Astrit Lulushi: Mesjeta

Gjatë kohërave mesjetare, disa mbretëri dhe perandori të fuqishme luftuan për dominim në skenën globale. Ndërsa është e vështirë të përcaktosh një vend të vetëm “më të fortë”, ajo që padyshim la një gjurmë të rëndësishme gjatë kësaj epoke ishte Perandoria Bizantine.
E njohur gjithashtu si Perandoria Romake Lindore, doli nga hiri i Perandorisë Romake Perëndimore në shekullin e 5-të. E shtrirë në tre kontinente – Evropë, Azi dhe Afrikë – ajo mburrej me një vendndodhje strategjike që e lejoi të kontrollonte rrugët kryesore tregtare midis Lindjes dhe Perëndimit.
Një nga pikat më të forta të Perandorisë Bizantine qëndronte në aftësinë e saj ushtarake. Perandorët si ilirët Justiniani I dhe gjenerali i tij Belisarius filluan pushtimet, duke rimarrë territore të gjera që kishin humbur nga pushtimet barbare. Nën sundimin e tyre, perandoria arriti zenitin e saj territorial, duke përfshirë rajone aq të gjera si Italia, Afrika e Veriut dhe pjesë të Spanjës.
Bizantinët filluan taktikat inovative ushtarake, të tilla si përdorimi i zjarrit grek, një armë ndezëse shumë efektive që i ndihmoi ata të zmbrapsnin pushtimet e shumta arabe. Ushtritë e tyre ishin të disiplinuara dhe të stërvitura mirë, duke përdorur një kombinim këmbësorie, kalorësie dhe harkëtarësh. Këto arritje ushtarake e bënë Perandorinë Bizantine një forcë të frikshme për t’u llogaritur gjatë mesjetës.
Një burim tjetër fuqie për bizantinët ishte trashëgimia e tyre kulturore dhe intelektuale. Bizanti ruajti dhe pasuroi njohuritë e grekëve dhe romakëve të lashtë, duke shërbyer si një urë lidhëse midis botës klasike dhe Rilindjes. Perandoria ishte e njohur për arkitekturën, artin dhe letërsinë e saj, me struktura madhështore si Hagia Sophia dhe mozaikët bizantinë që ende qëndrojnë si dëshmi e zgjuarsisë së tyre.
Tregtia luajti një rol jetik në prosperitetin e Perandorisë Bizantine. Kryeqyteti i saj, Kostandinopoja (Stambolli i sotëm), u bë një qendër e zhurmshme tregtare, duke lidhur Evropën me Azinë. Perandoria kontrollonte rrugët kritike tregtare, duke përfshirë Rrugën e Mëndafshit, e cila sillte mallra, ide dhe pasuri nga Lindja. Kjo fuqi ekonomike kontribuoi në ndikimin e saj të përgjithshëm dhe ndihmoi në mbajtjen e sipërmarrjeve të saj ushtarake.
Pavarësisht nga pikat e saj të forta, Perandoria Bizantine u përball me sfida të shumta gjatë gjithë ekzistencës së saj. Ajo luftoi kërcënimet e jashtme nga grupe të ndryshme, duke përfshirë Kalifatet Arabe, Turqit Selxhukë dhe më vonë, Kryqtarët. Përpjekjet e brendshme dhe intrigat politike përbënin gjithashtu pengesa të rëndësishme për perandorinë.
Ndërsa përfundimisht iu nënshtrua turqve osmanë në 1453, ndikimi i Perandorisë Bizantine në historinë mesjetare nuk mund të nënvlerësohet. Trashëgimia e saj jeton përmes sistemit të tij ligjor, arkitekturës dhe kontributeve kulturore, të cilat vazhdojnë të frymëzojnë dhe magjepsin njerëzit në mbarë botën.
Është thënë se sikur Skënderbeu do të kishte qenë në mbrojtjen e Konstandinopojës, Bizanti nuk do të kishte rënë.
Të tjerë thonë se nëse nuk do të kishte rënë në rrethimin e vitit 1453, do të kishte rënë gjatë rrethimit të ardhshëm ose rrethimit pas tij.
Pika kthese ku perandoria romake lindore kaloi pikën pa kthim ishte lufta civile 1352-1357 që pasoi luftën civile bizantine të 1341-1347. Lufta vuri përballë perandorin bizantin Gjon Palaiologi kundër perandorit Gjon Kantakouzenit dhe djalit të tij të madh Mateo Kantakouzeni. Palaiologu doli fitimtar si perandori i vetëm i Perandorisë Bizantine, por shkatërrimi i shkaktuar nga lufta civile e la shtetin bizantin në gërmadha.
Anadolli kishte rënë në pjesën më të madhe në duart e turqve osmanë, por Trakia, Maqedonia, Thesalia, pjesa më e madhe e Atikës dhe Pelopenezit dhe Epiri (Arbërisë) ishin në duart e perandorisë lindore dhe një shtet i unifikuar, homogjen po regjistrohej në pjesën evropiane të perandorisë.
Lufta civile e zhbëri këtë pasi fraksionet e ndryshme kërkuan ndërhyrje të huaja, e cila preu pjesë të perandorisë. Serbia bëri sulme territoriale në Maqedoni dhe Thesali ndërsa fraksioni Kantakuzen ftoi osmanët në Evropë. Më pas, vdekja e zezë (murtaja) goditi perandorinë, duke rezultuar në humbjen e popullsisë dhe më 1453, Bizanti ra plotësisht nën sundimin osman.