Tri ese nga Astrit Lulushi

 

Diamante

 

Diamanti është rezultat i presionit të tokës dhe kohëzgjatjes ekstreme. Më e shkurtër koha, është kristal. Më pak se kaq është qymyri. Më pak se kaq janë gjethet e fosilizuara.

Më pak se kaq është vetëm dhé. Këto janë jehonë e fjalëve të eseistit dhe filozofit skocez Thomas Carlyle, i cili shkroi: “Atje ku nuk ka patur presion, është e kotë të kërkohet për diamante”.

Carlyle i referohej faktit se presioni është faktor vendimtar në krijimin e gjërave të vlefshme.

Presioni, pavarësisht nga ndjenjat shpesh negative që e shoqërojnë, mund të jetë motivues; ndihmon të ecim përpara dhe të përmbushim qëllimet tona. Siç thoshte shpesh legjenda e tenisit Billie Jean King: “Presioni është privilegj”.

Një shkrimtar nuk punon kurrë në kushte të përsosura, përndryshe veprat e tij nuk do të ekzistonin, sepse artisti nuk jeton në vakum. Duhet të ekzistojë një lloj presioni.

Por jo pa fund.

Shpesh, presioni është fjalë që keqpërdoret – “kur filloni të mendoni për presionin keni filluar të mendoni për dështimin tuaj”.

Për shumë njerëz, mënyra më e mirë për të harruar presionin është muzika – ajo e largon mendjen nga situata, ndërsa akti i fishkëllimës e liron presionin nga trupi.

Është e pamundur të bësh mirë nëse nuk je duke kaluar mirë. Njerëzit e suksesshëm kanë presion, por e shohin atë thjesht si argëtim, dhe vjelin të mirat e punës.

Ka shumë gjëra që e mbajnë njeriun zgjuar natën, por puna nuk është një prej tyre. Për sa kohë që beson në atë që bën, presioni nuk është gjë tjetër veçse hije e mundësive.

Ndërsa Lebron Xhejms, yll basketbolli, thotë:  “Unë bëj lojën time, rezultati vjen vetë”.

Presioni krijon dramë, emocion. Krijon edhe rezistencë; duke e lëshuar, jetojmë më me kujdes, pa grindje dhe lëvizim në rrjedhën e nevojës më të lartë në të cilën jemi më të lumtur.

Pa presion, nuk ka diamante.

 

Dielli

 

Adhurimi i Diellit u fut në legjenda dhe mitologji nga Azia. Sipas koncepteve më të hershme, Helios ishte jo vetëm perëndia-diell, por edhe personifikim i jetës dhe i gjithë fuqisë jetëdhënëse, sepse dihet se drita është një kusht i domosdoshëm i gjithë jetës së shëndetshme tokësore.

Adhurimi i diellit fillimisht ishte shumë i përhapur, jo vetëm midis vetë grekëve të hershëm, por edhe midis kombeve të tjera primitive. Për ne dielli është thjesht rruzull i dritës, i cili, lart mbi kokat tona, kryen çdo ditë funksionet që i janë caktuar nga një Fuqi e padukshme. Mund të krijojmë veçse një ide të mjegullt të përshtypjes që Dielli lë në shpirtin e një populli, intelekti i të cilit ishte ende në fillimet e tij dhe që besonte, me një thjeshtësi fëmijërore, se çdo fuqi e natyrës ishte një hyjni, i cili, meqenëse karakteri i tij ishte i dhimbshëm ose i dobishëm, punonte për shkatërrimin ose përfitimin e racës njerëzore. Helios, i cili ishte i biri i Titanëve Hyperion

(Yll) dhe Theia (Dheu), përshkruhet si duke u ngritur çdo mëngjes në lindje, i paraprirë nga motra e tij Eos (Agimi), e cila, me gishtat e saj rozë, pikturon majat e maleve dhe tërheq mënjanë vellon e mjegullt përmes së cilës do të shfaqet vëllai i saj. Kur ai ka shpërthyer në të gjithë dritën e lavdishme të ditës, Agimi zhduket dhe Dielli tani drejton qerren e tij me shigjetë me flakë përgjatë shtegut të mësuar. Kjo karrocë, e cila është prej ari të shkëlqyeshëm, tërhiqet nga katër kuaj që marrin frymë zjarri, pas të cilëve perëndia i ri qëndron I ngritur me sy vezullues, me kokën e rrethuar me rreze, duke mbajtur në njërën dorë frerët e atyre. Kur drejt mbrëmjes zbret për të ftohur ballin e tij të djegur në ujërat e detit të thellë, ai ndiqet nga afër nga motra e tij Selena.

Selia kryesore e adhurimit të Helios ishte ishulli i Rodosit, i cili sipas mitit ishte territori i tij i veçantë. Në kohën kur perënditë po ndanin botën me short, Helios ndodhi që mungonte dhe për pasojë nuk mori asnjë pjesë. Prandaj, ai u ankua te Zeusi, i cili i propozoi të kishte një ndarje të re, ky Helios nuk e lejoi, duke thënë se ndërsa ndiqte udhëtimin e tij të përditshëm, syri i tij depërtues kishte parë një ishull të bukur e pjellor të shtrirë nën valët e oqeanit, dhe se nëse të pavdekshmit do të betoheshin se do t’i jepnin zotërimin e këtij ishulli, ai do të kënaqej ta pranonte si pjesën e tij të universit.

Zotat vendosën dhe ishulli i Rodosit u ngrit menjëherë mbi sipërfaqen e ujërave. Kolosi i famshëm i Rodosit, i cili ishte një nga shtatë mrekullitë e botës, u ngrit për nder të Helios.

Kjo statujë e mrekullueshme ishte 105 metra e lartë dhe ishte tërësisht prej bronzi; ajo formoi hyrjen e portit në Rodos dhe anija më e madhe mund të lundronte lehtësisht midis këmbëve, të cilët qëndronin si shenja në secilën anë të portit.

Ndonëse kaq gjigante, ishte në përpjesëtim të përsosur në çdo pjesë. Njëfarë ideje për madhësinë e saj mund të merret nga fakti se shumë pak njerëz ishin në gjendje të kapnin gishtin e madh të kësaj statuje me krahët e tyre. Në brendësi të Kolosit ishte një shkallë dredha-dredha që të çonte në majë, prej nga, me anë të një teleskopi, thuhet se dukeshin brigjet e Sirisë dhe gjithashtu brigjet e Egjiptit.

 

Diokleciani

Në vitin 305, Perandori Romak Dioklecian mori një vendim historik që do të ndryshonte përgjithmonë rrjedhën e Perandorisë. Pas një mbretërimi të karakterizuar nga reforma administrative dhe fitore ushtarake, Diokleciani zgjodhi të largohej nga pozicioni i tij si perandori i vetëm August i Perandorisë Romake. Kjo shënoi fundin e sundimit të tij dhe fillimin e një epoke të re në historinë romake.

Diokleciani, i njohur për aftësitë e tij të forta drejtuese dhe organizative, kishte zbatuar një sistem të quajtur Tetrarkia, (Katërshi) i cili e ndante perandorinë në katër rajone, secili me sundimtarin e vet. Kjo qasje novatore synonte të adresonte sfidat e qeverisjes së një territori kaq të gjerë dhe të siguronte një tranzicion më të qetë të pushtetit.

Me Tetrarkinë në vend, Diokleciani ndjeu se ishte koha të tërhiqej dhe të lejonte një brez të ri udhëheqësish të merrte përgjegjësinë. Në vitin 305, ai abdikoi nga froni, duke e bërë atë një nga perandorët e paktë në historinë romake që hoqi dorë vullnetarisht nga pushteti. Ky vendim jo vetëm që tregoi përkushtimin e tij për stabilitetin dhe jetëgjatësinë e perandorisë, por gjithashtu krijoi një precedent për sundimtarët e ardhshëm.

Pas dorëheqjes së Dioklecianit, bashkë-perandori i tij Maksimian gjithashtu dha dorëheqjen, duke i dhënë fund epokës së Tetrarkisë. Kjo la dy vende bosh në hierarkinë perandorake, të cilat u plotësuan me shpejtësi nga pasardhësit e tyre të zgjedhur. Constancius Chlorus mori rolin e Dioklecianit në perëndim, ndërsa Galerius mori pozicionin e Maksimianit në lindje.

Megjithatë, ky tranzicion nuk shkoi plotësisht pa probleme. Pozicionet vakante brenda Tetrarkisë çuan në beteja për pushtet dhe konflikte midis sundimtarëve të sapoemëruar dhe figurave të tjera ambicioze Brenda perandorisë. Këto tensione përfundimisht u përshkallëzuan në një seri luftërash civile të njohura si “Kriza Perandorake”, e cila zgjati për disa vjet.

Vetëm në vitin 313, me nënshkrimin e Ediktit të Milanos, Perandoria Romake përjetoi një periudhë stabiliteti relativ. Ky dekret, i lëshuar nga perandori Kostandini I dhe bashkëperandori Licinius, u dha të krishterëve tolerancë fetare dhe shënoi një ndryshim të rëndësishëm në politikat e perandorisë. Ai hodhi gjithashtu themelet për ngritjen përfundimtare të Krishterimit si feja dominuese Brenda Perandorisë Romake. Prandaj sot shpesh dëgjohet se Ilirët ishin ata që bënë historinë, me Greqi e Romë të lashtë, duke shkrirë deri identitetin e tyre.