Astrit Lulushi: Kryqëzatat

Gjatë periudhës mesjetare në Evropë – një kohë kur popullsia e kontinentit u rrit me shpejtësi, duke sjellë ndryshime të mëdha shoqërore dhe politike – Papa Urban II ndezi një luftë fetare kur u kërkoi të krishterëve për të rimarrë Tokën e Shenjtë, një rajon që midis lumit Jordan. dhe Detin Mesdhe dhe mbahet i shenjtë midis të krishterëve, hebrenjve dhe myslimanëve, veçanërisht në qytetin e shenjtë të Jeruzalemit. Rezultati ishte një seri fushatash ushtarake që zgjatën nga 1095 deri në 1291, të njohura sot si Kryqëzatat.

Nga fundi i shekullit të 11-të, rreth dy të tretat e botës së lashtë të krishterë ishin pushtuar nga myslimanët, duke përfshirë rajone të rëndësishme strategjike dhe fetare si Palestina, Siria dhe Egjipti. Kur, rreth vitit 1077, turqit myslimanë morën kontrollin e Tokës së Shenjtë, fërkimet fetare dhe territoriale midis dy grupeve fetare arritën në një pikë kthese. Perandori bizantin Alexius I Comnenus kishte frikë se tokat e tij – Perandoria Romake Lindore, e cila përfshinte qytetin e rëndësishëm strategjik të Kostandinopojës (tani Stamboll) – ishin në rrezik dhe i bëri thirrje Papës për ndihmë. Papa Urbani II u përgjigj në vitin 1095, duke u premtuar kalorësve të Evropës se mëkatet e tyre do të faleshin nëse do të rimerrnin Tokën e Shenjtë dhe, më konkretisht, Jerusalemin, për krishterimin. Me atë premtim fatal, kryqëzatat filloi.

Lutja e Papa Urbanit u prit me një përgjigje masive, jo vetëm midis kalorësve, por edhe midis qytetarëve të thjeshtë që zgjodhën të bashkoheshin me kryqëzatat. Arsyet e përfshirjes së tyre në luftën e shenjtë ishin të ndryshme. Shumë kalorës kërkuan të mbronin krishterimin duke fituar falje për mëkatet e tyre dhe lavdinë e përjetshme, siç premtoi Papa Urban II. Por motivet e tyre nuk ishin gjithmonë fetare. Kalorësit gjithashtu besonin fort në kalorësinë dhe kërkonin aventura në të cilat mund të fitonin nder ose famë. Fushatat paraqitën gjithashtu mundësi materiale, me toka të pushtuara për t’u rrëmbyer. Tregtarët evropianë, gjithashtu, zakonisht ishin në favor të kryqëzatave, pasi kërkonin të monopolizonin qendrat e rëndësishme tregtare që ishin nën kontrollin mysliman. Ata gjithashtu mund të fitonin para të mira duke transportuar kryqtarët në Lindjen e Mesme – rreth 90,000 burra, gra dhe fëmijë të të gjitha klasave iu bashkuan vetëm Kryqëzatës së Parë.

Ushtritë e Kryqëzatës së Parë u nisën për në Tokën e Shenjtë në vitin 1096. Luftëtarët ishin mbledhur nga e gjithë Evropa dhe një forcë prej rreth 60,000 ushtarësh (nga të cilët rreth 6,000 ishin kalorës) dhe të paktën 30,000 joluftëtarë u grumbulluan, të njohur si “Princa “Kryqtarë.” Deri në vitin 1098, forcat e fushatës kishin marrë qytete të mëdha, duke përfshirë Nikean dhe Antiokinë, por jo pa pësuar humbje të konsiderueshme. Në kohën kur ushtria kryqtare arriti objektivin e saj parësor, Jerusalemin, në qershor 1099, kishte mbetur vetëm rreth 1300 kalorës dhe 12000 këmbësorë. Ata rrethuan Jerusalemin, duke thyer muret më 15 korrik. Më pas, kryqtarët kaluan dy ditë duke masakruar banorët dhe duke plaçkitur qytetin. Kryqëzata e Parë ishte një fitore e përgjakshme për Evropën dhe Jerusalemi u kthye në sundimin e krishterë. Pavarësisht nga rezultati i Kryqëzatës së Parë, mbajtja e territorit në Tokën e Shenjtë nuk ishte detyrë e lehtë. U formuan të ashtuquajturat “shtete kryqtare”, por i pari prej tyre, Qarku Edessa, u rimor në vitin 1144 nga forcat myslimane. Në përgjigje, Papa Eugjeni III bëri thirrje për një kryqëzatë të dytë, këtë herë që do të udhëhiqej nga mbretërit evropianë. Një forcë prej 60,000 vetësh u mblodh dhe marshoi drejt lindjes. Megjithatë, fushata ishte e dështuar. Ushtritë e kryqëzatave u shtrinë dhe pas përleshjeve të shumta dhe një grushti rrethimesh, e gjithë përpjekja u shua.

Më pas erdhi ngritja e Saladinit, një prej figurave më të famshme të kryqëzatave. Sulltani musliman i Egjiptit dhe Sirisë solli forcat nga të dy kombet nën kontrollin e tij dhe filloi të sulmonte shtetet kryqtare. Më e rëndësishmja, Saladini ripushtoi Jeruzalemin – çmimin e Kryqëzatës së Parë – në 1187, duke dërguar valë tronditëse në mbarë Evropën. Së shpejti Papa bëri thirrje për një kryqëzatë të tretë për të rimarrë Jerusalemin. Mbretërit e Evropës u përgjigjën – më së shumti Richard I i Anglisë, i njohur si Richard the Lionheart për shkak të reputacionit të tij si një luftëtar i frikshëm. Kështu filloi një nga rivalitetet më të mëdha ushtarake jo vetëm të kryqëzatave, por të luftës në përgjithësi. Richard dhe Saladin zhvilluan një respekt dhe admirim të ndërsjellë për njëri-tjetrin përmes konflikteve të tyre dhe u bënë figurat përcaktuese të kryqëzatave. Kryqëzata e Tretë përfundoi në 1192 me ushtritë kryqtare që rimorën qytetet jetike të Akrës dhe Jaffës. Kryqtarët rimorën pjesën më të madhe të territorit të pushtuar nga Saladini, por nuk arritën të rimarrë Jeruzalemin.

Kryqëzatat nuk mbaruan me kaq. Kishte të paktën tetë kryqëzata gjithsej, derisa periudha përfundoi përfundimisht me rënien e qytetit të Akrës në 1291. Kjo shënoi fundin e çdo pranie të madhe evropiane në rajon dhe nuk u organizuan më fushata të mëdha ushtarake. Midis 1095 dhe 1291, u zhvilluan gjithashtu një sërë fushatash popullore, por pa miratimin e papës, kështu që ato nuk konsiderohen si pjesë e kryqëzatave. Kjo përfshin “Kryqëzatën e Fëmijëve” e udhëhequr nga një bari 12-vjeçar i quajtur Stefan. Burimet bashkëkohore thonë se deri në 30,000 fëmijë u nisën drejt Jerusalemit. Sido që të jenë shifrat aktuale, Kryqëzata e Fëmijëve ishte një dështim dhe nuk arriti asnjëherë në Tokën e Shenjtë – por mund të pretendojë të jetë lëvizja e parë rinore evropiane.