Dy ese nga Astrit Lulushi

 

Astronautë, artistë e “trafikantë”

 

Kur ‘Apollo 12’ u nis nga Qendra Hapësinore ‘Kennedy’ më 14 Nëntor 1969, ajo mbante një vepër të vogël arti të titulluar “Muzeu i Hënës” – megjithëse pa e ditur astronautët në bord. Pjesa ishte një pllakë qeramike me përmasa më pak se një 25 mm, e mbishkruar me dizajne nga gjashtë artistë bashkëkohorë. Megjithatë, ideja nuk u miratua kurrë nga NASA, “Muzeu i Hënës” shkoi kontrabandë në hapësirë.

“Muzeu i Hënës” ishte ideja e artistit Forrest Myers, i cili bashkëpunoi me artistët Andy Warhol, Claes Oldenburg, David Novros, Robert Rauschenberg dhe John Chamberlain.

Secili artist skicoi një imazh unik në pllakë. Warhol nënshkroi inicialet e tij në pjesën e sipërme të majtë, duke formuar formën e një rakete; Rauschenberg tërhoqi një vijë pranë saj dhe Novros krijoi një katror të zi në pjesën e sipërme të djathtë. Nga e majta në të djathtë në rreshtin e poshtëm, Myers shtoi një vizatim të ndërlidhur, Oldenburg skicoi Mickey Mouse dhe Chamberlain vizatoi një imazh bazuar në një diagram qarkor. Myers u përpoq të merrte miratimin e NASA-s për të vendosur “Muzeun e Hënës” në bordin e raketës ‘Saturn V’, por u prit me heshtje. Më pas ai kontaktoi një inxhinier anonim të NASA-s të njohur sot si John F. për të ndihmuar në kontrabandimin e veprës së artit në hapësirë. Punonjësi u përgjigj dy ditë përpara nisjes, duke thënë,”bëni si të doni”.

Besohet se “Muzeu i Hënës” u ngjit fshehurazi me modulin hënor dhe u depozitua në Hënë gjatë uljes, megjithëse është e pamundur të konfirmohet pa dërguar një mision tjetër për të kontrolluar. Thuhet se edhe astronauti shqiptaro-amerikan Wiliam Gregory kishte marrë në gji flamurin shqiptar gjatë misionit në hapësirë dhe kjo është krenari.

Në vitin 1977, NASA dërgoi ‘Voyager 1’, ‘Voyager 2’ në hapësirë dhe secila sondë vazhdon të eksplorojë skajet e largëta të galaktikës sot.

NASA përfshiu një “rekord të artë” në bordin e çdo anije kozmike – një disk të veshur me ar që shërbente si një lloj kapsule kohore në rast se sonda do të ndeshej ndonjëherë me jetë jashtëtokësore. Çdo rekord përmban 115 imazhe që përshkruajnë jetën në Tokë, si njerëzit që hanë dhe makinat e bllokuara në trafik. Ata mbajnë gjithashtu regjistrime audio të tingujve të natyrshëm si valët dhe bubullimat, si dhe përshëndetjet e folura në gjuhë të ndryshme (përfshi edhe shqip), dhe muzikë klasike nga kultura të ndryshme.

Për të siguruar jetëgjatësinë, NASA e bëri çdo rekord nga bakri të veshur me ar të përzier me një kampion të pastër uranium-238, ky i fundit ka një gjysmë jetëgjatësi prej 4. 468 miliardë vjetësh. Kopertina e çdo disku më pas u gdhend me dorë me mbishkrimin, “Për krijuesit e muzikës – në të gjitha botët, në të gjitha kohërat”, së bashku me diagramet që udhëzojnë se si të luhet disku.

 

Berosus

 

Pjesët kryesore nga autorët e lashtë respektojnë tregimet babilonase të Zanafillës. Shumë të tjera njihen, por janë me origjinë të dyshimtë. Berosus, nga i cili janë kopjuar ekstraktet kryesore, ka jetuar në vitet 320-260 pes, dhe, nga pozicioni i tij si prift babilonas, kishte mjete e mundësi më të mira për të njohur traditat babilonase. Të tjerët janë shkrimtarë të mëvonshëm, të cilët kanë kopjuar kryesisht nga Berosus, dhe njoftimet e të cilëve mund të merren si shkurtime të deklaratave të tij.

Berosus – emri kuptohet Bariu, në librin e parë të historisë së tij të Babilonisë, bën të ditur se ka jetuar në epokën e Aleksandrit, birit të Filipit të Maqedonisë. Dhe përmend se kishte rrëfime të shkruara, të ruajtura në Babiloni me kujdesin më të madh, që përfshinin një periudhë mbi pesëmbëdhjetë mijë vjetësh; dhe se këto shkrime përmbanin histori të qiellit dhe të detit; të lindjes së njerëzimit; dhe të mbretërve dhe veprave të paharrueshme që ata kishin arritur. Ai e përshkruan Babiloninë si një vend që ndodhet midis Tigrit dhe Eufratit; se ishte i bollshëm me grurë, elb, dhe susam; se në liqene u prodhuan rrënjët e quajtura gongae të cilat janë të përshtatshme për ushqim; kishte palma dhe mollë dhe një shumëllojshmëri frutash; peshq gjithashtu dhe zogj, si ata që janë thjesht fluturues, ashtu edhe nga ata që frekuentojnë liqenet. Berosus shton se ato pjesë të vendit që kufizoheshin me Arabinë ishin pa ujë dhe djerrë; por pjesët që shtriheshin në anën tjetër ishin kodrinore dhe pjellore.

Në Babiloni kishte (në ato kohëra) një vendpushim të madh me njerëz të kombeve të ndryshme, të cilët banonin si kafshë në Kalde. Në vitin e parë u shfaq, nga ajo pjesë e detit Eritrean që kufizohet me Babiloninë, një kafshë e pajisur me arsye, me emrin Oannes, i gjithë trupi i së cilës (sipas tregimit të Apollodorit) ishte i një peshku; nën kokën e peshkut kishte një kokë tjetër, me këmbë gjithashtu poshtë të ngjashme me ato të një njeriu, të lidhur me bishtin e peshkut. Zëri i tij, gjithashtu, dhe gjuha ishin të artikuluara dhe njerëzore; dhe një paraqitje e tij është ruajtur edhe sot e kësaj dite. Kjo qenie ishte mësuar ta kalonte ditën mes njerëzve, dhe u dha atyre çdo gjë.

Ai i mësoi të ndërtonin qytete, të themelonin tempuj, të hartonin ligje dhe u shpjegoi parimet e njohurive gjeometrike. Ai i bëri të dallonin farat e tokës dhe u tregoi se si të mblidhnin frutat; me pak fjalë, i udhëzoi për çdo gjë që mund të prirej të zbuste sjelljet dhe të humanizonte jetën e tyre. Që nga ajo kohë, asgjë materiale nuk është shtuar për përmirësimin e udhëzimeve të tij. Dhe kur dielli perëndoi, Oannes u tërhoq përsëri në det dhe e kaloi natën në thellësi, sepse ai ishte amfib. Pas kësaj u shfaqën kafshë të tjera si Oannes, për të cilat Berosus propozon të japë një llogari kur të bëhet fjalë për historinë e mbretërve.

Për më tepër, Oannes shkroi në lidhje me gjenerimin e njerëzimit dhe për politikën e tyre civile; dhe në vijim është qëllimi i asaj që ai tha: Ishte një kohë në të cilën nuk ekzistonte gjë tjetër veç errësirës dhe një humnerë ujërash, ku banonin qeniet më të shëmtuara, të cilat ishin krijuar nga një parim i dyfishtë. U shfaqën burra, disa prej të cilëve ishin të pajisur me dy krahë, të tjerë me katër dhe me dy fytyra. Ata kishin një trup, por dy koka; ai i burrit, tjetri i gruas. Figura të tjera njerëzore ishin me këmbët dhe brirët e një dhie; disa kishin këmbë kuajsh, ndërsa të tjerët bashkonin pjesën e pasme të një kali me trupin e një njeriu, që i ngjante në formë hipocentaurëve. Atje rriteshin gjithashtu dema me koka njerëzish; dhe qen me trupa të katërfishtë, të mbyllur në skajet e tyre me bishtin e peshqve; kuaj edhe me koka qensh; burra, gjithashtu, dhe kafshë të tjera, me kokat dhe trupat e kuajve dhe bishtin e peshqve.

Me pak fjalë, kishte krijesa në të cilat kombinoheshin gjymtyrët e çdo lloji të kafshëve. Përveç këtyre, peshqit, zvarranikët, gjarpërinjtë, me kafshë të tjera monstruoze, që morën formën dhe pamjen e njëri-tjetrit. Nga të gjitha ato u ruajtën në tempullin në Babiloni, shkuante Berosus mbi origjinën e jetës në Tokë, mbështetur në të tjera shkrime që nuk ekzistojnë më. Shumë shkrime kanë humbur dhe tani bota ka një histori të origjinës të mbushur me spekullime.

Berosus punoi në oborrin perandorak të Ptolemeut në Egjipt. Ai lindi gjatë ose para mbretërimit të Aleksandrit të Madh mbi Babiloninë (330–323 pes), me datën më të hershme të sugjeruar si 340 pes. Sipas veprës së Vitruvit de Architectura, ai u zhvendos përfundimisht në ishullin Kos dhe themeloi atje një shkollë astrologjie me patronazhin e mbretit maqedon të Egjiptit. Nuk dihet se kur ka vdekur.

Marrë nga libri “Përshkëndijime” të Astrit Lulushit, botimet Tirana Times.