Ilir Lluri: LAMTUMIRË SOTIRAQ PASKALI!

I lënduar dhe hidhëruar nga lajmi i ndarjes nga jeta të mjeshtrit Raq Paskal (si ai kishte dëshirë t’i thërisnin) mendova se ishte e domosdoshme të shkruaja disa radhë. Kjo jo thjesht për shkak të miqësisë me të, sesa për largimin përfundimtar të një prej modeleve të rralla të vullnetit, talentit, humanizmit dhe sakrificës që iu largua shoqërisë sonē në përgjithësi dhe asaj gjirokastrite në veçanti.

Raq Paskal i takon atij brezi të veçantë intelektualësh që në themel të punës krijuese vendosën dashurinë për jetën, për vendin, për njeriun. Veterineri i talentuar Raq Paskal realizoi operacionin e parë veterinar (tek një lopë) në Qarkun e Gjirokastrës. Themeloi cirkun profesionist të qytetit (e treta trupë profesionisre e cirkut në Shqipëri) duke i dhënë Gjirokastrës Estradës profesioniste të qytetit një tjetër mundësi shkëlqimi.

Në botën e artit ai la gjurmë në fushën e pikturës, skulpturës dhe muzikës, ndërkohë që si shkrimtar la pas një seri botimesh. Ai u shqua edhe në fushën e sporteve ku ushtroi sportet e boksit dhe të mundjes. Pata fatin ta njoh qysh nga fëminia këtë burrë të rrallë, vullneti i të cilit ishte i jashtëzakonshëm.

Pas ndarjes nga jeta të bashkëshortes së tij Frida, ai plot pasion megjithëse në moshë të thyer, stërviste në oborin e shtëpisë nxënësit e saj të mbetur “jetim”, pa mësuesen e tyre të dashur. Për të mundur trishtimin dhe vetminë e atyre momenteve dëshpëruese, mjeshtër Paskali hartoi një kalendar me orare të përcaktuara: ora e pikturës, kitarës dhe ora e stërvitjes së nxënësve të Fridës. Kur e pa që edhe ky kalendar nuk ishte i mjaftueshëm për të mposhtur vetminë e tij, ai u rregjistrua në kursin e shoferëve. Raq Paskal është padyshim njeriu me moshën më të madhe që ka marë patentën e shoferit jo vetëm në Gjirokastër, por edhe në Shqipëri.

Me iniciativë të studentit të Universitetit Bujqësor Kamëz, përmetarit Raq Paskal, ai dhe miku i tij tiranas Xhon Baldini ushtruan për të parën herë sportin e Raftingut në Shqipëri, megjithëse me mjete modeste (me nje trap ndërtuar me trarë druri). Lundrimi i tyre me të mbi Vjosën e egër, mbetet unikal. I ndërgjegjshëm për këtë aventurë të guximshme, ai njoftoi me telegram edhe Kinostudjon “Shqipëria e Re” që të mund të xhironte pjesë nga ky lundrim aventuror. Por administrata e saj, nuk denjoi ti kthente as përgjigje.

Pesëdhjetë vjet më vonë, në kuadër të 50 – vjetorit të lundrimit mbi Vjosë bashkë me mikun e tij të ardhur nga Italia, Xhonin i shoqërova dhe filmova çaste të kremtimit modest të kësaj ngjarjeje, me shpresën se kjo do të ishte një kronikë e rrallë televizive. Çuditërisht televizioni ku unë punoja nuk e dha këtë material filmik të rrallë, duke qëndruar indiferent ashtu si Kinostudjo shqiptare dikur. Por gazetari i ri Orgest Sako na krijoi mundësinë dhe e trasmetoi atë në valët e televizionit kombëtar ku punonte aso kohe.

Me shpresën se Bashkia e Përmetit mund të dinte të vlerësonte këtë akt të guximshëm dhe të fitonte një veprimtari brilante vjetore dedikuar Raftingut (raftingu i parë në Shqipëri), i dhashë kryetarit të bashkisë së Përmetit një kopje të librit që Raq Paskal i kishte kushtuar kësaj ngjarjeje. Kurrë nuk mora përgjigje. Heshtja vazhdon edhe sot.

Sot flitet shumë për mbrojtjen e lumit të vetëm të egër të Europës, Vjosën. Më vjen çudi që nuk dëgjoj asgjë për aventurën heroike të Raq Paskal e Xhon Baldinit. Në Vjosën e egër sot, turistët e huaj, megjithëse të paisur me mjete moderne, janë shoqëruar gjatë ushtrimit të Raftingut, fatkeqësisht edhe me ndonjë rast humbje jete. Dy djemtë shqiptarë, në kushte minimale e pa asnjē mbrojtje ja dolēn me sukses për të mbritur në urën e Mifolit, ku u shoqëruan madje në polici si diversantë. U kthyen në shtëpitë e tyre pasi i siguruan lekët nga shitja në koperativën e zonës të trarëve me të cilët kishin ndërtuar trapin. Jam i sigurtë që do të vijë shpejt koha kur në guidat dhe fletëpalosjet mbi lumin e famshëm, do të flitet edhe për guximin e pashembullt të përmetaro – gjirokastritit Raq Paskal që ideoi dhe realizoi raftingun e parë në Shqipëri mbi të vetmin lumë të egër të Eropës sot, mbi Vjosë.

Pak vite më parë me drejtoreshën e sektorit të trashēgimisë Loena Bakulin i propozuam kr. të Bashkisë dhe kr. së Qarkut ideimin e një aktiviteti në kuadër të 80 vjetorit të lindjes së mjeshtrit. Raq Paskal u nderua me Çertifikata vlerësuese nga të dy titullarët Flamur Golemi dhe Lindita Rova. Ky ishte edhe nderimi i fundit në gjallje të tij.

Vite më parë në një intervistë që i mora mikut të mjeshtrit, gazetarit të sporteve, Sokrat Papadhopulli mes të tjerash më tha: – “Veprimtaria njerëzore përgjatë një shekulli, përmblidhet maksimumi në dhjetë emra personalitetesh. Raq Paskal është një nga këta të dhjetë në shekullin e XX për Qarkun tonë”.

Dheu do të jetë i lehtë për Ju mjeshtër. Në se do të isha i pranishëm në funeralin tuaj do të duartrokisja edhe njeherë për gjithë sukseset që aritët në jetë. Bashkoju miku im shpirtit të bashkëshortes tënde, Fridës që e deshe aq shumë.

Ngushëllime djemve të tij Artur e Mikel, e në veçanti vajzës së tij të përkushtuar, Diana.

Ngushëllime artistëve dhe gjithë miqve të tij!

Lamtumirë Raq Paskal.