Astrit Lulushi: Paradoksi i gjuhës

A ka pasur ndonjëherë një lidhje midis egjiptianëve të lashtë dhe etruskëve?

Në një ditar të vitit 1806, deshifruesi i gurit te Rozetës, Jean-François Champollion shkroi:

“Jam zhytur totalisht në gjuhë, në monedha, në medalje, në monumente, në sarkofagë, në gjithçka që mund të gjej për etruskën. Pse? Sepse etruskët vijnë nga Egjipti”.

Qëndrime të tilla, sado mirë të dokumentuara, i sollën turp Champollionit në mbarë Evropën, ku evropianët me ngjyrë lëkure të hapur ishin ngritur në qeverisje nëpërmjet luftës. Të ishe me lëkurë të errët, ishte problematike për disa njerëz që ta pranojnë.

Bërja e një deklarate të tillë në vitet 1800 ishte afër kryerjes së herezisë, ndoshta duke u etiketuar si adhurues i djallit dhe mund të burgoseshe, vriteshe ose të dyja.

Pra, vetëm të flasësh për përzierje të tillë njerëzish ishte e papranueshme nga pikëpamja sociale, fetare (Kisha Katolike Romake dhe Kisha e Anglisë nga vitet 14 – 1800 ndihmuan për këtë, si një mjete i institucionalizuar).

Lidhur me ndarjen e Ham, Japeth dhe Shem – histori e trilluar për gjenetikën njerëzore ende e pranuar si e vërtetë nga shumë, është e lidhur drejtpërdrejt me krijimin dhe evoluimin e racizmit. Ta kundërshtoje mund të shkaktonte turp fjalë për fjalë nga Monarkia – në atë kohë nën udhëheqjen e Kishave.

Turpi (humbja e Hirit ose Çmimeve), mund të ishte po aq i thjeshtë sa edhe izolimi social ose profesional, me pak ose aspak mbështetje nga kolegët, ose personat aktualë të fokusuar në sulmin dhe diskreditimin e punës së bërë, megjithëse, vërtetuar ose provuar.

Champollion u turpërua para, gjatë dhe pasi kishte deshifruar me sukses Gurin e Rozetës – si në aspektin shoqëror ashtu edhe në atë profesional – dhe veçanërisht në aspektin fetar.

Me shpejtësi nga vitet 1800 erdhi konfirmimi gjuhësor i lidhjeve midis Egjiptianëve të Lashtë dhe Etruskëve deri në këtë epokë të tashme.

Profesori i Institutit të Arkeologjisë Austriake Manfred Bietak, i cili gjithashtu ka bërë punë për Arkeologjinë Britanike dhe Muzeun Britanik, ka punuar gjerësisht, duke gjetur dhe llogaritur të dhënat e Egjiptit të Lashtë.

Ai thotë se ka prova se që nga viti 7000 pes, egjiptianët e lashtë udhëtonin për tregti, duke përdorur forma të ndryshme të lidhura me shkrimin për komunikim me njerëz të ndryshëm.

Nëse do të donit të bënit tregti me dikë dhe aftësitë tuaja komunikuese ishin më të mira, a nuk do t’i ndihmonit ata me të cilët bënit tregti të komunikonin në mënyrë që të vazhdonin të bënit tregti mbi baza miqësore komunikimi?

Është kjo që lidh punën e Manfredit (Arkeologjia dhe Antropologjia) me Champollion (Arkeologjia dhe Antropologjia Gjuhësore):

Nga shumë studiues besohet se Raetët kanë folur, fillimisht të paktën, të ashtuquajturën “gjuhë raetiane”, një gjuhë e zhdukur e njohur vetëm nga një seri mbishkrimesh në një variant të alfabetit etrusk. Howard Hayes Scullard (1967), sugjeron që raetian ishte një gjuhë indo-evropiane, me lidhje me ilirishten dhe keltishten. Nga ana tjetër, raetian, zakonisht konsiderohet nga shumica e filologëve si e lidhur me etruskishten që e kanë cilësuar jo-indo-evropiane.