Astrit Lulushi: Ra
Lumi Nil
Nuk është për t’u habitur që dy nga imazhet kryesore në mitologjinë egjiptiane dhe dy personifikimet kryesore hyjnore janë të diellit dhe ujit. Një vend i Afrikës së Veriut, Egjipti është në mëshirën e diellit, i cili sjell dritë dhe jetë, por gjithashtu ka një aspekt të egër shkatërrues. Kjo qëndron në kontrast me ujërat e Nilit, që krijojnë pjellorinë e tokës nga e cila varet jeta në tokë.
Dy cilësitë e kundërta të diellit pasqyrohen në perënditë e diellit si Ra (i rënë), që sjellin krijimin; dhe në perëndeshën shkatërruese Hathor, që personifikon aftësinë e diellit për të lënduar dhe vrarë.
Uji tregon rëndësinë e tij në shumë mite të krijimit, ku i gjithë krijimi ka origjinën e tij përfundimtare në perëndinë Nun (nën, poshtë), ndërsa perënditë e tjera janë përgjegjës për sigurimin nga përmbytjet vjetore të Nilit.
Sidoqoftë, panteoni egjiptian nuk kufizohet vetëm në perënditë e diellit dhe ujit. Mendja fetare e njerëzve të lashtë ishte jashtëzakonisht pjellore dhe ka qindra, nëse jo mijëra, perëndi me emër, secili me detyrat e veta për të kryer. Shumë prej tyre kanë role më aktive. Feja egjiptiane gjithashtu i trajtonte perënditë shumë rrjedhshëm: shumë perëndi kishin më shumë se një aspekt ose formë, dhe kur ishte e nevojshme, aspektet e dy perëndive të ndryshme mund të kombinoheshin në një. Për shembull, perëndia e diellit Ra ekzistonte si Af Ra (“Ra i vdekur”), që kombinonte elemente të perëndisë krijuese dhe perëndisë Horus, (shqiponjë), që ishte një zot i qiellit, i dritës dhe i mbretërimit. Ndonjëherë një zot ose perëndeshë mund të shndërrohet tërësisht në një tjetër, siç e shohim me Hathor (shkatërrim), ku perëndesha e butë Hathor bëhet perëndeshë luaneshë e ashpër, deri në tërbim kundër armiqve të Ra-së.
Adhurimi i perëndive, përpilimi i miteve të tyre dhe rëndësia relative e perëndive të ndryshme vareshin gjithashtu pjesërisht nga vendndodhja. Për shembull, mitet e krijimit të Heliopolis, Hermopolis dhe Memphis kishin të gjithë të përbashkët idenë e një kodre dhe të jetës që dilte nga uji, por perënditë dhe perëndeshat përgjegjëse për aktin e krijimit ndryshojnë. Në Heliopolis, ishte Atum (Ra), ai që krijon botën; në Hermopolis, Tetë Zotat krijojnë një zambak uji që lind të madhin krijues-zot Ra; dhe në Memphis Ptah sjell botën në ekzistencë. Rivalitetet midis priftërive të ndryshme mbi atë se kush ishte perëndia më i fuqishmi ose që duhej konsideruar më i denjë për adhurim ndikuan gjithashtu në praktikën fetare dhe për rrjedhojë në përmbajtjen dhe ruajtjen e miteve. Për shembull, Osiris ishte një perëndi jashtëzakonisht i rëndësishëm dhe shumë i adhuruar në të gjithë Egjiptin, por dokumentet që vijnë nga Teba duket se tregojnë një përpjekje të priftërinjve të Amen-Ra për të ngritur perëndinë e tyre mbi Osiris.
Dikur nuk kishte asgjë përveç ujërave të Nunit. Dhe ujërat e Nunit ishin pa formë dhe të errëta. Nga zbrazëtia e ujërave, doli Atumi (Ra), i pari i perëndive, krijuesi i perëndive dhe gjithçka që është. Atum dëshiroi kënaqësi trupore, kështu dhe nga fara e tij doli Shu, që është ajri dhe Tefnuti, që është drita. Shu dhe Tefnut ishin vetëm me Atumin në kodrën e lashtë në ujërat e Nunit dhe u ndanë nga njëri-tjetri. Kjo i shkaktoi Atumit pikëllim të madh, sepse ai i donte fëmijët e tij. Atum dërgoi Syrin e tij për të kërkuar Shu dhe Tefnut, dhe ndërsa Syri i tij u larguar prej tij, Atum e zëvendësoi atë me një sy tjetër, më të madh. Shumë shpejt, Shu dhe Tefnut u kthyen me Syrin e parë të Atumit. Syri i parë pa që Atum e kishte zëvendësuar me një sy tjetër, më të madh, dhe u bë xheloz. Atumit i erdhi keq për syrin e parë dhe mori, duke e vendosur fort në ballin e tij. Me këtë sy ai mund të shihte gjithçka që kishte krijuar dhe gjithçka që kishte dhe do të ndodhë në qiell dhe në tokë, dhe në Tuat, nëntokën e të vdekurve. Kur Shu dhe Tefnut u kthyen, Atum u gëzua aq shumë, saqë qau dhe nga lotët e tij dolën qeniet njerëzore. Por nuk kishte asgjë tjetër në krijim përveç njerëzve dhe kodrës primitive në Boshllëkun e Ujërave; kishte ende shumë punë për të bërë. Prandaj Atum, Shu dhe Tefnut filluan punën për krijimin e botës dhe krijimin e një vendi ku njerëzit të jetonin.
Shu dhe Tefnut u bashkuan të dashuruar dhe prej tyre doli Geb (Dheu), që është sipërfaqja e tokës dhe Nut, që është qielli. Nga bashkimi i Gebit dhe Nutit erdhën Isis, Osiris, Nephthys dhe Set. Shu dhe Tefnut, të cilët janë ajri dhe drita, ndajnë Gebin dhe Nutin (tokën dhë qiellin). Syri i Atumit është diçka që është edhe pjesë e Atumit edhe e ndarë prej tij. Atum është një hyjni diellore, kështu që Syri i tij ndonjëherë është një personifikimi i diellit. Sidoqoftë, ai përfaqëson gjithashtu fuqinë e zotit, në përgjithësi, dhe për këtë arsye është diçka që ai mund t’ua japë të tjerëve për ta përdorur dhe pastaj ta marrë përsëri. Ky koncept i një syri të ndashëm i përket gjithashtu Ra-së, i cili në disa pjesë të Egjiptit zëvendësoi Atumin si hyjninë kryesore. Ra dhe Tetë Perënditë (Nun dhe Naunet, Huh dhe Hauhet, Kuk dhe Kauket, Amen dhe Amaunet), së bashku ishin uji, pafundësia, errësira dhe e fshehta që është ajri ose era. Katër perënditë kishin kokat e bretkosave dhe bashkëshortet e tyre kokat e gjarpërinjve. Së bashku Tetë Perënditë dolën nga tuma e lashtë që qëndronte brenda zbrazëtirës së ujërave. Tetë perënditë e bënë Nilin të kishte kohën e përmbytjes dhe të largimit (baticës dhe zbaticës). Ata bënë që zambaku të rritet nga ujërat, dhe kur zambaku u hap, brenda ishte një brumbull që u transformua në një fëmijë hyjnor, dhe ky fëmijë ishte perëndia Ra. Lotusi është pra vendlindja e diellit, i cili është Ra, dhe zambaku i ujit është Syri i Ra. Kur fëmija Ra qau, lotët e tij krijuan qenie njerëzore. Nga goja e Ra dolën të gjithë perënditë e tjera. Duke parë që gjithçka ishte bërë dhe gjithçka u krye, Tetë Zotat vdiqën dhe shkuan në botën e nëndheshme. Ra dhe
perënditë e tjera mbetën të sundonin mbi krijimin.
Një tjetër mit thotë se para se të krijohej bota, nuk kishte asgjë tjetër veç tumës fillestare dhe një patë erdhi në tumë. Pata vuri një vezë mbi këtë tumë dhe kur erdhi koha, perëndia Ra shpërtheu nga veza në formën e një zogu të dritës. Ra pastaj vazhdoi të krijoi gjithçka që është. Disa thonë se nuk ishte një patë ajo që e bëri këtë vezë, por një ibis, që është perëndia Thoth. Ata që e besojnë këtë thonë se perëndia Thoth u ngrit i pakrijuar nga asgjëja që ishte, dhe Tetë Perënditë janë shpirtrat e tij. Së bashku Thoth dhe Tetë Zotat krijuan botën.
Ptah Krijon Botën Memphis Në hiçin që ishte para gjithë krijimit, fillimisht ishte Ptah, i cili ishte gjithashtu Nun, zbrazëtia e ujërave. Dhe nga zemra dhe gjuha e Ptahut doli Atum, i pari i perëndive. Dhe nga fara e Atumit dolën Shu dhe Tefnut, të cilët janë ajri dhe qielli. Nga fara e Atumit dhe nga fjalët e Atumit, dolën Nëntë Zotat. Por Ptah ishte më i fuqishmi nga të gjithë, mbi të gjithë perënditë e tjerë. Ai ishte i pari që krijoi perënditë dhe ishte ai nga i cili erdhën të gjitha gjërat e tjera. Ptah krijoi Egjiptin. Ai themeloi tempujt e perëndive dhe urdhëroi se ku dhe kur duhet të adhurohen perënditë. Ptah krijoi shpirtrat e të gjitha gjërave, duke u dhënë atyre ka-në e tyre që të mund të jetonin. Ptah krijoi kafshët dhe bimët dhe të gjitha gjërat e mira që janë për përdorim nga njerëzit në tokë.
Sipas një varianti tjetër, ishte Khnum, ai krijoi perënditë, dhe ishte ai që krijoi vezën nga e cila doli dielli. Khnum gjithashtu krijoi tokën dhe gjithçka që është në të. Ai bëri lumin Nil me përmbytjet e tij, bëri detin dhe bëri peshqit të notojnë në ujëra. Ai bëri kafshë të çdo lloji, bagëti dhe dele, luanë dhe krokodilë. Khnum gjithashtu bëri që zogjtë të fluturojnë në qiell. Khnum vendosi shumë gjëra të dobishme në tokë, gur për të ndërtuar, së bashku me gurë të çmuar të bukur. Ai krijoi pemë, lule dhe çdo lloj bimësie e frutash që krijesat e tij t’i përdorte për ushqim. Atëherë Khnum deshi të bënte njerëz, kështu që mori argjilën dhe e hodhi në timonin e poçarit. Ai rrotulloi rrotën dhe i dha formë baltës, dhe nga balta Khnum bëri qenie njerëzore. Së pari, ai bëri gjakun dhe kockat e tyre. Pastaj u dha lëkurë dhe flokë, mushkëri për të marrë frymë, stomak për ushqim dhe organe gjenitale për të lindur fëmijë. Ai u dha duar që të bënin gjëra të dobishme, dhe këmbë dhe këmbë për të ecur dhe për të vrapuar. Khnum krijoi të gjitha llojet e ndryshme të njerëzve që ecin mbi tokë dhe i vendosi në tokat e tyre dhe u dha atyre gjuhët e tyre për të folur. Dhe popujve të vendeve të ndryshme, ai u dha shumë dhurata dhe i mësoi të bënin gjëra të dobishme që mund t’i tregtonin me fqinjët e tyre. Për shkak të Khnum-it, bota ishte një vend i mirë për të jetuar dhe përparuar. Shumë kultura kanë tregime për një përmbytje të madhe dhe tradita egjiptiane nuk bën përjashtim. Megjithatë, ndryshe nga tregimet biblike dhe greke të lashta për përmbytjen, në të cilat përmbytja vjen si ndëshkim për ligësinë, përmbytja egjiptiane synon të shpëtojë njerëzimin nga zemërimi i një perëndie shkatërruese. Në historinë biblike të Noeut dhe në përrallën greke të Deukalionit, një burrë dhe familja e tij veçohen si të drejtët që meritojnë të shpëtohen, por në traditën egjiptiane janë të gjithë njerëzit që Ra dëshiron të strehojë nga zemërimi i Hathor-it.
Please follow and like us: