Çfarë duhet të lexoni këtë fundjavë: “Pallati i ëndrrave” nga Ismail Kadare

Redaktorja e ReadRate Dasha Kolganova rekomandon studimin e romanit shëmbëlltyrë “Pallati i ëndrrave” të Ismail Kadaresë gjatë fundjavës së ardhshme. Në vitin 2023, ai u përfshi në listën e shkurtër të nominimit “Letërsia e Huaj” të Çmimit ‘Yasnaya Polyana’.

Imagjinoni që Perandoria e madhe Osmane ekziston ende. Të gjithë subjektet e saj kontrollohen nga Tabir-Saray që frymëzon frikë, Pallati i Ëndrrave. Punonjësit e saj kanë për detyrë të gjurmojnë, mbledhin dhe interpretojnë ëndrrat. E gjithë kjo për hir të parashikimit të kërcënimit më të vogël për ekzistencën e perandorisë dhe padishahut të saj.

Romani i shkrimtarit shqiptar Ismail Kadare i ngjan një makthi. Ai përbëhet nga nënvlerësime, rikthime të papritura dhe një ndjenjë ankthi në rritje. Tabir-Saray është personifikimi i mekanizmit pa fytyrë të burokracisë, ku nuk ka vend për ngjyrën, dritën dhe madje edhe vetë jetën. Çdo gjë në të, si në mjegull, humbet qartësinë dhe bëhet e zbehur. A duhet të shpresojmë edhe për zgjimin këtu?

Makthi i shqiptarit ka një bazë shumë reale. Perandoria pseudo-osmane e librave zbulon pamjen e atdheut të autorit në socializëm. Në kohën e botimit të librit në vitin 1981, vendi ishte nën sundimin e diktatorit Enver Hoxha dhe Partisë së tij të Punës Shqiptare. Vetë Cadaret është një shkrimtar, deputet dhe anëtar partie që mezi tolerohet për “liberalizmin” e tij vetëm për shkak të famës së tij mbarëbotërore.

Ky është tashmë “Pallati i Ëndrrave” – thesari kombëtar i Shqipërisë. Gjithçka ishte ndryshe atëherë. Kapitujt e parë të librit u botuan si një përmbledhje tregimesh, në të cilat censori nuk pa rebelim. Kur Ismaeli vendosi edhe një herë të ribotonte koleksionin e tij, ai mori dhe botoi të gjithë dorëshkrimin. Një gjë krejtësisht e natyrshme ndodhi për burokracinë: censuruesit përtuan të kontrollonin tregimet e shkurtra që ishin tashmë të njohura për të gjithë dhe dhanë dritën jeshile për botimin e tyre. Pra, romani antitotalitar u botua në Shqipërinë komuniste. Kur gjithçka u bë e qartë, partia nuk mund të bënte më asgjë: tirazhi prej 20,000 kopjesh u shit përpara se “Pallati” të ndalohej dhe fama mbarëbotërore e pengoi autorin e tij të ndëshkohej më rëndë.