INTERVISTA EKSKLUZIVE ME TRI MOTRAT E MBRETIT ZOG
THE AUSTRALIAN WOMEN’S WEEKLY (1938) / INTERVISTA EKSKLUZIVE ME TRI MOTRAT E MBRETIT ZOG NË HOTEL RITZ NË LONDËR DHE MESAZHI PËR SHQIPTARËT E AUSTRALISË
Nga Aurenc Bebja*, Francë – 27 Qershor 2023
“The Australian Women’s Weekly” ka botuar, të shtunën e 7 majit 1938, në faqen n°24, një shkrim ekskluziv mbi tri motrat e Mbretit Zog, princeshat Myzejen, Ruhije dhe Maxhide, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Motrat e mbretit luajtën një rol në romancë
Tri princesha ndihmojnë në modernizimin e oborrit të tij
Nga Mary St. Claire, përfaqësuesja jonë në Londër
Martesa e Mbretit Zog të Shqipërisë me konteshën Geraldinë Apponyi ka sjellë në qendër të vëmendjes tri motrat e tij më të vogla simpatike, pasi ato luajtën një rol jo të vogël në fundin e lumtur të romancës së vëllait të tyre.
Kur ai vendosi të sfidonte traditën dhe të martohej me konteshën e tij bukuroshe hungareze, gjashtë motrat e tij dhe tri më të rejat në veçanti, e mbështetën atë maksimalisht.
Ato gjithashtu dëshironin të hiqnin shumë nga kufizimet që rrethonin Gjykatën e vjetër myslimane të Shqipërisë. Në vëllain e tyre mbretëror, ato kishin një aleat të dobishëm.
Unë pata privilegjin të intervistoja këto princesha bukuroshe përpara se të largoheshin nga Londra në kthimin e tyre në Shqipëri për dasmën e Mbretit.
Pikërisht atëherë kuptova rolin që kishin luajtur këto vajza simpatike në mësimin e popullit shqiptar me idenë e një nuseje jomuslimane për Mbretin e tyre.
Proverba e lashtë shqiptare : “Pak më shumë se qeni im dhe pak më pak se kali im – kjo është gruaja ime”, përshkruan pozitën e grave shqiptare përpara se gjashtë motrat e Mbretit Zog të hynin në Pallatin në Tiranë dhe të shijonin lirinë perëndimore.
Nuk kaloi shumë kohë dhe ato bindën vëllanë e tyre për të ndihmuar në kauzën e tyre dhe një nga triumfet e tyre më të mëdha ishte dekreti, i miratuar rreth një vit më parë, për heqjen e ferexhes.
Kur u bë kjo, tri motrat më të vogla – Myzejeni, Ruhija dhe Maxhidja – shtytëset kryesore të këtyre reformave, vendosën të udhëtojnë dhe të shohin botën.
Nga kodrat e egra shqiptare, në hotelet më luksoze të Nju Jorkut dhe Londrës…
Nga fustanet e tyre të rënda fshatare dhe tek modelet e Parisit… duke pirë çaj me Presidentin e Shteteve të Bashkuara… duke pirë kokteje me zonjat e zgjuara londineze… duke darkuar dhe kërcyer me xhevahire dhe peliçe që nuk i ëndërronin paraardhësit e tyre të përulur myslimanë…
Kjo është përralla e bërë realitet për tri Zogletet (siç quheshin nga shtypi amerikan).
Mbreti Zog është sundimtar i një prej mbretërive të fundit feudale të mbetura në botë dhe këto tri princesha mbretërore e kanë ndihmuar atë për ta modernizuar vendin.
Stuhia dhe trazirat e dhjetë viteve të fundit, kohë gjatë së cilës vëllai i tyre nuk ka qenë kurrë shumë i sigurt për fronin e tij të ndërtuar vetë, duket se janë qetësuar.
Burrat e përshtatshëm (duhur)
Baronesha Franziska – “Madame Lupescu” e Shqipërisë – ka zënë vendin e dytë, kontesha bukuroshe dhe aristokrate Geraldinë Apponyi është bërë mbretëreshë, dhe shqetësimi i vetëm i Zogleteve tani është që t’i sigurojnë vetes burra të përshtatshëm dhe të vazhdojnë të ndihmojnë në modernizimin e vendit të tyre të prapambetur.
Në rast se nuk dini shumë për Shqipërinë – dhe kush di? – ajo fitoi pavarësinë nga Turqia në vitin 1912. Më 1925, ushtari i ri-komplotist, Ahmet Zogu, u bë President-Diktator me një grusht shteti brilant, dhe menjëherë me kalimin e kohës (1928), ai u vetëshpall Mbret.
Ai ishte një herë i martuar, por pas një kohe të shkurtër u divorcua sipas ligjit mysliman.
Ndërkohë tri motrat e vogla, Myzejeni, Ruhija dhe Maxhidja, u vunë në krye të lëvizjes reformuese dhe iu besua puna për t’u treguar bashkatdhetarëve të tyre rrugën e emancipimit me shembullin e tyre të ndritshëm.
Princesha Myzejen është zyrtarisht drejtuese e aktiviteteve sportive të femrave në të gjithë Shqipërinë, Princesha Ruhije kujdeset për gjithçka që ka të bëjë me artin dhe princesha Maxhide është e vetmja përgjegjëse për turizmin.
Përveç kësaj, Princesha Maxhide, më e mprehta e treshes, ka organizuar një regjiment grash, ku ajo është kryekomandantja.
Ajo dizenjoi uniformat e tyre, çizme shumë të lëmuara, pantallona të kuqe flakë dhe xhaketa jeshile të shkëlqyeshme me gërsheta floriri – dhe shpalli se duhet të bashkohen vetëm vajzat e familjeve më të njohura shqiptare.
Shkëlqimi dhe tërheqja
Betimi i tyre është që të stërviten për dy vjet, të mos martohen gjatë shërbimit dhe të “mbrojnë të drejtat e grave”.
Kur mora fjalën nga sekretari i Ambasadës Shqiptare se princeshat do të më takonin privatisht në suitën e tyre në Hotelin Ritz, nuk jam e sigurt se çfarë prisja, por nuk isha e përgatitur për kaq shumë glamur.
Mund të jetë për shkak të një përzierjeje të papërshkrueshme të misterit oriental me sofistikimin perëndimor – nuk e di – por këto shqiptare kanë diçka të veçantë.
Ato xixëllojnë – shkëlqejnë – dhe tërheqin vëmendjen.
Ato ishin të veshura me fustanet më elegante të pasdites, kishin vënë shumë byzylykë të mëdhenj diamanti dhe secila kishte një orë xhepi të vogël, me xhevahir në gjoks.
Princesha Myzejen dhe princesha Ruhije kishin veshur “fustane motrash” të bëra njësoj – njëri në ngjyrë blu të kaltër, tjetri në të kuqe.
Ato mbanin modele me qafë të lartë me mëngë të shkurtra të fryra, të zbukuruara me dantella të bardha irlandeze.
Princesha Maxhide, e cila është më e bukur se dy të tjerat, kishte veshur dantella jeshile të errëta dhe bizhuteri të rënda.
Secila ishte e grimuar në mënyrë ekzotike, qerpikët e Princeshës Maxhide rivalizonin qerpikët e Garbos për gjatësi dhe trashësi (volum).
Na u desh të flisnim përmes një përkthyesi dhe ishte princesha Myzejen, motra që nuk e kishte vizituar më parë Londrën, ajo që fliste.
“Çfarë mendoni për burrat?” E pyeta, duke i kujtuar thashethemet për martesë.
Bënte kujdes kur përgjigjej.
“Kemi kaluar kaq pak kohë këtu dhe kemi takuar kaq pak njerëz. Por burrat që kemi takuar mendojmë se janë shumë tërheqës”, u përgjigj Princesha Myzejen.
Të pyetura për dasmën e vëllait të tyre (që atëherë ishte vetëm disa javë larg), ato u përgjigjën :
“Nuk kemi bërë pazar për dasmën, çdo gjë është gati për të, porositur nga Tirana.
Të gjithë jemi të veshura me të bardha. Por ne blemë disa gjëra për veten tonë dhe kemi bërë disa vizita.
Sigurisht që kemi kaluar pak kohë me mbesën tonë, Princeshën Danushe, vajzën e motrës sonë, Princeshës Adile, në shkollën e saj.
Dhe ne donim të shihnim Shtabin e Guidës së Vajzave (The Girl Guide Headquarters), pasi ne kemi një lëvizje të ngjashme në Shqipëri”.
Unë e pyeta nëse ato mendonin se do të shkonin ndonjëherë në Australi. “Është shumë larg, por ne do të dëshironim të shkonim”, u përgjigj Princesha.
“Atje ka një koloni mjaft të madhe shqiptare. A mund t’u transmetoni përshëndetjet tona dhe t’u thoni atyre se shpresojmë se do të jetë e mundur t’i shohim atje një ditë”?
Princeshat që kanë luajtur rolin e tyre në romancën e vëllait mbretëror. Princesha Myzejen Zogu (majtas) dhe princesha Ruhije (djathtas), motrat e mbretit Zog të Shqipërisë, me përpjekjet e tyre të palodhura për heqjen e zakoneve martesore të vendit të tyre, i hapën rrugën dasmës së vëllait të tyre me konteshën Apponyi.
Princesha Maxhide Zogu, motra më e vogël e mbretit Zog të Shqipërisë, ka organizuar një regjiment grash në mbretërinë e vëllait të saj. “Ushtria” e saj vesh pantallona të kuqe flakë dhe xhaketa jeshile të shkëlqyeshme me gërsheta ari.
Romancë përrallore:
Martesa e konteshës Geraldinë Apponyi me Mbretin Zog të Shqipërisë i jep fundin e lumtur një romance moderne Hirusheje.
Kontesha Geraldinë punonte për 4 £ në javë si bibliotekare përpara se mbreti Zog ta martonte dhe ta transportonte në një fron.
Ajo vjen nga një familje fisnike hungareze dikur e pasur, por tani e gjendur në ditë të vështira.
Kalimi i saj nga statusi i një vajze punëtore në atë të një mbretëreshe në pushtet ka gjithë romancën e një përralle.
Ishte për të një rol modern i Hirushes, por kishte një ndryshim : Nuk kishte motra të shëmtuara. Tri motrat bukuroshe princesha të Mbretit Zog e mbështetën në çdo mënyrë. Ndikimi i tyre në jetën e oborrit mbretëror shqiptar tregohet në këtë faqe.