Astrit Lulushi: Epoka e artë

 

Krijimi i filmave në Epokën e Artë të Hollivudit – epoka nga vitet 1920 deri në vitet 1960 kur sistemi i studios kontrollonte prodhimin amerikan të filmit – mbahet mend për shkëlqimin dhe magjepsjen e tij, por biznesi i filmit ishte gjithashtu i mprehtë.

Studiot dhe në veçanti Big Five (Universal, Paramount, Warner Bros. , Disney, dhe Columbia), zotëronin gjithçka, nga skenari deri te skenat e teatrove – dhe kontrollonin në mënyrë famëkeqe karrierat e yjeve të saj më të mëdhenj, të cilët u mbajtën në standarde të rrepta dhe shpesh u thuhej se si të hanin, çfarë të vishnin dhe madje edhe me kë të dilnin.

Në vitin 1948, Gjykata e Lartë e SHBA vendosi të shkatërronte monopolin e Pesës së Mëdhenj dhe në vitet 1960, kur televizioni u bë një medium dominues, Epoka e Artë e filmit u zbeh përfundimisht. Sot ka ende yje të filmit, sigurisht, por asnjë nuk shkëlqen aq shumë sa yjet e fillimit të shekullit të 20-të.

Pothuajse çdo yll filmi nga ato vite ka lënë disa shënime se si e shihnin veten gjatë atyre kohërave. Disa mbetën gjithmonë optimistë, ndërsa të tjerë iu drejtuan komedisë për t’i dhënë kuptim jetës së tyre të pazakontë, por të gjithë dukej se e vlerësonin se kishin një vend të veçantë në historinë e filmit dhe kulturës pop.

Ndjenjat e mirësisë, humorit dhe qëndrueshmërisë së tyre ende tingëllojnë të vërteta sot:

Duhet të duash vërtet veten për të bërë gjithçka në këtë botë.

Lucille Ball

Unë jam me fat që jam frikacak, sepse një hero nuk mund të bënte një film të mirë  suspens.

Alfred Hitchcock

Bëhu gjithmonë version i dorës së parë të vetes, në vend të një versioni të dorës së dytë të dikujt tjetër.

Judy Garland

Synimet shpesh shkrihen përballë mundësive të papritura.

Shirley Temple

Gjërat nuk janë kurrë aq të këqija sa nuk mund të përkeqësohen.

Humphrey Bogart

Asnjëherë mos e ngatërro madhësinë e pages me madhësinë e talentit.

Marlon Brando

Shumë nga jeta, përcaktohet nga rastësia.

Sidney Poitier

Problemi me njerëzit që nuk kanë vese është se në përgjithësi mund të jeni të sigurt se do të kenë disa virtyte mjaft të bezdisshme.

Elizabeth Taylor

Lumturia është shëndet i mirë dhe kujtim i keq.

Ingrid Bergman

Një gotë uiski mund të të shpëtojë jetën, por një shishe uiski mund të të vrasë.

Cary Grant

Një gjë e bukur për heshtjen është se ajo nuk mund të përsëritet.

Gary Cooper

Burrat që mendojnë thellë thonë pak në bisedat e zakonshme.

Charlie Chaplin

Ju mund të tregoni më shumë për një person nga ajo që ai thotë për të tjerët sesa nga ato që thonë të tjerët për të.

Audrey Hepburn

Dashuria është zjarr. Por nëse do t’ju ngrohë vatrën apo do t’ju djegë shtëpinë, nuk mund ta

dalloni kurrë.

Joan Crawford

Dhurata më e mirë që mund t’i bëni vetes është dhurata e mundësisë.

Paul Newman

Bukuria se si ndiheni brenda, reflektohet në sytë tuaj.

Warren Beatty

Tani të kthehemi te epoka e diktaturës në Shqipëri, kur filmat u ngjanin aksioneve dhe mbledhjeve të partisë, ndërsa aktorët zgjidheshin nga familje elitare; i ati komunist patjetër, me lidhje të forta me sigurimin e partisë që kontrollonte edhe atë të shtetit; nëna, ndonjë sekretare e oganizatës bazë, në pozita të larta ose shërbyese funksionarësh. Sa të mjerë ndjehen ata në raport me realitetin sot, kur mburren sesa të “mirë” kanë qenë. Populli i di.

Të përhapur në të gjitha qelizat, kur një grup ”puçist” eleminohej, kjo shkonte si metastazë deri tek i fundit që kishte përfituar nga favoret (punët më mira ose shkollat më të mira (edhe jashtë shtetit).

Megjithatë filmat e “artë” të asaj epoke vazhdojnë shfaqen. Mediat shqiptare sot “të lira” – sepse politika është bërë biznes fitimprurës dhe njerëzit paguajnë për të hyrë në ‘të – i mburrin jo se janë vërtetë për t’u lavdëruar, por për t’i mbajtur medoemos në vemendje të publikut që puna e tyre në shërbim të tiranisë të djallos brezin pasardhës; të ruaj traditën dhe trashëgiminë e asaj kohe që duhet konsderuar pa kohë, ose faqja e zezë e turpit e shoqërisë. Sepse të gjithë heronjtë ranë me emrin e partisë në gojë, dhe të tjerëve iu vu damka e tradhëtorit, por nuk thonë se ishte luftë civile. Ky është dallimi me epokën vërtete të artë.