine his acceptance of a merger with Albania in which Kosova’s status is downgraded to a province. Moreover, the longer that Kosova exists as a state the deeper is the sense of distinctiveness among its population and unwillingness to be subordinated again.
Rama displays a Tirana-centered view of pan-Albanianism in which deals can be made over the heads of elected leaders in Prishtina. Hence, the tacit support by Tirana for Kosova’s partition during the Trump administration, in which the north would revert to Serbia and the rest to Albania. Although the secret deal was not made public, enough details were leaked out over border changes that implicated both Serbia and Albania. The Trump proposals were finally shelved when they encountered stiff international resistance and threatened to inflame the region.
The newest project envisages redividing the region without changing borders and has evidently gained approval in the Biden administration. The Western Balkans are to be apportioned into three distinct spheres of influence, whereby Belgrade, Tirana, and Zagreb would gain political and economic influence over smaller neighbors, including Kosova, Bosnia-Herzegovina, and Montenegro. Under international pressure the weaker states would be expected to comply in order to supposedly ensure regional stability.
Kurti’s criticisms of Rama indicate that the plan is well-known in Prishtina and is further souring relations between the two Albanian states. Paradoxically, having displayed staunch resistance to Belgrade’s dominance for several decades, Prishtina now has to demonstrate its resistance to Tirana’s “big brother” syndrome. Kosovars will oppose attempts to limit their independence or schemes such as the Serbian “municipal association” that is certain to make the state politically dysfunctional. Indeed, Kurti should consider calling snap elections to demonstrate how much public support the government actually has in resisting pressures to concede ground to Belgrade. This would also send a strong signal to Albanian citizens that Kosova’s development cannot be decided in Tirana.
Disputes between Albania and Kosova and between Albanian leaders across state borders can be constructive if they lead to novel initiatives and involve the public in both countries in discussions about a common future. However, the current discord primarily serves the interests of the Vučić administration in three ways. First, support from Tirana strengthens Belgrade’s hand in the dialogue with Prishtina. Second, it diminishes Kosova’s standing in both Washington and Brussels while raising Rama’s reputation as a regional problem solver. And third, it feeds into Serbian stereotypical accusations that Albanians are incapable of governing themselves and need a regional master.
Janusz Bugajski is a Senior Fellow at the Jamestown Foundation in Washington DC. His recent book is Failed State: A Guide to Russia’s Rupture. His forthcoming book is titled Pivotal Poland: Europe’s Rising Strategic Player.