Aristotel Spiro: “XHIHADISTËT” E ALBANOLOGJISË
Aristotel Spiro lindi më 1963 në Finiq. Mbaroi studimet e larta për gjuhë dhe letërsi shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik «Aleksandër Xhuvani» të Elbasanit (sot Universitet) (1982-1986). Menjëherë pas diplomimit filloi punën si pedagog në të njëjtin fakultet (1986-1992). Njëkohësisht u atashua si aspirant pranë katedrës së gjuhës shqipe të Fakultetit Histori dhe Filologji të Universitetit të Tiranës (1987-1990). Në Universitetin e Athinës hartoi dhe mbrojti me sukses doktoratën «Të folmet greke të krahinës së Delvinës dhe Sarandës», me bursë të Fondacionit «Onassis» (2000). Më 2008-2016 punoi si koordinator në degën e gjuhës greke në Universitetin e Tiranës. Ka marrë pjesë dhe ka drejtuar ekspedita kërkimore shkencore në vise të ndryshme të Shqipërisë. Në Greqi ka qenë bashkëpunëtor shkencor i Universitetit të Athinës (1996-2000). Është themelues i Lidhjes Filologjike Shqiptaro-Greke (1999) dhe kryeredaktor i revistës «Albanohellenica». Është autor i monografisë “Nyjat në gjuhën shqipe” (2021), një studim kompleks diakronik dhe sinkronik, ku ofrohen zgjidhje që prekin gjithë sistemin morfologjik të shqipes.
Studimet albanologjike kanë një trashëgimi të pasur e të çmuar në disa fusha: arkeologji, gjuhësi, etnologji, muzikologji etj. Nga fillimet e saj në shekullin XVIII e deri më sot shumë hapa janë hedhur. Qendra e studimeve albanologjike nga trualli gjermanofon u zhvendos në Tiranë e Prishtinë, dy bërthama që përcaktojnë ritmin e atij rrjeti botëror që quhet bashkësi studimore albanologjike.
Por veç kësaj, studimet albanologjike kanë trashëguar edhe një traditë studimore akademike endocentrike, ku shpeshherë synimi fillestar ka qenë vërtetimi me anë të argumenteve shkencore i autoktonisë së popullit shqiptar si dhe i vijimësisë iliro-shqiptare. Synime të ngjashme kanë pasur në përgjithësi të gjitha akademitë e vendeve të Ballkanit, të cilat u shndërruan në kështjella ideologjike të nacionalizmave.
Dihet se teza e prejardhjes ilire të shqiptarëve, e për rrjedhojë edhe e gjuhës shqipe, është teza më e fortë dhe më autoritare në albanologji. Së bashku me të paraqitet si më e pranuar edhe teza e vijimësisë iliro-shqiptare. Autori i këtyre radhëve i beson kësaj teze, gjë që e ka konfirmuar në shkrimet e veta akademike, por edhe në prononcime publike. Sidoqoftë, kjo tezë ka objektivisht edhe mjaft pika të dobëta, të cilat janë vërejtur nga studiuesit (mungesa e dokumenteve shkrimore, mungesa e një terminologjie ujore detare, mangësi toponimike etj.). Këto kanë dhënë shkas që, krahas saj, të ekzistojnë edhe teza të tjera, si ajo e prejardhjes trake, apo teza e «përzier» e prejardhjes iliro-trake.
Objektivi i studiuesve nuk mund të bëhet domosdoshmërisht vërtetimi i një teze, por studimi serioz i çështjes dhe ndriçimi i anëve të errëta të teorive, cilatdo qofshin ato (e prejardhjes ilire, trake, dake, apo iliro-trake etj.). Kriteri duhet të jetë mbërritja drejt së vërtetës nëpërmjet fakteve dhe argumentimeve objektive dhe jo qëmtimi dhe përzgjedhja e fakteve që çojnë në vërtetimin e tezave tona të parapëlqyera.
Ky është një parim themelor, sepse përndryshe shkenca kthehet nga një faktor i njohjes së realitetit në një vegël të politikës, ndërsa ligjërata akademike shndërrohet nga një festë e lumtur e logjikës së shëndoshë në një muhabet kafenesh.
Si shtojcë e politikës janë konsideruar sidomos shkencat humane gjatë periudhës së komunizmit. Motoja «politika në plan të parë» nuk kishte se si të mos përfshinte edhe studimet albanologjike.
Tek zbatimi i këtij parimi e zhvillojnë argumentimin e vet negativ edhe kundërshtuesit e një arritjeje të pakundërshtueshme të shkencës gjuhësore albanologjike, siç ishte njësimi dhe kodifikimi i gjuhës letrare kombëtare shqipe.
Por perceptimi i shkencës si një aksion në radhë të parë politik gjen shprehjen e vet të shëmtuar sot, me gjallimin e lloj-lloj «xhihadistëve» të albanologjisë, të cilët me flamurin e albanocentrizmit nuk mëtojnë as më shumë as më pak, veç një rol protagonist në ligjëratën akademike publike! Këta «xhihadistë» të albanologjisë kanë zënë tashmë një pozicion komod nëpër studio e prodhime gjoja shkencore televizive, në faqe gazetash e revistash shkencore, ndërsa një pjesë syresh kanë krijuar edhe shoqata dhe organe botuese.
Por ata nuk u ndodhën aty rastësisht. Mjaft syresh janë certifikuar më parë nëpërmjet doktoratave të falura prej profesorëve e komisioneve të korruptuara të organeve atestuese të vendit; së këndejmi janë ngjitur nëpër foltoret e konferencave shkencore të organizuara prej institucioneve akademike të vendit ku kanë certifikuar ligjëratën e tyre të përbindshme. Pas gjithë këtij «certifikimi» akademik zënia e një vendi si bashkëbisedues nëpër studio televizive ishte një punë e lehtë. Nëpër kanalet e sotme televizive shfaqen lirshëm «fallxhorët» e etimologjisë dhe «xhihadistët» e autoktonisë. Prodhuesit e emisioneve televizive, nën pretekstin e shprehjes demokratike, i lejojnë këta përbindësha të nyjëtojnë gjithë fantazinë e tyre halucinante. I lejojnë, për shembull, të vjellin gjithë helmin e tyre anatemues ndaj një dinjitari të gjuhësisë shqiptare dhe etimologjisë shqipe, si Eqrem Çabej, por edhe gjuhëtarëve të tjerë me emër.
E gjithë kjo gjendje shfajësohet me referimet ndaj rrënjëve pellazge. Kompozitat dy- ose tri- ose katërgjymtyrëshe përdoren sipas qejfit (pellazgo-iliro-arbëror, pellazgo-iliro-epiroto-shqiptar, iliro-epirot etj.). Janë rrënjët e autoktonisë, pas të cilave kapen fort, duke u kthyer në një sekt të shenjtë shkencor dhe duke dënuar këdo që nuk pajtohet me programin e tyre absolut.
Një kategori tjetër janë kontrabandistët e shkencave humane. Këta që pasi vjedhin tekstet e studiuesve të vërtetë, i referojnë dhe i botojnë si të vetat, marrin doktorata false, punësohen nëpër departamente universitare apo ministrore, zënë vende drejtuese nëpër institucione duke penguar dhe luftuar studiuesit e vërtetë.
Shpesh të dyja kategoritë e mësipërme bashkëpunojnë duke krijuar një aleancë të heshtur me njëra-tjetrën.
Ndërsa kontrabandistët e shkencës punojnë e përfitojnë në qetësi e pa u vërejtur, derisa zbulohet vepra e tyre plagjiariste, «xhihadistët» e albanologjisë janë të papërmbajtur në veprimin e tyre. Ata duan të marrë fund një herë e mirë stepja e studiuesit, pasiguria e tij akademike për dukuritë e studiuara. Ata shpallin definitivisht shqipen si nënën e gjithë gjuhëve të tjera, dhe shpjegojnë të gjitha fjalët e botës nëpërmjet fjalëve të gjuhës amtare. Anglishtja, gjermanishtja, italishtja, latinishtja, greqishtja etj. etj. qenkan të gjitha bija të shqipes!
Sharlatanët e shkencës nuk janë një produkt i kohës së sotme. Ajo që ka ndryshuar në gjithë këtë histori është vulgarizimi i medias. Televizionet e sotme nuk kanë ndonjë ndryshim të madh nga vatrat e dikurshme të kulturës, ndërsa portalet internetike nuk ndryshojnë aq shumë nga shtabet e qëmotshme të aksioneve të rinisë. Sidomos televizionet po kryejnë një vepër me përmasa kriminale duke u dhënë kohë dhe zë vulgariteteve me pretendime shkencore. Me pretendimin e një «atdhedashurie» të sëmurë parakalojnë lloj-lloj përrallëtarësh të historisë dhe xherahësh të etimologjisë, që drogojnë mendjen e njerëzve të papërgatitur. Në krye të këtyre mediave qëndrojnë njerëz injorantë të shkencës, por edhe të misionit të publicistikës së vërtetë. Në krye të medias qëndrojnë manipulatorë dhe përfitues të paligjshëm të besimit të qytetarëve.
Përveç medias, një përgjegjësi të rëndë mbajnë edhe institucionet e arsimit të lartë dhe atestimit akademik. Janë ato që përgjigjen për diplomimin e një armate analfabetësh, plagjiatorësh, amatorësh të rrezikshëm. Janë ato që përgjigjen për krijimin e një armate të madhe impotentësh intelektualë dhe analfabetësh akademikë, që kanë pushtuar me tentakulat e padijes së tyre organizmin shkencor dhe arsimor të vendit.
Nuk është e rastit që nëpër tubime shkencore horrat e shkencës gjithnjë e më shumë kërkojnë kohë dhe vend në tribunë, ku nxjerrin nga këneta e mendjes së tyre argumente të përbaltura dhe qëllojnë dëgjuesit e tronditur.
Nuk është e rastit që në emisione televizive shkencëtarë të afirmuar ulen «gju më gju» me përrallëtarë e sharlatanë, nën drejtimin e moderatorëve injorantë.
Këto janë dukuri të një katastrofe kombëtare me pasoja të pariparueshme dhe afatgjata. Ky është një krim mbi ndërgjegjen shoqërore që kryhet përditë e nga pak. Kjo është një gjendje e sëmurë me të cilën bën kompromis e pajtohet ndërgjegjja shoqërore.
Sharlatanë të shkencës ka pasur, ka dhe do të ketë gjithmonë. Por faktorizimi i tyre në ligjërimin publik ka qenë diçka e panjohur më parë dhe është dukuri e këtyre tre dhjetëvjeçarëve të fundit. Në kontekstin e sotëm të infantilizuar shoqëror, disa individë të quajtur manjatë dhe disa grupe politike të dyshimta, të quajtura parti kanë krijuar një sistem antimeritokratik jovlerash, ku forca e pushtetit lejon çdo mendim e idé të sëmurë, përveç asaj që rrezikon sistemin politik. Mirëpo, i dëmtuari i madh nga të gjitha këto është vetë shoqëria, e cila lëngon nga problemet e vërteta shoqërore, prej të cilave nuk e shpëton asnjë halucinacion apo delir introvers etnocentrist.