Miho Gjini: UDHA E MUNDIMEVE

 

Rrëfenjë e jetuar

Skicë nga Irina Hysi

Qyshkur nisa të shkruaj (më shumë për veten se sa për të tjerët), për një ngjarje reale që më kishte ndodhur në dhe të huaj, në “shtëpinë me rrota” ku banoja me gruan time të re e me dy fëmijët e vegjël që sollëm në këtë jetë të poshtër, nuk e prekja dot atë ngjarjen (më të hidhur akoma!) të një dhjetëvjeçari që isha unë e vetëm unë. Trembesha! Dridhesha si purtekë teksa e kujtoja rënien e nënës nga një ulli i meruar!

Mirëpo, kur jeta nis të mbyll ”siparin e vet”, si në një dramë absurde teatri (nga që edhe jeta, si një skenë teatri është): lind e vdes brenda një mbrëmjeje, po që të mbetet brenda vetes, si një qiri që të digjet nëpër duart e tua e pastaj të dhëmb shpirti brenda.

Lufta sa kishte mbaruar. Nuk dëgjoheshin më krismat, as zhurma e llahtarshme e avionëve. Nuk venim më, me vrap, tek shpellat e Katunishtës, afë varrezave të reja, kur nisëm të strukeshim të friguar nga gjëmimet! Kishte nisur edhe “zija e bukës”! Kërcisnin zorrët e barkut! Na kishin mbetur vetëm ullinjtë që prisnim sa të vinte dimri t’i piqte kokrrat. Sa të nxiheshin paksa. Por që ne të uriturit i mblidhnim edhe jeshile akoma e i krypnim a i bënim vaj më këmbë… E të gjitha këto mundime i hiqte nëna ime, e tharë nga vitet e nga koha e zisë që s’kishte të mbaruar akoma. Qe katandisur sa një grusht kockash, po bëzëqeshte herë hidhur e herë ëmbël, tek i kërkoja të bënte ndonjë përvëlak me miell misri që të më ngrohte fundin e barkut a në kishte mbetur ndonjë koqe ulli i krypur nga të moçmit në qypin që e mbanim në thollon e shtëpisë.

Ngjarja që do të tregoj, nisi andej nga fundi i vitit ’48 të shekullit të kaluar, sa kishin filluar erërat që vinin nga deti e përteja detit, nga ana e Korfuzit, bashkë me shirat e buta dhe nëna thoshte që toka e ullinjëve qe e etur për to, se ndryshe nuk i piqte kokrat e nuk i mbushte me vaj qypat e dimrit. Dhe një ditë, si pa nga ana e detit, bëri gati tërkuzën, një thes të vjetër, rrëmbeu krrabën e u var poshtë të gjuante ullirin e koshtit nën shtëpi, që ajo ia kishte frikën. E thoshte gjithnjë se ky ulli, që bënte më shumë kokra, edhe kur nuk e kishte sodhinë e vet, qe një ulli i meruar. Hypje në të,-thoshte ajo,-po nuk dihej në do të zbrisje dot, sepse qe një ulli i “marrosur”! Nuk e besoja se mund të qe vërtetë kështu, si njerëzit e marrosur, po do të bindesha vetëm, kur dëgjova ulërimën e saj e pastaj një rënkim të mbytur. Ajo po qante mbyturazi dhe unë dhjetvjeçari e gjeta tek rënkonte e përlotur, poshtë degëve të mallkuara të ullinjëve.

Mbeta pa gojë kur e pashë mamanë të shtrirë përdhe, me degëzat e kokrat e ullirit mbi trupin e saj. Ajo e mblodhi veten dhe tha me një zë vajtimtar të gjeja babanë lart në “Shën Thanas”. E unë s’pashë më nga më venin këmbët përpjetë “Kalldrëmit të Dedazve” që ta nxjerr “gjuhën një pashë”! E gjeta tek kërkonte “Bajraktarin” e Gjivogle, me të cilin kishte filluar të punonte në “BOTORE”… Vinte rrotull sheshit si i marrosur… E tërhoqa me dorën që më dridhej dhe i rrëfeva për “gjëmën” e ndodhur. Dhe ai më shkundi supet  e holla që më dridheshin, se mos e gënjeja. Po kur më pa sytë e tejskuqur nga të qarët rrugës, mori mëtëposhtë sokakut e unë pas tij edhe me i tkurrur akoma… Nuk shihja qartë as gurët e kalldrëmit… Të më humbiste nëna, ç’e doja veten! Ajo sikur më ngrohte me frymën e saj.

Vetëm kur e pa të shrirë përdhe, me degëzat e shqyera të ullirit sipër vetes, iu afrua ngadalë e i fërkoi ballin e bërë meit.

-U vrave shumë, moj kallogre?! Ku qe ruajtur ky sahat i lig për ty e për mua…

– Korba unë që gjase kaq e pata e ju lashë vetëm!,-tha ajo tek pika e lotit iu var nëpër faqet e rreshkura

Babai donte ta ngrinte, po ajo u drodh, ulëriu e ia largoi duart…

-Mos më lëviz sa të vijë këtu Pilo Memi, se mos kam ndonjë përdredhje, megjithëse më therr xhaboku e nuk bëj dot as lëvizjen më të vogël…

Piloja qe hem kovaç e hem heqim. Ai ua bënte gjilpërat të gjallëve, po edhe vërtetonte edhe “përcjelljet” e  të vdekurve. Babai nuk ia bëri fjalën dy dhe u nis si veriu drejt gjitonit tënë, të birin e të cilit e pata shok lodrash e shok shkolle. Pas pak erdhën të dy bashkë. Pilo Çalamani, një njeri nopran, gjithsesi më i kërkuari, më i holli e më i gjati i fshatit tënë, u përkul mbi të e rrotuIloi trupin e lënduar përmes ulërimash të thekshme, gjersa ai pa njollën e zezë në të kuqe te xhaboku i djathtë. Pastaj i dha trupit përpjetë, drejtoi këmbën sakate që e kishte “peshqesh” nga bombat e paplasura gjatë luftës italo-greke dhe tha se “nuk kishte ç’t’i bënte ai” dhe se “vetëm kirurgjia mbaronte punë”! Ai iu afrua babait afër veshit e i pëshpëriti me ndroje se e aksidentuara duhej shpënë në Tiranë, tek kirurgu i fundit italian i kokalleve që mbeti në Shqipëri, me dëshirën e tij… “Po me se të vemi aty, more Pilo vëllai!? Dhe, me se vallë ta paguajmë mjekun e huaj, kur mezi e shtyjmë këtë palo jetë”?!

Qe një fjalë goje e thartë shumë që na stepi e shkrehu. Nganjëherë kur të merr edhe Zoti që s’di nga ndodhet, vdekja të bëhet si “kapaq floriri”! Babai e pa si i lebetitur e unë u mblodha sa një grusht i vogël! Pastaj u përkul mbi të, e ngriti “kockëthyerën” me kujdes, ngjiti shkallën e parë e të dytë të kopshtit dhe unë i dola përpara, për t’i hapur derën e konakut. E shtriu trupin e nënës, tek minderi pranë oxhakut dhe e mbuloi me velenxën e trashë që të mos dridhej më. Unë shpupurisa hirin e zjarrit, sa u dukën thëngjijtë e skuqur, vura mbi to një dorë shkarpa të thata e u fryva bulçinjëve, sa mori flaka.

Ra një heshje e zymtë. Ai tha ngadalë që t’i jepia mamasë një gotë ujë se do ngjitej përsëri lartë, në Sheshin e “Shën Thanasit”, se mos takonte nunin tim… dhe doli me të shpejtë. Nuni im qe Barba Llukë Xhani, një nga shoferët e rrallë të fshatit, që njihej si i tillë, jo vetëm në Sarandë po edhe në gjithë Bregun e Poshtëm qe s’dihej si e qysh qe bërë me një kamion të vogël  që e kishte parkuar lartë, në “Majën e Hasit”, ku e kishte edhe shtëpinë, përmes urraaaave tona të gëzuara, teksa bëri edhe xhadenë që të ngjtej kamioni gjer atje! Po, a do të vinte vallë që ta shpinim gjëkundi mamanë time të gjorë, kur xhadeja qe e prishur nga bombat dhe urat ishin rrëzuar gjatë tërheqjes së gjermanëve? Kaq na kishin thënë e kaq dija unë. Mjerë nëna ime që dergjej me kocka të thyera!

Barba Lluka, njeriu që më kishte pagëzur me emrin më të shkurtër në botë, qe banori më i bëshëm dhe shtati i tij vinte paksa më i vogël se ai i “Bajraktarit” veçse qe më i ngjeshur. Ishte burr i zoti! Shoferi i parë që kishte makinën e tij, bile një kamion që më pas do “binte në sy të keq” si biçim “kapitalisti”! Mirëpo atij i erdhi keq përsa na ndodhi e kishte thënë se mund të na shpinte gjer në Vlorë,  po qe ndrequr “Ura e Borshe”. Kaq sa tha ai, babai mori vendimin e madh që të niseshim me të, pa le të venim ku të venim, qoftë edhe të “mbyteshim ne det,- se sa të humbisnim njeriun më të dashur të familjes, “kollonën e shtëpisë””,-tha me ngashërim burri…

U veshëm me ato rroba të trasha që na u ndodhën e babai mu duk përsëri si marinar, nga që veshi kapotën e vjetër të marinës që ia kishin lënë kur e mbushi detyrimin ushtarak, si edhe kapelen-beretë të marinarit e mua mu duk si njeriu më i bukur në botë. E pështolli mamanë me një batanie, e ngriti në bythë, tok me ulërimat e saj, u ul galiç anës minderit dhe e mori kaçi mbi kurrizin e tij ende të fort. Derën e mbylli, ashtu si qe ngarkuar, e futi çelësin në xhepin e palltos blu të errët e tha “mase nuk do ta marrë vesh gjyshja jote, atje në Majën e Hase që të vërë klithmat edhe ajo… Se po të poktisi e keqja, mor djalë, hapi derën dhe qepe gojën”, tha me rrëmbim, si u drejtua nga unë. Dhe morëm rimit përpjetë, gjersa të dilnim në xhade dhe e pamë veten të rrethuar nga fshatarët tanë të heshtur e të pikëlluar, në këtë “ecje kuturum” që do bënim, pas atij shkatërrimi të madh që solli lufta dhe ai rrëzim i fukarait!…

Po “Odiseja” jonë do të ndalte e trishtuar në “Përrua të Borshe”, tek do të shihnim “këmbët“ prej betoni përpjetë, me ca dërrasa anësore ku punohej akoma “ditë-natë” dhe Bajraktari i Gjivogle, të cilit i kishn ngritur edhe këngën “Bajraktari në Botore, inxhinier me shkollë fillore”, na doli përpara e na ndihmoi të kalonim me këmbë nga vau i përroit më poshtë, që për fatin tonë nuk kishte aq shumë ujë sa të na mbulonte shtatin! Babai i mbuluar nga djersë të ftohta, hyri i pari në ujin e akullt, andej nga i tha “Bajraktari”, kurse Barba Lluka më hodhi mua në krah, gjersa dolëm në bregun tjetër nëpërmjet ujit që atyre u vinte gjer në brez. E që nuk kishim nge as të shlodheshim e as të ndiznim ndonjë zjarr. Qeparoi nuk qe larg e nuk duhej të na zinte nata…

Në Qeparo mbërritëm në të errur. Atje ku ndahen dy udhët, njera nga Porto Palermo e tjetra nga ana e Kudhësit. U shlodhëm në kafenen e fshatit e im atë porositi dy kafe shqeto, si e rregulloi mamanë në një karrike kashte, të gjendur nën shigjetimin e heshtur të syve të atyre njerëzve, që na qanin hallin e madh që na kishte “zënë këmbët” e prishur jetën. Dhe, nga njeri prej tyre, morëm vesh se në Himarë qe një plakë-heqime, e pa shkolIë që mund të na bënte derman, ndërsa një tjetër na tha se duhej të kalonim nga “ana e Pilurit”, për të vajtur në Himarë, ngaqë në Porto Palermo qe vendosur një repart ushtarak, që ruante anëdetin nga rreziku i mundshëm i zbarkimit të të huajve, që nuk e donin regjimin e ri, këtë “të kuqin”,-tha ai me zë të ulët. Dhe ashtu bëmë. Nëpër natën që ra menjëherë, morëm xhadenë e zbardhur nga zhavori, dolëm anash Kudhësit që nisi të dukej nga dritat e zbehta të llampave të vajgurit, në një malore të mundimshme, nga ku dëgjoheshin këmborët e dhive që i kthenin nga kullota dhe mua mu kujtuan fjalët e një kënge qe e dinte edhe mamaja (“Kudhësi njëqind shtëpi,/Bërë në rrëzë të malit,/Mbushur vëndi me dhi,/Në njëzetë rrënjë përralli…”). Sa dolëm në “Qafë të Pilurit” gjuha na “dolli një pashë”. Pa u ulur gjëkundi, Jo më nga frika e qenëve që nisën të lehnin e meazallah se pushonin, po edhe që të mos na zinte gjumi, gjersa të arrinim te hallë Paulina mbi Himarë e të merrnim “një sy gjumë”, tek e kishte shtëpinë në Likodhimo, veçuar, mbi “Përroin e Vishës”, ku do të mbërrinim në të dalë të diellit e halla do vinte ulërimën që i erdhi e motra gjysmë e vdekur e me kocka të thyera. E helmuar edhe ajo, nga ikja e parakohshme e të shoqit, Barba Neços, vitin që shkoi…

Një javë e qau motra motrën së gjalli, si e kishte qarë vëllanë në Piqeras, Vangjelin e Qëndrothanase, këngëtar zëbilbil edhe ai, si i ziu Neço Muko i Himarës. Po edhe motrën e Tiranës (Androniqin), që si lindi të dy djemtë, iku edhe ajo. S’kishte fund vargu i vdekjeve e Paulina do të jetonte edhe 10 vite të tjera në baltën e kuqe të Likodhimos, ku ndjehej çdo natë ulërima e ujqëve, por që bënte rrush të ëmbël. Halla ime e fortë i kishte qarë me ligjet e Bregut, që të gjithë të dashurit e zemrës, së toku edhe me Vasiliqinë e martuar në Lukovë, me ato thirrje lemerie, si “korba unë për ty” që mua më ngjante se do të binte rrufeja edhe mbi ne, po aty, në vendin e ujqërve (Likodhimo-gr), rrëzë maleve Akuaeraune që i quanin ndryshe “malet e vetëtimave”! Na lau e na ndërroi rrobat që të treve hallë Paulina, si të ishim fëmijët e saj: Artemisia, Odisea dhe Agamemnoni. Këto emra Barba Neçua i kishte lexuar te libri i Homerit që e bleu në Korfuz dhe e mbante nën jastëk. Dhe lexonte nga pak, aqsa kishte mësuar udhëve të kurbetit. Halla soIli aty edhe një heqime plakë, Maron e Nesture që të “shuante kongjijtë”, sikundër bënte edhe ime më me mua, kur sëmuresha nga verdheza. Odiseu me Memnon (siç e thërrisnin shkurt Agamemnonin), merreshin me bagëtitë e imta e me vreshtarinë, gjersa bënë edhe ata shtëpitë e tyre më poshtë, kur u martuan e krijuan familjet e veta. Dhe dinin të bënin verë të fortë e raki. Paulinës i takonte tani që të ishte edhe grua edhe burrë, në atë brinjë mali ku natën bridhnin ujqërit. Babai e pa veten ngushtë, ngaqë na hoqi udha për halle e jo për të ndenjur dhe iu lut Odiseut të na gjente ndonjë maqinë a karro e të na hidhte gjer në Vlore  që të mos “na zinte viti udhës” e ai tha se “perëndia e dinte këtë punë e do vinte dorë patjetër”.

Vetëm se java e parë shkoi e vate, hyri e dyta e as Perendia nuk na mishëroi. Babai e hodhi krahëve mamanë, si një copë mishi e u varëm poshtë monopatit në xhade, tek “Përroi i Vishës”. Një ditë e një natë mbatëm rrëzë një shpelle e dilnim të tre, me të lavosurën supeve të tim eti, sa herë dilte ndonjë dritë maqine tek “qafa”. Vetëm ditën e dytë nga dreka u duk një kamion me ushtarë që ndali te këmbët tona e na mori me vete, gjer në të dalë të Vlorës, tek kryqëzimi i xhadesë që ndante Vlorën me Fierin dhe degëzohej me Nartën, ku do të shkonte makina me rekrutët e rinj, të cilët thonin se do të mbronin kufirin detar nga “borgjezia e përteja detit”!

Ne mbajtëm nga udha e Mifolit, me këmbë, kur sosëm të drobitur në agimin e ditës tjetër e unë dëgjoja i pikëlluar lutjet e sime mëje që ta linim gjëkundi, në ndonjë derë kishe a manastiri, sepse “nuk i kishte sjellur ndonjëherë andralIa as Perëndisë e as shënjtorëve të saj”. Po, sa foli Ajo e bekuar që është në qiell, aq folëm edhe ne të dy, i pari babai e pastaj unë. Kur do të bindeshim se edhe Perëndia na kishte harruar e nuk donte t’ia dinte për ne, teksa edhe “Urën e Mifolit” e gjetëm të prishur e njerëzit i kalonin në bregun tjetër me një “trap druri” dy ushtarë, me pushkët varur në supe. Na kaluan edhe ne, po “sa para bënte kjo punë”, kur akoma ishim disa ditë largë nga Tirana, sikur edhe ne të ishim nga ata që disa vite më vonë prishën edhe kishat e manastiret.

Para nesh shtrihej tani fusha pa anë e pa fund, me një qetësi lemeritëse e me miskonja bezdisëse që të pickonin pa rreshtur, në atë kohë të murme e me fare pak diell… Do t’i kujtoja këto “anë  bote” me hidhërim edhe disa vite më vonë, teksa po lexoja librin e gazetarit italian Indro Montaneli, ku shkruante se Myzeqeja “është një fushë e pabesë: të tërheq me pjellorinë dhe të vret me ethet e saj… Pamja që ofron sot kjo fushë e pafund, është e trishtuar, e plogët, monotone, me duna të ulëta, të zhveshura nga bimësia e torturuar nga shirat, me grahmat vdekjeprurëse…”. Edhe në Lushnje na zu nata e ftohtë e na shpëtuan disa mure të zhveshura të një shtëpie që po ndreqej, ku u futëm e unë  “binadali”,-si më quante nëna, dola jashtë e mblodha ca shkarpa e i ndeza nënës pak zjarr që të ngrohte duart e kallkanosura. “Uratën paç, mor bir”,-tha ajo me shprtin që i regëtinte. Babai që e kishte shpirtin si të zogut edhe ai, e zhveshi pallton e marinarit dhe ia hodhi mbi vete kockëthyerës që lëngonte e po e vithiste gjumi nga ngohtësia e flakëve që ndriçuan errësirën…

Andej nga mesdita e ditës tjetër na zgjoi zëri i një burri me takie në kokë, i këtyre anëve dhe mezi i hapëm sytë e buhavitur. Fliste një gjuhë të rënduar veriore që nuk po ja kuptonim mirë fjalët, po që kuptuam se ishte binaja e tij e pa përfunduar e do të zbutej kur pa mamanë time që rënkoi përsëri nga dhimbjet. Atëhere, burri i Perëndisë u qetua e u zbut, aqsa tha se do na shpinte ai gjer në Rroshbull, ku jetonte e motra e martuar, pasi për atje ishte nisur me qerre, me dy gjela deti e me disa zarzavate e dhurata për nipat e mbesat që duhej t’i gëzonte për natën e Vitit të Ri!. “Me e ba me ta festën e të gjithve e sa pashë nji knej, si delte tymnaja si me ken oxhak, jam kthy vërtik, pasha Zotin”! Pastaj, si na pa ashtu, të habitur e çehre prishur, shtoi se “fort mirë kini ba, or shoq, teksa edhe ime motër ka zan% shtratin para kohe”. Ai tha mandej se kishin ardhur nga Kosova dhe se shqiptar e bir shqiptari qe edhe ai… E mua mu duk se ai kishte zbritur nga kupa e qiellit, bashkë me rrezet e vakta të diellit dimëror…

E quajti mamanë time “motër” dhe tok me babain e ngritën në qerren e shtruar me lëvozhga misri. Dhe të mos e zgjas, pas një tallandisjeje të ëmbël na siguroi gjer tek kthesa e rrugës së Rrushbullit e babai pa përsëri detin që shkumëzonte zhurmshëm. Hoqi kapelen e marinarit dhe i humbën sytë nga varkat e tonazhit të madh të limanit. Tallazet e detit qenë edhe tallaze të jetës tonë e mua më sëmboi në zëmër ai shikim i përlotur i tij që nuk e harrova tërë jetën, tek rritesha me të keq, duke hequr “të zitë e ullirit”, sa u rrita! Kosovari na u gjënd në “pikën e lodhjeve” tona dhe kur zbritëm nga qerrja e tij, përqafoi babain e mua të vogëlin e tha me dorën në zemër se: ”Ay nalt na sheh ç’ka nodhë e din çka ban për robt’e tij mbi dhe”.

Pjesën tjetër të rrugës së mbetur, nga Durrësi në Tiranë, do ta bënim përseri në këmbë. me shpirtin ndër dhëmbë e me atë vajtim të nënes time që e thoshte si këngë vaji e ulërimash, aqsa u lodh gjithë natën e përgjumur e pastaj dremiti nga ethet e nga të ftohtit që kishte shtrënguar gjatë asaj nate të gjatë e që e mbylli me një shi të imtë, sikur të ishin të pakta mundimet tona gjatë atyre 20 ditëve të paharruara, që askush nuk do t’i besonte, nëse nuk do të regjistroheshin në trurin e një fëmije si “puna ime”… Gjersa kishim arritur atje ku donim e shpresonim, në dyert e  spitalit ku shquante një “kryqi i kuq” tek muri. Nisi të bënte kryqin edhe ajo e sytë iu lagën përsëri, si të ishte rrëzuar, po tani nga degët e atij ulliri të meruar…

Për fatin tonë të mirë, kirurgu italian, atëhere zbriti nga pavioni e pyeti me një shqipe të çalë, ndërsa babai i foli në gjuhën e tij, duke harruar gjithçka, pse e si kishte ardhur gjer aty, duke i folur për Barin e Brindisin, ku kishte kryer shërbimin ushtarak si marinar, nën urdhërat e major Bumçit nga Durrësi. E u ngut t’i rrëfente atij edhe për atë italianin e mbetur nga lufta Italo-Greke në shtëpinë tënë të Jugut, të cilin  e quanin Dino Frateli,- tha babai me një frrymë e u rropat i ziu njeri, gjersa i erdhi dita e iku në vendin e tij të bekuar, nga jeni edhe ju zotrote që u ka dalë aq shumë nami i mirë, o njeri fisnik, duke operuar qindra fatkeqë të anës sonë, sa erdhëm e u gjetëm edhe ne nga ana e anës… Mjeku italian, ndërkohë nuk po e dëgjonte më tim etin dhe po i vizitonte këmbën e djathtë të mavijosur e dha urrdhër menjëhere ta ngjisnin të aksidentuarën në sallën e operacionit.

Gjashtë orë më pas italiani do të zbriste shkallëve, i tejlodhur edhe ai, u afrua nga ana jonë e vuri dorën e djathtë mbi kokën time. “Bëtë mirë që erdhët,-tha ai në gjuhën e tij, se ka një thyerje në ‘cocso femurale decstra’ dhe unë, vazhdoi ai,- e mbarova punën time. Pas një muaji do të mund të eci fillimisht me paterica e më pas ka për të çaluar. Po do të keni përsëri në shtëpi njeriun tuaj”. Dhe dora e tij e bardhë e delikate shpupurisi flokët e mia të palara e të mpleksura si “leshrat e Arapit”. Po mua mu duk se, me atë dorë, ma hoqi të gjithë vuajtjen, nga ajo rrugë aq e gjatë e mundimeve njerëzore. Babai i doli përpara, i rrëmbeu duart e ia puthi me sytë e mbushura me lotë të nxehtë “dhe ta dish, O NJERI I PERËNDISË se gjithë ullinjtë e mi, me gjithë zëmër do jenë të tuat”! Po doktori qeshi hidhur e mohoi me kokë… Ndërsa ne mbetëm të ngrirë në fundin e shkallëve. Qe nata e fundit e vitit 1948… Një natë shumë e gjatë!

Dy vite më mbrapa, në 1950-ën, kur ishim vendosr në Durrës për më mirë dhe im at çapitej të na mbante gjallë me punën e tij në Portin Detar të këtij qyteti na i sollën me vig një mbrëmje, me këmbën të thyer edhe ai, në të njëjtin vend si të nënës. “Kusure për të hequr,-tha ajo,- si të zinjtë e ullirit”!

80 vite më vonë…

Nuk i kisha më “çalamanët” e mi të dashur. Ndërkohë jeta ime shkoi “rrokopujë”. Po ata më dhanë një mësim se, duke më thëne se NJË DIELL ËSHTË PËR TË Ë GJITHË! Që donte të thoshte se idealet e mëdha, dëshira e shenjta, sublime, lindnin nga vuajtja e këmbëngulja jote! Se, dhe nga rrëzimet e rrëshqitjet asnjëherë nuk duhet të dorëzohem.

Atë mëngjes jenari brisk, qe shtuar edhe një shi dëbore. Isha si i përhumbur në përhumbjen tme gjatë atij udhtimi nga Athina në Piqeras me atutobuzin e Himarës Ruci të datës 6 të këtij muaji që zgjati jo më shumë se 6 orë dhe mua në ngrohte ai premtim  nga Drejtoria e Librit se do më mbështesnin më më fund librin e ri,  të 37-tin  e në këtë gëzim merrte pjesë edhe bashkëshortja ime, Arëza, që thoshte gjithmonë se ”mendjen tim e drejtonin harabelat”. Na duhej të bënim “një copëz rrugë” deri në Sarandë, kur nuk kishim berë as dy orë e ca pushim, sa të merrnim “pensionin!” e të nesërmen të ndodheshim në Tianë….

Dola i pari nga dera e jashtme. Freskia e motit më dha dridhmat e para, po sa hodha këmbën e majtë rrëshqita në çimenton e rrugës dhe u përmënda kur e pashë veten në Spitalin Civil të Sarandës, ku gumëzhinte rrëmuja e njerëzisë… E para gjë që na thanë ishte se i vetmi kirurg ortoped, kishte ikur drejt Italisë, pasi u konstatua fraktura (çuditërisht si e sime mëje dhe e tim eti, dikur), u zgjodh menjëherë kthimi drejt Athinës, ku na priste përsëri, i njëjti kalvar vuajtjesh, po jo më si gjatë 20 ditëve po 6 orëve. Vetëm se tashmë isha unë në vendin e së mjerës nënës sime! Që do të ndjeja fërkimin e dy kockave të thyera të FEMURIT, bile e edhe do të bija në tehun e thikës dhe në goditjen e një çekani mbi një shufër metalike, brenda trupit tim…

“Ja-tha Arëza se ç’farë deshe ti, teksa sapo dolëm nja spitali “Vula” i Athinës dhe unë po fëkoja sytë nga një diell i ndritshëm…-humbe veten për një libër,-kur edhe në fshatin tënë dolën gjithë ata “shkrimtarë”, pa le ne të gjihë vendin, sa janë bërë, kur askush nuk lexon libra”.

Athinë, më 28 jenar 2024…