GJIROKASTRA DHE GJIMNAZI JANË BAZAMENTI KU GJITHNJË MBËSHTETEM   

                                                                                                    

Nga Katjusha Pogaçi Latifi

 

Gjirokastra e fëmijërisë dhe e rinisë sime më vjen në mendje si një skulpturë gjigante gdhendur në gur, kurse Gjimnazi “Asim Zeneli” si një diamant i ndritshëm në qafën e saj. Ky përfytyrim ka për mua diçka të veçantë, si të jetë një forcë magjike. Më vjen në çaste dhimbjeje e plogështije si mbështetje, apo si  një zë i brendshëm që më jep dorën e më ngre në këmbë.

Më vjen si vegim i ëndërrt kur jam jashtë atdheut dhe më mbush me mallin e ëmbël në rrugët e kthimit. Më vjen kur këndoj e lëngoj; shfaqet e ikën, por është gjithnjë ndër mua.

*                 *             *

Me Gjimnazin “Asim Zeneli”, ashtu si edhe me Gjirokastrën, më lidhin shumë kujtime. Ndonëse tani, pas kaq shumë viteve, pesha e jetës sime anon në Tiranë, Gjirokastra dhe Gjimnazi janë baza e hapave të para që përcaktuan ecjen në vijim. Me gjimnazin nuk më lidhin vetëm vitet e shkollës së mesme, lidhja ime me të është më e hershme.

Në fëmijëri, familja ime jetonte në lagjen Palorto, në një ndërtesë tipike gjirokastrite, shumë të madhe dhe po aq interesante, sa ç’janë ndërtesat muzeale të këtij qyteti të veçantë. Ishte shtëpia e familjes së Mane Xhaxhiut. Përballë saj qëndronte shtëpia e Kadaresë. Një rrugë e ngushtë me kalldrëm ndante njërën nga tjetra portë përballë. Këtu fillova klasën e parë, në shkollën e Varroshit, “Urani Rumbo”, që dukej me sy të lirë përtej Përroit të Ficos, por pas klasës së dytë u regjistrova pranë gjimnazit “Asim Zeneli”, në oborrin e majtë të të cilit ishte një shkollë e vogël, një katëshe, e quajtu “Drita” ku fëmijët e lagjeve përreth zhvillonin mësimin fillor, ndërsa klasën e 5-të deri në të 7-të, e kreva në mjediset e gjimnazit, pra në klasat e tij.

Klasa e 5-të ndodhej në katin e parë të gjimnazit, kur hynim, djathtas. Ishte një klasë ku nuk binte shumë drita dhe në dimër kishim një sobë që e ndiznim me dru dhe shpesh tymoste  klasën kur ndonjë çamarrok linte derën e saj hapur enkas për të bërë ca tym që të mos ngrihej në mësim. Kishim dy binjakë në klasë, të cilët bënin shumë gjullurdi. Mbiemri i tyre nuk më kujtohet, por ata shpesh ndërronin klasën me njëri – tjetrin (paraleli tjetër i klasës së 5-të ishte në të njëjtin kat, majtas), ose edhe kur nuk e ndërronin i thoshin mësueses se nuk jam unë por jam vëllai tjetër, kur nuk kishin mësuar dhe nuk donin të ngriheshin në mësim. Ndodhitë e tyre ishin shpesh burim humori.

Një vit më vonë në klasën e gjashtë u ngjitëm në katin të dytë, ana jugore e godinës, një klasë e këndshme, me tri dritare të mëdha, e ndritshme dhe e ajrosur mirë.

Mbaj mend se e kam pastruar shumë herë atë klasë, edhe më vonë, gjatë viteve të gjimnazit. Më kujtohet një ndodhi për këtë kur isha në 7- vjeçare. Ne, pastrimin e saj e bënim vetë pas mësimit, me radhë. Por duke u përpjekur me shpirt dhe me këmbëngulje, gjatë larjes deri te mbështetëset e këmbëve të bankave, më hyri një ashkël druri (ndryshe, në Gjirokastër, i thoshnin edhe angjellë), poshtë thoit të gishtit tregues të dorës së djathtë, aq sa gishti m’u infektua keq dhe thoi duhej hequr. Kështu tha mjeku në poliklinikën qendrore të Gjirokastrës, kur mamaja ime më çoi pasi gishti ishte enjtur.

Ime më e kishte vështirë të asistonte në këtë ndërhyrje, prandaj pas vizitës shkuam te qendra e punës së saj, që ishte çerdhja pranë shtëpisë së pionerëve “Fato Berberi”. Aty takuam Ramani Jorgjin, drejtoreshën e çerdhes dhe njëkohësisht bashkëshortja e doktorit, pediatrit të shquar, Vasil Jorgji. Mamaja ime, Melo, i tregoi  Ramanisë se nuk kishte guxim të shikonte si do të ma hiqnin thoin, pasi procesi bëhej në sy të hapur, pa narkozë, thjesht me një mpirje.

Rramania, pa e bërë të dytë, tha, shkoj unë me vajzën. Më kapi për dore dhe shkuam bashkë në poliklinikë. E pëlqeja shumë Ramaninë, për mirësinë, elegancën, modernitetin që reflektonte dhe për faktin se lexonte shumë letërsi artistike dhe më rekomandonte edhe mua botime të reja. Po këtu e desha më shumë edhe për guximin e saj.

Doktori  ma mpiu vendin e enjtur në gisht me një sprucim të ftohtë (ishte një lëng i bardhë) dhe tërhoqi thoin me pincë, duke ma shkëputur prej gishtit. Pastaj e mjekoi dhe fashoi dorën, duke më thënë se do të më dilte një thua tjetër i ri. Dhe vërtet ashtu ndodhi. Edhe sot në vend të tij është një thua tjetër që dallon nga ai i dorës së majtë…

Klasën e shtatë nuk e kujtoj mirë ku qe, por ka të ngjarë të ketë qenë po tek e njëjta. Në vitin 2019, kur shkova për 50 vjetorin e maturës ’69 ndala e pashë me nostalgji atë klasë. Ishte po aq e bukur dhe e ndritshme. “Klasa ime elegante”. Ndoshta askush nuk do ta besojë, por, vite më parë, e kam parë edhe në ëndërr atë klasë.

Pra, qysh në ciklin e arsimit 7-vjeçar, lidhjet e mia me Gjimnazin “Asim Zeneli” ishin mbresëlënëse. E adhuroja, duke filluar që nga godina me prezencën e saj dukshëm kryelartë dhe madhështore; me arkitekturën elegante dhe moderne, jashtë dhe brenda; adhuroja vendosjen e shkallëve të kateve, si një rrjedhë nga të dy anët, që më jepte ndiesinë e një ujvare, ku zbrisnin e hipnin gjimnazistët e viteve më lart. Po ashtu korridoret e gjera e të gjata, klasat e bollshme me ndriçim, mjediset e jashtme, si oborri i hyrjes, ashtu dhe dalja e mbrapme që lidhej me një tjetër oborr e, që çonte në palestrën dhe gjithë mjediset e tjera përreth, ku përfshiheshin edhe sallat e punimdrurit dhe të punimmetalit. Nga ana tjetër, më pëlqente emri i mirë, reputacioni, përvoja e padiskutueshme e asaj shkolle, standardi i lartë i mësimdhënies. E veçantë më dukej edhe biblioteka, ku ndihej ende fryma e kolegjit francez, me libra me kapakë të trashë dhe me ilustrime plot ngjyra si: “Jeu lis, tu lis” (Unë lexoj, ti lexon), etj, etj. Prisja me padurim të shkoja në gjimnaz dhe të bëja edhe fërngjisht, si gjuhë të dytë, pasi gjuhën e parë të huaj, gjuhën ruse, e fillonim që në klasë të pestë. Madje më kujtohet që ato vite, për të dhënë frëngjishten në gjimnaz kishte ardhur nga Turqia  profesor Petroja, që të rinjtë gjirokastritë e thërrisnin Monsieur Petro.

Aq shumë më pëlqente frengjishtja, sa që kur kisha ndonjë orë pushim vija veshin pas derës së klasës që zhvillonte këtë lëndë. Natyrisht, jo vetëm gjimnazi, ish-lice, por gjithë qyteti i Gjirokastrës kishte një frymë franceze, që shprehej në librat dhe në përkthimet që bëheshin atëherë, në modën e veshjeve, apo të këpucëve, që bëheshin me porosi, në filmat që shfaqeshin shpesh në kinemanë e qytetit, ku ne si klasë vraponim e mbushnim karriget, për të parë “Kontin e Monte Kristos”, apo “Tre muskëtjerët”. Po ashtu shkonim aq shpesh në sallën e bibliotekës së qytetit, apo mbanim vrapin te libraria e Alizotit në Qafën e Pazarit, për të marrë librat më të rinj, që shpesh ishin përkthime të letërsisë frënge.

Edhe fizikisht, nga shtëpia në Lagjen Palorto, shkollën “Asim Zeneli” e kisha afër. Mjafton të zbrisja “Sokakun e të marrëve” për t’u kthyer sa më shpejt e më shkurt në shtëpi në drekë, kurse në mëngjes shkoja nga rruga tjetër paralel, me shumë porta shtëpish e lule, emri i së cilës tani nuk më kujtohet.

Por, me të mbaruar klasën e shtatë, që atëhere ishte viti i fundit i sistemit arsimor shtatëvjeçar dhe pas provimeve që mbyllnin këtë cikël, familja ime u transferua me shtëpi, duke marrë një apartament të ri në Lagjen “18 shtatori”. Shkolla e lagjes së re ishte “Koto Hoxhi”, që gjer atëherë kishte funksionuar si 7-vjeçare, kurse po atë vit akademik do të vazhdonte edhe si gjimnaz.

Ishte viti 1965, kur fillova klasën e parë gjimnaz në shkollën “Koto Hoxhi. Nuk them se e prita mirë. Thellë në shpirt nuk doja. Mua më pëlqente Gjimnazi “Asim Zeneli”, atë e quaja shkollën time. Doja të isha nxënëse atje edhe pse distanca e saj nga lagjja “18 shtatori” ishte e konsiderueshme, pa përfshirë pastaj të përpjetën e fortë të kalldrëmeve të  Varroshit. Por kisha edhe një arsye tjetër. Në këtë shkollë nuk bëhej frengjisht, gjuha ime e preferuar.

Im atë më propozoi të më dërgonte për të vazhduar shkollën e mesme të gjuhëve të huaja për frengjisht në Tiranë. Këtë mund të ma siguronte, por jo ndërrimin e shkollës. Kjo gjë nuk mund të bëhej. Atëherë rregullat nuk mund të prisheshin kollaj. Unë edhe pse e doja shumë frengjishten nuk rashë dakord. Për dy arsye: e para të mos largohesha që në atë moshë nga familja dhe e dyta sepse, sipas meje, duhej pa mëdyshje të kryeja gjimnazin dhe jo një shkollë profesionale, me idenë që profesioni të zgjidhej, ose vendosej pas mbarimit të gjimnazit. (Edhe shumë vite më vonë po këtë zgjedhje bëra dhe edukova edhe te vajzat e mia).

Por pas dy vitesh të gjimnazit në shkollën “Koto Hoxhi”, në vitin akademik 1967 – ‘68, drejtoria arsimore bëri sërish një ndryshim: kjo shkollë do të vazhdonte të mbetej vetëm 8-vjeçare dhe ne do të vazhdonim studimet në gjimnazin tradicional të qytetit. Për mua ky ishte një lajm fantastik dhe një gëzim i madh, i shumëpritur, ishte si një rikthim në shtëpi. Kështu bashkë me shoqet dhe shokët e mi  ne, dy klasa paralele vijuam vitin III dhe të IV në Gjimnazin “Asim Zeneli”, ku edhe dhamë provimet e lirimit dhe u diplomuam. (Kujtoj me këtë rast hartimin e provimit të lirimit, (matura XI D) të cilin e kam shkruar të gjithin në vargje, gjithsej katër faqe fletoreje shkolle. Nuk mbaj mend as temën, as ndonjë varg çfarë kam shkruar. Nuk kam kopje prej tij dhe nuk mendoj se gjendet diku. Sikur shkolla ta kishte në ndonjë arkiv do të isha e lumtur dhe kurioze ta shikoja, ta lexoja edhe një here atë hartim).

Kështu, falë rastësisë, ose rrugës së zhvillimit të sistemit arsimor të qytetit, m’u përmbush dëshira e madhe për t’u rikthyer dhe për të vazhduar gjimnazin në “shkollën time”, por këtë radhë në fondin e dijes sime po shtoja  njohuritë për një gjuhë tjetër – gjuhën angleze, e cila realisht m’u desh dhe më hyri aq shumë në punë, sidomos pas viteve ’90, në profesionin e gazetares dhe në shërbimet e ndryshme dhe trajnimet jashtë shtetit.

Kohën e shkollës së mesme në Gjirokastër e mbaj mend si një periudhë shumë të mirëorganizuar, të ngjeshur me aktivitete, aq sa, në krahasim me fakultetin, më vonë, gjimnazin e kam quajtur më të vështirë, ose për të qenë e saktë, më impenjativ. Shkolla e mesme kishte pothuajse gjashtë orë mësimi çdo ditë dhe shumë problema në lëndët shkenëore për të zgjidhur dhe përveç këtyre nuk e dije kur ngriheshe në dërrasë të zezë. Kurse në fakultet ishte pyetja: “Kush do të flasë sot për këtë…?”.

Vite më vonë, kur ime bejë,  e treta, Ilda,  filloi studimet në universitet për informatikë më tha:

– Më ke keqinformuar.

– Pse, e pyeta

– Sepse më ke thënë që gjimnazi është më i vështirë se fakulteti. (Ilda, në gjimnaz ishte mbarëvjetore me 10-a dhe mbaroi me “Medalje Ari” në një nga gjimnazet më të mira të Tiranës siç është ai  “Petro Nini Luarasi”).

Vite më vonë e kam kuptuar se ku kishte ceduar përgjigja ime, sepse nuk i kisha shpjeguar vajzës që bëhej fjalë për gjimnazin “Asim Zeneli”, një nga gjimnazet me standardet më të larta në mësimdhënie dhe kërkesë llogarie.

Nuk besoj se ishte fakti që unë vazhdova për filologji, pasi as unë vetë nuk kisha pasur vështirësi në pjesën e shkencave ekzakte në gjimnaz. Isha mirë dhe në ato, me rezultatin kryesisht 10-të.

Falë përgatitjes që më kishte dhënë ai gjimnaz, vite më vonë arrija t’i i ndiqja dhe ndihmoja fëmijët e mi edhe në matematikë në shkollë, së paku deri në vitin II gjimnaz, por më vonë hoqa dorë. Nuk kisha kohë dhe mundësi. Nga ana tjetër, im shoq, i diplomuar në inxhinieri e bënte më së miri këtë rol. Kështu vit pas viti m’u larguan formulat dhe konceptet matematikore dhe kjo është normale. I vetmi mësim (koncept) që më ka mbetur gjer sot në mendje, jo si tekst, por si filozofi është ai i «Tensionit Siparfaqësor» bërë në lëndën e fizikës, me profesor Luan Hoxhën. Nuk e di pse. Megjithatë, vite më pas, kur kam shkruar më shumë poezi kam pasur ndiesinë se ka një lidhje të brendshme midis poezizë dhe matematikës, që akoma nuk e di se ku qëndron, por që thjesht e ndiej se ekziston.

Por le të kthehem te gjimnazi, te shoqet dhe shokët e mi të klasës. Për secilin mund të them fjalët më të mira. Pavarësisht rezultateve të ndryshme në mësime, ne ishim të gjithë shokë e shoqe me mirësi dhe respekt për njëri-tjetrin. Ndanim së bashku gëzime dhe shqetësime, flisnim hapur, ndihmonim me shpirt. Veç orëve të mësimit kishim edhe një jetë të përbashkët shoqërore, ku jepnim e merrnim me njëri -tjetrin për plotësimin e detyrave, për gjetjen e librave jashtë shkollorë, për zgjidhjen e ushtrimeve, etj. Pastaj kishim një jetë solide nëpër aksione, siç ishin 2 muaj të paharrueshëm në ndërtimin e hekurudhës Rrogozhinë-Fier, po kështu edhe në hapjen e brezareve në Jonufër, apo në stërvitje ushtarake, ku me rastin e 25 jetorit të Çlirimit të atdheut, kam marrë pjesë si skuadër komandante e njërës prej togave të vajzave (çdo togë përbëhej prej 5 vajzash), që u trajnuam nga ushtarakë profesionistë për të realizuar qitje artilerie me top pa zmbrapsje të kalibrit 75mm.

Gjimnazi na jepte një jetë aktive shumëdimensionale: në arsimim, në edukatë, në kalitjen sportive, në stërvitje ushtarake, në sjelljen dhe jetën sociale të ngjeshur, në prekjen me dorë të disa zanateve që ishin pjesë e programit mësimor, si puna e drurit, me profesorin e nderuar, Pelivan Manga, (ruaj edhe sot në bibliotekën time disa cilindra druri të gdhendur në tornon e këtij gjimnazi); po kështu punën me metal, punën e dorës-rrobaqepësi, punën në bujqësi (aksionet lokale në fshatrat e zonës), etj.

E njihnim mirë njëri – tjetrin, por në shumë raste kishim edhe njohje familjare, që nga prindërit, kështu që këmbeheshin vizita edhe në shtëpi. Por nuk mund të rri pa përmendur edhe një veçori që kishin klasat tona të gjimnazit në Gjirokastër, atë që do ta quaja dygjuhësinë, sepse rreth 30% e shokëve të klasës ishin minoritarë dhe konkretisht vinin në Gjirokastër çdo ditë nga Derviciani; me ç’më kujtohet në klasën tonë ishin vetëm djem, nuk kishim vajza që vinin nga Derviciani. Ata ishin të gjithë dygjuhësh dhe sa binte zilja e pushimit të vogël dhe mësuesit dilnin nga klasa ne të gjithë çliroheshim për të  folur me zë të lartë gjë që e bënin edhe ata, por me njëri-tjetrin komunikonin në greqisht.

Të them të drejtën nuk më pëlqente kjo, jo se kisha ndonjë paragjykim për gjuhën, absolutisht jo. Ne në Gjirokastër ishim mësuar ta dëgjonim gjithandej gjuhën greke, në rrugë, në dyqane, në radhët e pazarit, në shkallët e pallatit. Ishte normale. Pastaj, që atëherë e kisha ndiesinë se një gjuhë më shumë është një dritare më shumë. Dhe mua më pëlqente, madje kisha filluar të merrja elementët e parë me një shoqe që e dinte. Po në klasë sesi më dukej. Megjithatë nuk e shpreha ashnjëherë sepse e konsideroja një të drejtë të tyre.

Ky ishte pushimi i vogël. Sa i takon pushimit të madh ai ishte një moment i përveçëm, i çdo dite; një çast i bukur, që ndryshe do ta cilësoja «Oaz çlodhjeje», apo «Frymëmarrje e gjerë». Ishin 20 minuta, që më së shumti i kalonim në oborrin me diell, në biseda me njëri-tjetrin, nxënës e pedagogë, grupe grupe, nga klasat e të katër viteve, të qeshura, humor, batuta.

Po kishte kohë edhe për të dalë në qytet. E kapnim «Qafën e pazarit», duke i dhënë gjallëri qytetit: «Ja dolën gjimnazistët». Apo mbanim një vrap deri te afishet e Kinemasë, ktheheshim te libraria e Alizotit për të pyetur për librat e rinj, e më tej një çap… deri te «Bashtea e Teqesë». Përse do të thoni ju?! Po i përgjigjem ndryshe:

TE BASHTEA E TEQESË

 

Te Bashtea e Teqesë

Një renetë 5-pesë lekë bënte

Dhe një shegë e kuqe gjak

As më shumë e as më pak.

 

Te Bashtea e Teqesë

Nga Gjimnazi merrnim vrap

Ndalnim për një mollë a shegë

Kur ishte pushimi i madh…

 

Gumëzhinte rruga mbarë

Dhe kalldrëmet hidhnin rrënjë,

Gjirokastra e kalasë

Na nanuriste me këngë.

 

Te Bashtea e Teqesë

As më shumë e as më pak,

Një renetë pesëlekoshe

Dhe një shegë e kuqe gjak…

(Tiranë, 5 nëntor 2021)

Rrallë mund ta kalonim pushimin e madh në klasë ose në korridore, në dimër, kur binte shi…

 

I kujtoj me respekt gjithë shokët dhe shoqet e gjimnazit, shumë prej të cilëve nuk i kam takuar më që atëherë. Njëri prej tyre, Mihal Guxo, vinte nga Derviciani, nxënës i shkëlqyer, po sidomos numri një në lëndën e gjuhës angleze, studioi inxhinieri, por edhe përkthen nga anglishtja autorë në zë. Mbaj mend një bisedë me të kur ishim në aksion në Lukovë ku ai më kujtoi një metodë të tij për ecurinë në anglisht, si brenda një nate kishte nxjerrë nga një buletin gazete që vinin nga Kina “Peking Rewiev” 500 fjalë të reja nga fjalori. Dhe kjo mua që atëherë m’u duk e paarrirtshme. Gjë që fliste për një pasion dhe këmbëngulje të veçantë që Mihali kishte për atë gjuhë.

Harallamb Qirko, po ashtu nxënës i shkëlqyer, numri një në matematikë, për matematikë studio e punoi shumë vite, kurse sot është edhe autor i shumë poezive me tema të mprehta shoqërore.

Odise Çerkezi, gjithmonë i rregullt, serioz e dashamirës dhe shquhej për prirjet e tij letrare. Po, Petraq Qurku, me humorin e tij të pashteshëm si burim gurgullues?! Po doje të qeshje, boll të bisedoje me Petraqin. Plot humor kishte mbetur edhe në takimin 50 vjet më pas.

Rajmond Taho, një djalë çapkën dhe që sikur donte ta trazonte klasën, por që në fakt vite pas mbarimit të gjimnazit, shprehu talentin e tij në letërsinë për fëmijë, botoi libra me poezi në këtë fushë dhe madje për një cikël me poezi erdhi më takoi vite më pas në Lidhjen e Shkrimtarëve ku isha redaktore në revistën Nëntori. Kjo ishte hera e fundit që e kam parë. U nda shpejt nga jeta. Respekt për kujtimin e tij.

Shoqet e mia të dashura, Evgjeni Bukvalla, vajza e urtë, simpatike, nxënëse e mirë, e edukuar, e dashur. Në provimet e maturës bujti tek unë të mësonim bashkë si të ishim motra. Dhe kështu u bëmë në shtëpi tri maturante, përfshi edhe mamanë time që do të jepte provimet e maturës në shkollën e mbrëmjes. Provimet e maturës ishin një stres dhe preokupim i paparë. Kushdo lakmonte nota të mira edhe për të kurorëzuar gjimnazin, po edhe për të vazhduar universitetin. Dhe ndjenja e pargjegjësisë qe shumë e lartë, nga nxënësi, nga prindërit, nga familjet. Kështu kur bëheshim grup ndiheshim më të fortë. Mbaj mend mamanë e Evgjenisë që erdhi disa herë për vizitë, një grua simpatike, e urtë, e dashur dhe me buzëqeshje në buzë, e cila sa na shikonte, na sillte fruta dhe na linte të mësonim.

Kujtoj Harikla Llambron, Figali Dushin, Liljana Rrapin, Liljana Elmazin me të cilat ishim edhe komshie dhe motrën e saj Tatjana Elmazin, që u bë këngëtare e shquar lirike e Teatrit të Operas dhe Baletit, me të cilën takohesha edhe më vonë në Tiranë gjatë viteve të punës në Lidhjen e Shkrimtarëve dhe të Artistëve.

Gjithashtu shumë shoqëri kisha edhe me nxënëse të paraleleve të tjera si Liri Fidhin, Vjollca Arapin, Filloreta Dokon, Tatjana Karagjozin, nxënëse me një potencial të fuqishëm, që u diplomuan dhe ushtruan profesionet e tyre në degë të ndryshme.

Kujtoj Zhaneta Çuçin, vajzën e bukur me flokë kaçurrela, ishim edhe komshie te “Katrori” në Lagjen 18 shtatori, e kisha edhe në patronazh, vinte pothuajse çdo mbasdite tek unë sidomos kur kishim ndonjë lëndë të vështirë. Po kur kishim problema të vështira mblidheshim 5-6 vajza dhe merre me mend si mund të zgjidheshin problemat ashtu. Kërcisnin bisedat, shakatë, të qeshurat. Dhe pastaj e linim fare problemën për ta mbaruar vonë natën (shpesh më kapte ora 2 pasmesnate)  dhe për ta shpërndarë në pushimin e vogël.  Dhe unë i përcillja shoqet shkallëve, kur jo rrallë takonim profesorin e fizkulturës, Jani Boti, banor i katit I, i cili me aksentin e tij grek pyeste: “Vizitë në Katjush, i studhioni”?

Nuk e di pse në harkun e një jetë në brezin tonë, vitet e gjimnazit figurojnë si vitet më të lumtura. Si nuk këmbyem një fjalë, si nuk e pamë njëri-tjetrin një herë shtrembër, pa le më pastaj për zili, qefmbetje a cmirë që nuk mund të bëhej fjalë. Ishim atje për të ndihmuar njëri-tjetrin, për ta mbështetur, për t’i dhënë besim me dashamirësi dhe pa kërkuar shpërblim. “Brez i artë” do ta quaja.

Faleminderit gjimnaz për ndiesitë që më ke falur!

Vitet e gjimnazit karakterizoheshin nga marrëdhëniet e mira, mirëkuptimi, serioziteti dhe korrektësia në përmbushjen e detyrës së përbashkët në fushën e dhënie-marrjes së dijes me trupën pedagogjike. Dhe në vitin III dhe IV të gjimnazit ato merrnin nuancat e marrëdhënieve mes kolegëve.

Po kujtoj disa ngjarje dhe disa portrete pedagogësh:

Profesori i rusishtes Rahmi Harxhi, shumë i pasionuar pas lëndës së tij, shpjegonte me forcë dhe kërkonte shumë. Profesor Rahmiu organizonte mbrëmje tematike me pjesë letrare, prozë e poezi në rusisht dhe këngë në rusisht dhe kjo qe pjesë e pasionit të tij në mësimdhënie dhe jo detyrim. Ai ishte koordinatori, ose regjisori i shfaqjes dhe ne nxënësit flisnim, recitonim, dialogonim, duke ia marrë fjalën në stafetë njëri-tjetrit, sipas një skenari të mirëpërgatitur prej tij. Në një nga këto mbrëmje letrare në gjuhë të huaj, ku mblidheshin edhe shumë nxënës e pedagogë të lëndëve të tjera… Kur erdhi radha ime unë e ngatërrova tekstin, por jo nga mospërgatitja, thjesht u bëra konfuze, duke mos e kuptuar as vetë që isha sëmurë. Kur u ktheva në shtëpi, prindërit konstatuan që kisha temperaturë 40 gradë. Vetë s’kisha kuptuar gjë. Veç mbaj mend që më erdhi shumë keq, m’u duk sikur i prisha gjithë atë përgatitje, pavarësisht që profesor Rahmiu nuk më tha asnjë fjalë për këtë.

Një kujtim të veçantë edhe për profesorin e matematikës Tomorr Tushen. Në mos gaboj ishim në orën e gjeometrisë. Ishin ditët kur në qytet zhvillohej Festivali Folklorik (tetor 1968). Dhe ne, një grup shoqesh të klasës, përfshi edhe nxënësen që unë kisha në patronazh, kishim shkuar gjatë mbasdites në sheshin e kalasë për të parë festivalin. Profesor Tomorrin e pamë dhe na pa atje. Vetëkuptohet që të nesërmen ishim pa përgatitur. Në pushimin 5-minutësh unë rashë mbi libër, arrita të lexoj vetëm teoremën, por jo të kundërtën e saj. Profesor Tomorri hyri në klasë si rrufeja, me regjistrin nën sqetull dhe pa arritur te katedra, pa hapur rregjistrin, madje pa mbyllur akoma mirë derën, tha:

– Latifi në dërrasë! Kundërteoremën!

U ngrita. U përpoqa të kujtoja ndonjë gjë nga shpjegimi. Nxënësit e tjerë filluan të ndihmonin nga banka, por pa rezultat. Vura shkumësin në dërrasë dhe prita.

– Ulu, 4! – tha profesori. Një 4 që ai ndoshta s’e vuri kurrë në regjistër dhe që nuk ndikoi në rezultatin përfundimtar. Por që ishte një këshillë, pa shumë fjalë, me një veprim aktiv, siç ishte natyra e profesor Tomorrit.

Do të kujtoj një ngjarje edhe nga profesor Adem Mezinin. Ne ishim në maturë. Unë isha anëtare e komitetit të rinisë së gjimnazit. Një nga pesë anëtarët. Profesor Ademi kishte ardhur te ne nga profesor fakulteti. Jepte lëndën e historisë. Kishte një reputacion të shkëlqyer. Flitej se ishte një kuadër me vlera. Ishte serioz, kërkues, por i drejtë. Nuk bënte lëshime në vlerësim dhe për nxënësit e dobët ngjante i vështirë. Ne atëherë kishim sistemin e patronazhit me qëllim ndihmën ndaj nxënësve të dobët që klasa të kishte një kalueshmëri të lartë. Unë kisha një shoqe në patronazh, e cila hutohej sa herë ngrihej në dërrasë dhe sidomos në lëndën e Ademit. Në mbledhjen e komitetetit të rinisë së gjimnazit unë e ngrita këtë si problem dhe fjala shfryu. Profesori e mori vesh. Të nesërmen sa hyri në klasë ai ngriti nxënësen që unë kisha në patronazh dhe që, një mbasdite më parë, realisht ajo kishte ardhur tek unë, e kishim mësuar bashkë hisorinë dhe ma kishte thënë lëndën sikur të ishte në dërrasë.

Ajo u ngrit si e trembur qëndroi para dërrasës së zezë dhe nuk e zbërtheu gojën si të qe memece. Në fillim unë isha e qetë, sepse mendova se do të përgjigjej së paku për një 6-të. Por kjo s’ndodhi. Profesori nuk i tha asgjë nxënëses, por m’u drejtua mua:

– Si mendon ti? Çfarë note meriton filania?

Unë heshta s’kisha ç’të thoshja. Profesori ishte në të drejtën e tij. Megjithatë, profesori nuk u tregua asnjëherë i padrejtë në vlerësimin tim. E kujtoj me respekt shpjegimin e tij me nivel që të bënte ta doje lëndën e historisë, këshillat e tij për të lexuar, sugjerimet e tij, (ruaj ende në bibliotekën time librin, sugjeruar për ne prej tij: “Krestomacia e Historisë Moderne”, që doli ato kohë nga shtypi)… E kam intervistuar, më pas, profesor Ademin kur punoja gazetare në Radio Tirana, për botime të tij dhe për analizë të ngjarjeve të Luftës II Botërore, (në një dokumentar radiofonik me rastin e 50 vjetorit të fitores mbi fashizmin), duke ruajtur një respekt të ndërsjlltë dhe miqësi prej kolegësh.

Po te kjo temë. Në historinë e tij 100 vjeçare ish-liceu i Gjirokastrës – gjimnazi “Asim Zeneli” shenjon një histori suksesi në të gjitha fushat e jetës dhe në të gjitha kthesat e rëndësishme të historisë  së vendit. Figura të shquara të kombit kanë dalë nga këto banka por unë do të ndalesha në një fakt, që më së  pari, ma ka kumtuar në një bisedë për shkollën i paharruari telekronisti i shquar gjirokastrit, Engjëll Fino. Bëhet fjalë për faktin që gjatë Luftës II Botërore brenda një dite kanë dalë njëherësh partizanë 130 liceistë. Ky fakt kaq i veçantë dhe domethënës më bëri të hedh në letër disa vargje  me ndjenjën e falënderimit dhe respektin për gazetarin Engjëll Fino, për frymëzimin që më dha.

VETËM NJË DITË-130[1] 

Lanë librat, fletoret lapsat mbi banka

Nuk shkuan,

nuk u kthyen atë ditë në shtëpi

për drekë.

Iu ngjitën maleve të larta

Atje ku qiejt takojnë retë…

Atje ku retë gatuhen e ngjizen

me erë, vetëtima,  luftë e suferinë,

Atje ku mitralozi kërciste  ashpër

Dhe jeta këmbehej me lirinë…

E premte, 5.7.2019

Gjimnazi Asim Zeneli përshkohej nga ndërtimi korrekt i marrëdhënieve mësues – nxënës si një konstante e nevojshme për të realizuar me sukses detyrën e të dyja palëve në këtë marrëdhënie, gjë që u ndërtua me kontributin e shumë brezave dhe personaliteteve në etapa të ndryshme historike dhe në fusha të ndryshme, si një prurje e lavdërueshme në edukimin e brezave me ndjenjë qytetare dhe kombëtare.

Po kështu, pastërtia e marrëdhënieve mes nesh, bashkëmoshatarëve ishte një realitet. Ne akoma mund ta besojmë njëri – tjetrin si atëherë, pasi ishim, jemi dhe do të mbetemi shokë gjimnazi – ishim dhe jemi asimzenelas.

Tiranë, 15 Shtator 2023

 

[1] Liceistët e Gjirakastrës kanë një kontribut të shquar gjatë Luftës II Botërore. Është i veçantë fakti që brenda një dite kanë dalë partizanë 130 liceistë, duke iu bashkuar  radhëve të Ushtrisë NÇL. Ky lice i ka dhënë Luftës Antifashiste Nacional Çlirimtare 45 dëshmorë dhe 4 heronj të popullit: Ali Demi, Muzafer Asqeri, Nuri Luçi dhe Themo Vasi.

 

Pamje aktuale nga Sokaku i të Marrëve.