Ramadan M. Pasmaçiu: Plaku i egër

 

Tregim

Punoja në Tiranë dhe atë vjeshtë, duhet të ketë qenë fund shtatori, kisha shkuar me leje në familje, në Berat.

Isha aso kohe ndonja njëzet e katër vjeç, po, siç thoshnin, bija në sy për më shumë, jo veç pse pija cigare, po edhe nga veshja, që për të rinjtë në ato vite s’ishte si e djemve tanë sot, përgjithësisht sportive, por pothuaj e njëjtë me atë të të rriturve.

Hyra për të blerë një paketë në kafenenë kryesore të Beratit. Tek ecja drejt banakut, te një tryezë në të majtë të sallës më zunë sytë një fytyrë të njohur, po edhe të afërt, që ma kërkonte shpirti. Ishte një burrë plak kaluar shtatëdhjetat, me feste bellusi, me një xhaketë oficeri shkulur spaletat, me qillota shajaku, këpucë gjysma të zeza e çarape leshi të bardha. Vetullat e tij – të thinjura, si edhe flokët e paktë që i dilnin jashtë festes si strehë mbi ata sy të errët të futur thellë në zgavra. Fytyra – eshtërore dhe e saporruar. Iu afrova tryezës tek rrinte, i zgjata dorën dhe e pyeta duke buzëqeshur:

– Si je, xha Dajlan?

Ai nuk ma zgjati të vetën, por më vështroi ftohtë dhe i habitur.

– Nuk të njoh! – më tha. – Dëftemë më përpara ç’emër ke, bir i kujt je, dhe pastaj shohim, piqemi dot dorë më dorë, apo jo!

Unë përsëri buzëqesha.

– Më paske harruar fare! – i thashë. – Ah, xha Dajlan, xha Dajlan! – Dhe i tregova se cili isha.

Hapi sytë e gojën dhe brofi në këmbë.

– Uuu, i biri i të mirit! Pa shiko, pa shiko! Po ti qenke bërë burrë, ore!

Pamja e tij tashmë ndërroi. Vështrimi iu ngroh. Qeshi ngjirur dhe më hodhi në qafë ato duart e mëdha e të ashpra. E tek më përqafonte, sa në njërën anë në tjetrën, s’reshtte së foluri:

– O Zot i madh! Nuk ma merrte mendja të të shihja edhe një herë! – U dha një të fshirë me kurrizet e gishtave syve, që iu përlotën paksa dhe shtoi: – Ulu, i pjelli i të mirit, ulu të bëjmë një dorë muhabet! Më këtej! Hë, ashtu! Rrofsh! – Dhe i thirri kamerierit: – Qazim, o Qazim! O shurdh! Dëgjon, a s’dëgjon? Sillna dy kafé këtu, po të mira e me ajkë, ama! Se e di ti, po s’qenë siç i dua, t’i vërvis surratit unë! – Pastaj qeshi prapë ngjirur. – E kam mik shejtanin, – më tha, – s’m’i merr llafet për ters!

Sapo e kish pirë kàfen. Mbi tryezë – filxhani i zbrazur. Por, duket, nga qejfi që më takoi mua, ia donte zemra edhe një tjetër.

Nxori kutinë e duhanit, mbushi çibukun, e ngjeshi me gishtin e madh dhe i dha flakë.

– Kam pyetur për ty, mos kujto se s’kam pyetur! Po, kur ke ardhur?

– Ja, kam ndonja dy ditë!

– Do rrish, do rrish?

– E, ashtu them, të rri ca!

Kishim shtatë vjet që qemë ndarë, qysh më 1955, kur mbarova teknikumin e naftës në Kuçovë.

Ajo shkollë ishte në kodrën Tafil Skëndo, në mes gjelbërimit të plepave të lartë, të gështenjave të egra e të mollëve kokërrmëdha. Ajri i pastër, uji i ftohtë që pinim orë e çast, pse jo, edhe lodhja nga mësimet e vështira e nga lojërat në kohën e lirë, na e shtonin urinë. Po ku të gjenim të hanim më shumë se racioni i caktuar? Ishte në këmbë sistemi i triskëtimit. Ndaj, sa arrinim në teknikum më 1 shtator, e gjer nga mbarimi i tetorit, mbi báhçet me mollë të shkollës, që i kishin mbjellë italianët kohë më parë, i mbanim sytë. Donim të hidhnim në bark edhe ndonjë kokërr prej tyre, se qemë si të babëzitur. Edhe pse ato báhçe ishin të thurura me tela rrjetë, ne hynim që hynim. Bëheshin mollët atje sa grushti dhe të ëmbla mjaltë. Na dukej se qenë me gojë e na thërrisnin. Ish ngarkuar t’i ruante xha Bibi ato, këpucari ynë. Po ai i gjorë, jo vetëm që kishte aq punë me këpucët tona, (se shumica sot i merrnin të reja e pas dy muajsh i katandisnin zharga, si të shqyera me dhëmbë), por qe edhe plak e i çalë. Vetëm një herë në hënëz dëgjohej zëri i xha Bibit, që bërtiste prej andej lart, jashtë gardhit, nga sheshi përpara mensës:

“Or kokëderra, ç’bëni ashtu, moré!? Po për juve janë, ju marrtë djalli! Lërini të piqen, or të pjellë sëprapthi! Hajt, zhdukuni e thyeni qafën, ju thashë! Ç’më fusni në belá edhe mua!”

Por s’ishte zë i vrazhdë ai i tij, se qe xhanan njeri xha Bibi. Dhe për mollët nuk e vriste mendjen fort, se angarí e kishte atë punë, po edhe se e dinte që ne nuk e ngopnim zorrën me bukë. Kopeja e nxënësve, sa e dëgjonte, largohej me vrap a këmbadoras, po pastaj prapë kthehej. Sidomos, kur në shkollë s’kishte as drejtor, as mësues e as kujdestar. Kësisoj, atë vjeshtë kur unë bëja vitin e parë, mollëve s’u mbetën as gjethet. Po kjo nuk ndodhi në shtatorin tjetër. Disa nga ne e patën bërë planin, pa ardhur ende nga pushimet. Do të hynin te njëra báhçe natën, me një dërrasë të gjatë, që do ta shtrinin nga tarraca e fjetores së vajzave e gjer mbi gardh. S’qe ndonjë lartësi e madhe. Njëkatëshe ishte fjetorja dhe largësia as tri metra. Do të ecnin nëpër të dhe, bëlldum, brenda! Do të mbushnin jo veç gjirin, po edhe plot këllëfe jastëkësh, që t’u jepnin edhe të tjerëve. Por, u ngeci sharra në gozhdë! Që ditën e parë të mbërritjes kuptuan se ai plan nuk pinte ujë. Jo vetëm kaq, po edhe ishte i rrezikshëm. Se panë që sillej rreth báhçeve një plak vetullfshesë, festezi, veshur sipër me shajak e poshtë me pantallona oficeri të arnuara. Ecte gojëqepur ai, duke u ngulur të gjithëve ç’i kalonin përpara nga një vështrim të egër. Në njërin vesh mbante një degëz borziloku dhe ngulur në brez – një sëpatë bishtshkurtër. Ishte roja i ri i teknikumit. Dhe për ditën, dhe për natën. Ku xha Bibi i urtë e i butë si kadife, e ku ai gjembaç guri! U përhapën shpejt zëra se s’bëhej shaká me të, ndaj të mos kruhej kush me mollët! Bilé, në sy të tij as të mos e kthenin kokën t’i shikonin, se ai s’ta bënte të gjatë, ta vërviste sëpatën nga larg dhe as që donte të dinte se ku të kapte! Me një fjalë, ishte hiqu tutje! Ditët e tjera një shok beratas i degës së gjeologjisë, po jo nga një lagje me mua, më tregoi si në vesh e gjithë frikë, duke më porositur njëqind herë që të mos ia thoshja asnjërit, se rojen e ri e thërrisnin xha Dajlan dhe se qenkësh allahu na ruajtë! Gruan e parë e paskësh ndarë më dysh me sëpatë që para luftës, se e kishte gjetur me jaran. Dhe jaranit i pati prerë ato që s’thuhen me sojak, pastaj e kishte lëshuar që ta qeshnin bota! Qenë turrur ta zinin xha Dajlanin dhjetra e dhjetra xhandarë, po ku mundën! U la pendët e doli kaçak!

– Ik, or, se tallesh!

– Më plaçin sytë, që s’të gënjej!

Rrëfimet e bëmave të tmerrshme të xha Dajlanit sa vinte e shtoheshin. Por, ma merr mendja, se ca edhe i trillonin. Thoshnin, fjala vjen, se Berati i kishte të rrallë trimat si ai. Se kish zënë të gjallë dhe i kishte mbytur me gishta tre gjermanë. Se i kishte nxjerrë sytë me gozhdë një arixhiu, që i kishte shitur mend. Se kish varur me litar një maçok, që i rrëzonte kapakun e tenxheres në zjarr dhe i hante thelat të nxehta. E çfarë nuk thoshnin! Po kush i besonte të gjitha!

Pas ndonja dy javësh ia dëgjuam zërin së pari herë, kur pyeti tre nga shokët tanë që po mësonin tek një ledh me bar:

– Nga jeni ju?

Ata lanë librat në tokë, u ngritën më këmbë e iu përgjigjën me frikë se ishin korçarë.

– Ashtu, hë!? Pse, paska edhe nga Korça këtu!?

– Ka, qysh s’ka! Nga e gjithë Shqipëria ka!

– Mirë, mirë! Hajt, mësoni tani! Mos e harxhoni kohën me llafe! – ua ktheu xha Dajlani dhe u largua, gjithnjë me atë degëzën e borzilokut në njërin vesh e me sëpatën bishtshkurtër në brez.

Një pasdite më doli përpara, tek shkoja të losja futboll.

– Pa prit njëherë! – më tha. – Sikur të njoh ty! Se ku të kam parë! Mos je gjë beratas?

– Po, si urdhëron!

– E, de, se nuk më gënjejnë sytë kollaj mua! Tët atë si ta thonë?

Dhe kur iu përgjigja, ai tundi kokën, qeshi paksa dhe vetëm me sy.

– Qysh, ore!? Qenke i biri i të mirit, hë!? Dhe nuk e mban mend xha Dajlanin, mor kopuk!? S’të kujtohem hiç, kur punoja tek bluheshin gurët në asfaltim!? Po edhe ti a nuk punoje tok me ne në pushimet e skollës!? A nuk na sillje ujë me karrocë dore!? E mbushur plot me pagure, kotruve, shishe e shtëmba – ajo karroca! Dhe qysh ia bënte, qysh? Rrëk – zhdrëk, rrëk – zhdrëk nëpër kalldrëmet e Muratçelepiesit! – Ia dha të qeshurës xha Dajlani, një të qeshure të çuditshme, që kumbonte fort. – Eh, or i biri i të mirit! Shkoje e na e mbushje ujin puseve të mëhallës ti. Dhe, naaa, shtatë të vinin kur zbrisje ato rrugët e shtrembta e me të tatëpjeta, se mos të thyhej ndonjë enë. S’kishe frikën tonë, jo, po të tyt eti, që e kishim direktor, se t’i bënte veshët bigë ai! Burrë, jo llafe! Dhe mua më pati bërë nder të madh atëherë. Isha ngushtë e ai më mori në punë me kokën e tij, se ata delenxhinjtë e komitetit s’më dhanë kartë. Eh, or i biri i të mirit! Shko e los tani, shko e los, pa këtu jemi!

Një ditë tjetër më thirri nga pas, nxori nga xhepi tri – katër kokrra mollë jo shumë të mëdha e m’i zgjati.

– Merri këto, merri dhe haji!

– Po nuk i dua, xha Dajlan!

– Ouuu! Nuk i dua, thotë! Naze më bën!? Hajt, ore, merri, të them! Kujton se nuk e di unë që ju çunat këtu të hani edhe opingën, e jo më ca kokërriqe mollësh, që s’i keni për gjë hiç!

I mora.

– Falemnderit shumë!

– Mos më thuaj ashtu, se të kam timin ty! Do të të jap edhe herë tjetër, pa merak!

Kur i hëngra, më zgjuan një neps, që më tërboi. I thashë një shoku të ngushtë, që flinte me mua në një dhomë, se kisha zbuluar një vrimë nga ana e poshtme e asaj báhçes nën mensë. Duhej vetëm ta gërmonim pak dheun me ndonjë shkop dhe na nxinte vrima. Mund të hynim natën prej atje sa herë të donim dhe të merrnim mollë várda.

– Je mirë nga mëhalla e sipërme!? E harrove xha Dajlanin!? Nuk ta sheh fytyrën në errësirë ai, ta vërvit edhe ty sëpatën!

– Hajde, budallá! – ia ktheva. – Po ne e bëjmë me radhë. Njëri ruan, tjetri hyn. Njëri hyn, tjetri ruan.

– Jo, jo, nuk ma mban! Po edhe ti mos! Se do të shkosh për dhjamë qeni!

S’i vura vesh dhe, sa u err, shkova e gërmova pak atë vrimën dhe hyra. Po, ama, gjunjët më dridheshin. Zemra ma bënte ding – ding! Mora shpejt – shpejt, ashtu i përkulur, vetëm katër – pesë nga ato që kishin rënë përtokë. Dola rrëmbimthi dhe ia mbatha vrapit drejt e në fjetore.

– Ishte shumë e kollajshme! – i thashë shokut. – Kot që s’erdhe!

– Posi, posi! – m’u përgjigj dhe qeshi. – Ty edhe tani s’të ka ardhur fytyra në vend! Po mos shko më, se një herë kalon miu nën mustaqe! Kaq di, kaq të them!

– Je me lepur në bark ti! – ia prita unë si më trim. – Po ha mollë aty, ha!

… Sapo zbardhi, u dëgjua një e trokitur e fortë në derë.

– Kush është?

– E, or i biri i të mirit, akoma fle!? Pa dil njëherë, dil!

Ishte zëri i trashë i xha Dajlanit! E njoha në çast. Më mbeti fryma. “Bobo, më paska parë! – mërmërita. – Po tani”?

– Çudi e madhe! – tha i trembur shoku i dhomës. – Të ka gjetur me erë, si qentë e kufirit! Hidhu nga dritarja! Ç’pret!

– Jo, jo! S’kam ku shkoj!

U vesha duardridhur dhe dola. Fërgëlloja i tëri.

– Hë, xha Dajlan, mirëmëngjes! – i fola me një zë të qullët, duke bërë sikur mbërtheja pullat e pantallonave, që të mos shihte si më regëtinin duart.

Fytyra e tij ishte më e egër se kurrë. Balli i qe mbledhur një gisht nga rrudhat dhe vetullat si fshesë i kishin rënë mbi sy.

– Dëgjo këtu, or i biri i të mirit! – më tha me kokën përkulur paksa përpara. – Do vesh në shkollë, do dalësh nga shkolla, do hash drekë dhe drejt e tek unë! Këtu te dera e fjetores të pres, se kam një punë me ty! Erdha tani, se s’të gjej dot më pas! S’di se në ç’vrimë hyn e del pas mësimit!

– Mirë, xha Dajlan, po qysh është puna? – guxova dhe e pyeta.

– Atë e di unë! – m’u përgjigj rreptë. – Ti s’di gjë! Dhe kështu siç thamë! Të mos kemi llafe!

U binda që e kishte marrë vesh ç’proçkë kisha bërë! Kot s’ma këputi atë kunjën: “s’di se në ç’vrimë hyn e del!”

Ç’turp! Tjetër më dinte e tjetër i dola!

Shoku u përpoq të më qetësonte:

– Thuaji më fal, dhjetë herë thuaji më fal! Betoju edhe me kokën e nënës se nuk e bën më! Dhe do të besojë! Ke për të parë! Asgjë s’pëson pastaj. Dhe mblidhe veten! Ty të ka shkuar gjaku në fund të këmbëve! Shko pi një çikë ujë!

Thoni ç’të doni, por shkova vërtet. Madjé, vura edhe kokën në grykën e çesmës…

Në mësim isha tym. Sa më tepër afrohej ora, kur më priste xha Dajlani, aq më shumë tmerrohesha. Po sikur ai të më çonte edhe në drejtori? Po sikur të më nxirrnin edhe para shkollës dhe të thoshnin: “E shikoni këtë bandill? Ja, ky është që ka vjedhur natën mollë në báhçe!”“Hapu dhé, të futem!” – thashë.

Por, s’ishte e mundur ta çonte punën gjer atje, sidomos për mua. Mendova kështu e prapë nuk u qetësova dot. Buka e drekës sa s’më ngeci në fyt…

Po ecja me ca gjunjë të thyer drejt fjetores. Ai më pa nga larg dhe mua m’u duk sikur shfryu, sikur e vrëri më tepër ballin, sikur vetullat si fshesë i uli më poshtë. Degëzën e borzilokut të freskët s’e kish më në njërin vesh, kurse sëpatën bishtshkurtër e pati rrasur edhe më shumë në brez. Kur iu afrova, isha pa pikë fuqie, gati të rrëzohesha përdhé.

– Hë, erdhe? – më pyeti vrazhdë. – E dija që do të vije! Shko tani, lër librat brenda, shkul ca fletë të panxira nga defterët, merr një kalem, ndonjë gjë që ta vësh poshtë atyre fletëve dhe hajde me një frymë, se s’të pres dot më, dëgjon?

– Dëgjoj, xha Dajlan, qysh s’dëgjoj! – ia ktheva dhe nxitova i gëzuar, se e thitha menjëherë që tjetër ish halli i tij. Mora ç’më tha dhe dola.

– Do të vemi në báhçe! Atje jemi më rehat! S’na trazon njeri! – Hapi derickën me çelës dhe hymë. Më tregoi barin nën hijen e një molle. – Ulu aty! – Këputi ca kokrra të kuqe të mëdha dhe m’i lëshoi përpara. – Njome një çikëz gojën, hajt!

– Pastaj, pastaj, xha Dajlan!

– Mirë, pastaj!

Shpirti më kishte ardhur në vend dhe qeshë lehtësuar. Kot qenkësha bërë një dorë e më qe dukur ferra Ibrahim!

U shtrua këmbëkryq pranë meje, hoqi festen, fërkoi kokën me pëllëmbë, psherëtiu dhe më tregoi se diç e mundonte. Prandaj, më paskësh thirrur, si djalë miku! Dhe s’kish te kush të përplasej, veçse tek unë!

U vrenjta edhe vetë dhe u ngrefa si i rritur, ndonëse sa kisha mbushur pesëmbëdhjetë vjeç. E pyeta:

– Të gjendem dot për hallin unë, xha Dajlan? Si thua, ta mbush syrin?

– Qysh jo!

– Atëherë, ja, tek më ke! – i thashë. – Sot e tërë jetën!

Atij iu bë qejfi. Sikur mori zemër e u ngroh.

– Ah, or i biri i të mirit! “Bëj baba, të të ngjajë!” i thonë kësaj! – Dhe ia filloi: – Të më zësh hundën tani, vreri më pëllcet! Po, nejse! Ja, si është muhabeti! Atë gruan në shtëpi e kam të dytën unë, se me të parën puna qe si qé, u bë si kà! Ç’ta zgjasim! Dhe e mora me një çupë nga pas, se kish qenë e martuar, po burri i parë s’i kishte ndodhur jetëgjatë. Dy vjeç ishte çupa, kur u bashkuam. Sot është kaluar të shtatëmbëdhjetat, posi! E rritur në prehërin tim, me përkëdhelitë e mia, me djersën time! – Ai fshiu sytë dhe e shau: – Qenia e qenit!

Pastaj më tha se qenkësh mpleksur me një derdenek nga Kavaja ajo, që s’i njihnin as sojin e as sorollopin! “Jo, – i thamë, – nuk ta japim! Dimë ne ç’është?” Edhe pse nuk dukej i keq nga kashta, nga ta merrnin vesh ç’fshihte përbrenda! Çupës i kishin shkuar lot. “Mirë, si të urdhëroni ju! Kundër nënës e babait unë s’bëj!” – u paskësh thënë! Por, sa për t’i vënë në gjumë si me ashash, se para një jave u paskej bërë bajgat në kokë të dyve, si atij, si së ëmës! Kishte marrë fshehurazi nja dy lecka të saj në një bóhçe dhe, fësht, qe zhdukur! E kishte thyer qafën në Kavajë tok me atë derdimenin!

– Ja, kështu, or i biri i të mirit! Mbrëmë më erdhi haberi nga plaka. Më ka çuar edhe andresën e tyre, e shkreta. Dhe unë dua t’u dërgoj një kartë! Po, ama, t’i bëj te ajo karta, që kur të më kujtojnë, t’u ngecë buka në gurmaz! Ti do të ma shkruanç kartën, se unë s’kam gramë, po edhe se je i besuari im! Kjo është që kërkoj!

– Në vend! – ia prita. – Po plakën vetëm do ta lësh tani në Berat?

– Jo! Llafosa qëparë me direktorin e shkollës këtu. Ta sjell të lajë enët në kuzhinë! – i thashë. Mirë, sille! – më tha. Është njeri për së mbari! Po, shkruaj tani, shkruaj!

Ai nisi të më diktonte:

“Unë që po ju çonj këtë kartë jam Dajlan Veseli, që më njeh tërë bota për njeri të nderçëm. Gjithnjë e kam bluajtur gurin të gjallë në grusht…”.

– Kur punoje në asfaltim, xha Dajlan? – e ndërpreva unë.

– Oreee, kokëkarroqe! Kodra pas bregut llafos! Ç’asfaltim më zë në gojë! Gurin të gjallë në grusht, e merr vesh? Kështu thonë, kur njeriu është si hekur e s’i trembet syri! Po pse nuk shkruan ti!? Sehir mua më bën!?

Dhe vazhdoi:

“Sa kam rrojtur, s’ma ka ngrënë dot qeni shkopin dhe asnjeri s’më ka hedhur dot hi syve! Dhe ju, mor të pacipë, mor faqezinj, mor edepsëzër, mos kujtoni se më bëtë për qorr”!

E kuptova që donte t’u dërgonte një letër me të shara. Po ç’do të dilte nga të sharat? Do të mbeteshin të ndarë dhe armiq përgjithmonë. Ndaj letra duhej shkruar ndryshe. Me dashuri e mall. Që t’i bashkonte. U shtira sikur hidhja në letër çfarë shfrente xha Dajlani dhe, në të vërtetë, shkruaja ç’më thoshte koka.

– Prit, xha Dajlan, mos nxito! Të hedh këto që the! – i thashë dhe ia nisa:

“I dashur dhëndër, e dashur bijë! U preka shumë që kishit ikur ashtu, si kuaj të vjedhur. Pse nuk na e thatë copë, që s’bëni dot pa njëri – tjetrin? Të na e kishit thënë, dhe neve, domosdo, do t’ju hapnim udhë, se s’jemi derra, po prindër. Një çupëz të vetme kemi, një dritëz syri. Po të prishim zemrën e saj, ç’na duhet jeta!…”.

Ai priste.

– Hë, or i biri i të mirit, i shkruajte ç’të thashë? Që nga fillimi fare i shkruajte?

– Po, po. Që nga fillimi fare! Mos ki merak hiç!

– Shto më poshtë!

“Unë i rashë hilésë dhe s’doja të largohesha nga shtëpia, po ma dhallisi mendjen plaka. Shko, shko, më tha, shiko punën ti, se s’kemi aso çupe ne, që të iki si hajdute! Ja, kështu më tha, or ju kripsha trutë, or surratpalarë, or pleshta ahuresh, or minj…”.

Unë shkruajta:

“Pse na i plagose zemrën tashti në pleqëri, moj çupë e babait? Ne donim të të bënim nuse me vello e me fustan të bardhë si të gjitha shoqet! Pa ta shtronim edhe një copë darkë të gëzuar me fis e me miq. Po s’ka gjë! Të trashëgoheni! Dhe të mirat përpara qofshin!”

Kështu shkoi gjer në fund ajo letër.

Xha Dajlani:

“Mos jua pafshim sytë sa të jemi”!

Unë:

“Qysh do durojmë sa t’ju shohim prapë”!

Ai:

“Harram të gjitha! Rrokullimë ju shkoftë”!

Unë:

“Jeni të falur! Ju vaftë mbarë”!

Ai:

“Ju pështyj në surrat”!

Unë:

“Ju përqafoj me mall”!

Me një fjalë, ai “qepë”, unë “mish”, ai “uthull”, unë “mjaltë”, ai “thana”, unë “rrush”!

– Të gjitha ia shkruajte, të gjitha?

– Të gjitha, që ç’ke me atë punë!

– Pa ma këndo njëherë kartën nga e para!

Më zuri frika. Ku mbaheshin mend tërë ato të shara dhe ashtu në radhë!

– Po pse më vonon, xha Dajlan! Të thashë që asgjë s’lashë pa shkruar! Bjere zarfin tani, ta fusim brenda, ta ngjisim dhe të shkoj, se kam tërë ato mësime për nesër! Apo do që të marr ndonjë dysh?

– Jo, jo, nuk dua ashtu! – Ai më zgjati si me dy mendje një zarf të bardhë. Shënova se kush e merrte e kush e dërgonte, futa letrën dhe e ngjita, duke e lagur me gjuhë mirë e mirë.

– Po pullë s’ke blerë?

– Ja, ku e kam!

Vura dhe pullën. U mbusha me frymë dhe u ngrita. Kisha shpëtuar për një qime.

– Të vete ta fus te kutia e postës tani, atje te mensa, se andej e kam rrugën?

– Mirë, të vesh, po më thuaj qysh ta merr mendja ty, jam i larë me këtë kartën?

– I larë e i shpëlarë! Dhe ata të dy i lë si të mbushur në të mbathura!

– Hahaha, hahaha! – qeshi i kënaqur xha Dajlani. – O po thuaje, or të keqen e gojës, copë thuaje! Si të dhjerë në brekë, thuaje! Se ashtu e duan firaunët!… Oh, ç’më qetësove një çikëz, or i biri i të mirit! Vërtet më qetësove një çikëz! Rrofsh!

U ngrit dhe xha Dajlani.

– Merri mollët! Harrove mollët!

 

Pas ndonja dy javësh, aty nga ora katër a pesë e pasdites, pashë papritur një çift të ri, që i afrohej teknikumit. Ecnin në qejf të tyre, kapur nga gishti i vogël. Nusja – me një fustan të bardhë, në mes – me një rrip lëkure të bardhë, çantën – të bardhë, sandalet – të bardha, në flokë – dy karfica me koka të bardha, të gjitha – të bardha! Veç buzët – të kuqe, sytë – bojë qielli, leshrat – të verdhë, të dredhur në permanent. E bukur, që… Po edhe dhëndri – djalë për kokë të djalit! Me ca baluke të zeza kaçurrele! I pashëm në fytyrë, po edhe me një shtat të hedhur. Kur vijnë edhe më këtej, i thotë dhëndri një nxënësit të vitit të parë, që ishte nja dy – tre hapa përpara meje:

– Or ti, çun, a e njeh xha Dajlanin?

– E njoh, qysh s’e njoh! Ejani, se jua gjej unë!

Nxënësi i printe. Ata – prapa tij, drejt mensës. Atje tani kishte ardhur e punonte edhe plaka e xha Dajlanit. E ndjeva menjëherë se cilët ishin. Dukej, letra kishte bërë shumë punë. Veç, si do të shkonte halli më tej? Po të zbulohej se ç’kisha ngatërruar, të gjeja vrimë të futesha! Iu qepa atyre nga pas si bisht, ndonja dhjetë – pesëmbëdhjetë hapa larg. Nën çesmën me tubo jashtë dha ballë xha Dajlani. E pikasa nga cepi i murit të drejtorisë së konviktit. Frap, i mbërtheu këmbët në vend! Nusja u shkreh në lot, sa e pa. E lëshoi gishtin e dhëndrit dhe iu derdh e ngashëryer. U përkul para tij, i puthi dorën dy – tri herë dhe iu hodh në qafë e përmalluar.

– Na fal, baba, na fal! – thoshte përmes ngashërimit. – Bëmë gabim që s’ju treguam!

Ajo as donte t’ia dinte se e dëgjonte kush! Pas asaj mori guxim dhe iu afrua xha Dajlanit edhe dhëndri. Edhe ai u përkul para tij, i mori dorën e desh t’ia puthte, po xha Dajlani e tërhoqi i ngrysur. Ai edhe ta përqafonte mezi arriti, se i vjehrri drejtoi trupin rëndë – rëndë, që të zgjatej tjetri e jo ai vetë.

– Kështu, hë? Erdhët, hë? Mirë, mirë bëtë!

Zëri i xha Dajlanit ishte i trashë e i ngrefur. E bija s’ia lëshonte krahun. Ia kishte mbërthyer fort me të dyja duart.

Nuk di kush lajmëroi plakën. Ajo doli nga mensa, vuri duart në kokë dhe u lëshua teposhtë me vrap. Shapkat i mbetën udhës, njëra atje e tjetra më këtej. Vazhdoi zbathur. “Uh, uh! Lumja unë!” – thërriste dhe vraponte. As merrej vesh ç’bënte, qante a qeshte! Takimi i saj me ata të dy ishte një gëzim i rrallë. Nënë e bijë përqafoheshin e përloteshin. Po edhe dhëndri, duket, s’u përmbajt. E kaloi një herë kurrizin e dorës si nën vetulla. Vetëm xha Dajlanit s’i luante asnjë muskul i fytyrës. Ai rrinte shtrënguar mu si ndonjë copë shkëmbi i gjallë. Kurse nxënësi që shoqëroi çiftin, qe habitur e hutuar dhe po qëndronte si hu afër tyre.

– Ti, moré, – i tha xha Dajlani, – a ma gjen dot filanin?

– Ja, aty poshtë është!

– Thirrma, thirrma!

Sapo dëgjova emrin, “të bëhet, ç’të bëhet!” thashë dhe dola nga vendi prej nga ndiqja me gjysmë syri gjithë çfarë ndodhte. Kur arrita pranë tyre, e hetova xha Dajlanin, të kuptoja ç’bluante. Ai më shkeli syrin i vrenjtur. Dhe unë e thitha ç’deshi të më thoshte: “E sheh që ua mblodha me atë kartën? Ashtu i donte mushka drutë, e dija unë!”

Iu kthye dhëndrit e së bijës dhe, duke më treguar me gisht, u tha përsëri rëndë – rëndë, si të isha më i madh se ata:

– Hajt, jepjani dorën! Është djali i mikut tim! – Pastaj i foli plakës: – Shko e rregullohu ti, shpejt! – Dhe prapë mua: – Ti mos luaj! Do të vemi poshtë në klub! Do të hamë tëmbëlsira kështu siç jemi!

 

I kujtova të gjitha këto atëherë, pas aq vjetësh, kur kisha shkuar me leje në familje. I kujtova atje, në kafenenë më të madhe të Beratit, përballë xha Dajlanit, atij plaku të egër në dukje, po me një dashuri të madhe përbrenda. E pyeta për shëndetin, për plakën, për vajzën…

– Në Kavajë është, xha Dajlan?

– Jo-o! Kemi vite që jemi mbledhur këtu të gjithë bashkë.

– Sa mirë! Po a ka fëmijë vajza?

– Qysh jo! Dy çuna dhe një keçe.

– Plot shtëpia! Të rrojnë!

– Ashtu, ashtu, po ai i vogli është i prapë. Një vjeç e ca hesapi. Sa vete në shtëpi, më ngjitet si rrodhe. Ma bën shurrën në qafë, qerratai! Hahaha! – qeshi xha Dajlani.

– Po dhëndri?

– Nuk është i keq, rufjani! Le që ia bëra rupi – supi që séfte unë! Të kujtohet ajo karta? E, ja, me atë ia këputa kokën maces! Hahaha! Akoma e bluaj gurin të gjallë në dorë unë! Hahaha!… Eh, or i biri i të mirit, s’janë gjë këto llafe! Ishim ç’ishim ne, bëmë ç’bëmë, të shkuara thirren, kujtime mbeten, si biçim ëndrrash.